Stres Aşılama Eğitiminden Faydalanabilir Misiniz?

Yazan ve doğrulayan psikolog Gema Sánchez Cuevas

Tarafından yazılmıştır Francisco Pérez

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Donald Meichenbaum stresi azaltmaya yardımcı olmak için bilişsel-davranışçı bir prosedür olarak stres aşılamasını geliştirdi. Stres aşılama eğitimi yöntemi, başlangıçta anksiyeteyi tedavi etmek için tasarlandı. Bu günlerde, doktorlar da, anksiyeteyle ilgili çeşitli bozuklukların tedavisi için stres aşılama eğitimi yöntemini önermektedir.

Stres aşılama eğitimi (SIT – stress inoculation training) izole bir teknik değil, belirli bir tedavi türünü ifade eden genel bir terimdir. Tedavi, somut yöntemlerle destekli bir eğitim planından oluşur.

Tedavi planı şu unsurları birleştirir: didaktik öğretim, Sokratik tartışma, bilişsel yeniden yapılandırma, problem çözme, yeniden eğitim, davranışsal rol yapma alıştırmaları, kendi kendini kayıt, kendi kendine talimat verebilme ve kendini pekiştirme.

Mevcut sorunlar ve gelecekteki zorluklarla başa çıkma stratejileri geliştirmek için herkes stres aşılama eğitimini kullanabilir.

Stres aşılama eğitimi, belirli hastalıklara karşı tıbbi bir aşılama yöntemi gibidir.

Stres aşılama eğitimi, insanlara stresli durumlarda kendilerini savunmak için kullanabilecekleri aktif stratejiler sunar. Bazı yönlerden, insanların, belirli biyolojik hastalıklara karşı, tıbbi yöntemle aşılanmasına benzer.

Tıpkı tıbbi aşılama gibi, SIT de “psikolojik antikorlar” oluşturmaya çalışır. Bu antikorlar, bireyin başa çıkma becerileridir.

Öyleyse, SIT yönteminin yaptığı şey, savunma mekanizmalarınızı harekete geçirecek kadar güçlü, ancak üstesinden gelebilecek seviyede, yani yeterince güçlü olmayan uyaranlara maruz kalarak direncinizi güçlendirmeye çalışmaktır. Bu şekilde hasta, bu deneyimi sayesinde bir “öğrenilmiş kaynaklar” duygusu geliştirir.

Hangi durumlarda SIT faydalı olabilir?

Meichenbaum’a (2009) göre SIT, Eliot ve Eisdorfer (1982) tarafından kategorize edilen dört tip stresörle başa çıkmak için yararlıdır. Bunlar:

• Akut zaman sınırlı stresörler: Bunlar, bir kez gerçekleşen ve uzun sürmeyen stresli olaylardır (örneğin, sürüş testleri veya tıbbi testler).
• Stresli olay sekansları: Bunlar stresli, somut ve önemli yaşam olaylarına (yani cinsel istismar, iş kaybetme, sevilen birini kaybetme vb.) işaret eder.
• Kronik aralıklı stresörler: Stresli durumlara tekrar tekrar maruz kalma. Bazı örnekler, tekrarlanan tıbbi testler, askeri bir ortamda mücadele vb.
• Kronik sürekli stresörler: Bunlar, uzun vadeli tıbbi veya psikiyatrik problemlerle veya uzun vadeli duygusal sorunlarla başa çıkmayı içerir.

Özellikle, SIT aşağıdakiler için en iyisidir:

• Hastalara stresin doğasını ve nasıl başa çıkılacağını öğretmek.
• Hastaları düşüncelerini, görüntülerini, duygularını ve davranışlarını kontrol etmeleri için eğitin. Nihai amaç, olayları gerçekçi ve iyi algılanmış bir şekilde yorumlamalarına yardımcı olmaktır.
• Hastalara problem çözmeyi öğretmek.
• Gerçek davranış, duygusal kontrol ve özdenetim ile birlikte başa çıkma stratejilerini modellemek ve yeniden üretmek.
• Hastalara, başa çıkma stratejilerini uygulamaya koymaları için onları uyaran sinyaller olarak uyumsuz cevapları nasıl kullanacaklarını öğretmek.
• Başa çıkma stratejilerini kullanma konusunda hastalarda güven oluşturmak için rol yapma seansları sunmak.
• Hastaların beklenmedik ve stresli durumlarla başa çıkabilmek için yeterli bilgiyi edinmelerine yardımcı olmak.

Stres aşılama eğitimi ve hedefleri

SIT’nin hedefleri üç ana alana odaklanır:

• Uygun bir şekilde kendi kendini düzenleme faaliyetini teşvik etmek. Bu, kendi kendine sözlü ifadelerin, görüntülerin veya rahatsız edici duyguların yoğunluğunu azaltmak veya bastırmak anlamına gelir. Aynı şekilde, SIT, düzgün davranış alışkanlığını da artırmaya çalışır.
• Uyumsuz davranışın değiştirilmesi ve doğru davranışların artırılması veya geliştirilmesi.
• Kendine ve dünyaya olumsuz bir bakış açısını destekleyen bilişsel yapıların gözden geçirilmesi ve değiştirilmesi.

Stres aşılama eğitimi aşamaları

SIT üç farklı aşamaya ayrılabilir: 1) Kavramsallaştırma aşaması, 2) Beceri edinme ve prova aşaması ve 3) Uygulama ve takip aşaması.

Kavramsallaştırma aşaması

Bu aşamanın amacı, kişinin sahip olduğu sorunu tespit etmek ve tanımlamaktır. Amaç, ayrıca, hastaların, sorunun doğasını ve duyguları ve davranışları üzerindeki etkilerini anlamalarına yardımcı olmaktır. Hasta, bu aşamada tedavi hedeflerini de tanımlamalıdır.

Bu aşama çok önemlidir. Buna eğitim aşaması da diyebiliriz çünkü bu, hastanın problemini anladığı ve ona nasıl yaklaşılacağını anladığı zamandır.

Beceri edinme ve prova aşaması

Bu ikinci aşamada hasta (terapistin yardımıyla) başa çıkma stratejilerini gözden geçirir, öğrenir ve uygular. Bu stratejiler, kavramsallaştırma aşamasında ortaya çıkan stresli durumlarla başa çıkmalarına izin verir.

Bu aşamada hasta, sosyal desteği etkili bir şekilde bulmayı, kullanmayı ve sürdürmeyi öğrenir. Ayrıca başa çıkma stratejilerini uygulamak için role girmeyi de kullanırlar. Yeni stratejileriyle nasıl ilerlediklerini tartışır ve geri bildirimde bulunurlar.

Uygulama ve takip aşaması

Bu aşamada hedefler çeşitlidir. Bunlardan biri, yeni stratejileri gerçek hayatta uygulamaya koymaktır. Hasta, yeni becerilerinin yararlılığını test etmeli ve maruz kalma sürecinde ortaya çıkan sorunları düzeltmelidir. Bu aşama tamamen bir önceki aşama ile bağlantılıdır. Bir beceri kazanmak için, önce bir terapistle seanslar sırasında ve sonrasında gerçek hayattaki durumlarda pratik yapmalısınız.

Gördüğünüz gibi, stres aşılama eğitimi, insanların stresle baş etmelerine yardımcı olabilecek karmaşık bir dizi teknik ve prosedürdür. Üç aşamadan oluşur ve insanların hem şu anda hem de gelecekte stresli durumlarla başa çıkmalarına yardımcı olabilir.