Sensorimotor Aşama - Piaget'in Gelişim Teorisi

Yazan ve doğrulayan psikolog Elena Sanz

Son Güncelleme: 22 Aralık, 2022

Ebeveynler, öğretmenler ve çocuklarla önemli miktarda zaman geçirmiş herkes, bebeklerin yaşamlarının ilk yıllarında meydana gelen gelişim sürecini gözlemlemiştir. Bu süreç, Piaget’in gelişim teorisinin temeli olarak anılıyor. Bu sürecin ilk aşaması (sensorimotor aşama) bugünkü makalemizin konusunu oluşturuyor.

Psikolog Jean Piaget, şimdiye kadar ortaya konulmuş en önemli çocukluk gelişimi teorilerinden birinin yazarıydı. Bu psikolog, çocukların bilişsel yeteneklerini geliştirdikleri süreci dört aşamaya ayırdı. Doğumda başlayan ve çocuk yaklaşık iki yaşına gelene kadar süren ilk aşama, özellikle çocukların o yaşta gösterdiği etkileyici ilerleme miktarı nedeniyle önemli.

Gelişimde sensorimotor aşama ve özellikleri

Çevrelerinin keşfi

Yaşamlarının ilk iki yılında, çocuklar, duyularını kullanarak çevrelerini keşfetmeye ve tanımaya başlarlar. Piaget, asimilasyon ve uyumu birincil öğrenme süreci olarak vurgular. Ancak, bu kavramları anlamak için, çocukların beyinlerinin deneyimlerine göre değişen bilişsel yapılar temelinde işlediğini bilmek önemli.

Bu nedenle, asimilasyon, çocuk yeni bir nesne veya olayla ilişki kurmak için mevcut bilişsel yapılarını kullandığında gerçekleşiyor. Örneğin, bir biberonu ilk kez kullandıklarında, annelerinin göğsünde onları emzirirken kullandıkları hareketi kullanıyorlar.

Diğer yandan uzlaşma, yeni bir deneyim önceden var olan bilişsel yapıların hiçbirine uymadığında gerçekleşiyor. Bu durumda yapıların değişmesi gerekiyor. Bu, örneğin, aile kavramını babası, annesi ve çocukları içeren bir kavram olarak öğrenen bir çocuğun, babası vefat ettiği için babasız bir aileyle tanışması durumunda oluyor.

Benmerkezcilik

Duyu-motor aşamasının diğer bir temel unsuru egosantrizm (benmerkezcilik). Bu yaştaki çocuklar olayları farklı bir bakış açısından anlayamazlar. Başka bir deyişle, çocuk herkesin kendisiyle aynı şekilde gördüğüne, düşündüğüne ve hissettiğine inanır. Bu, diğerlerinden ve çevrelerinden ayrı olarak kendi bireyselliklerini anlamayı öğrenmeleri gerektiği anlamına geliyor.

Nesne kalıcılığı/devamlılığı

Duyu-motor aşamasının en önemli gelişimsel kilometre taşlarından biri de nesnelerin kalıcılığı. Yani, nesnelerin, insanların ve olayların, çocuk onları hiçbir şekilde göremediğinde, duyamadığında veya algılayamadığında bile var olmaya devam ettiği anlayışı.

Bu aşamanın sonunda çocuk, örneğin annesi görüş alanı dışında olsa bile onun hala var olduğunu anlayabilecektir. Bu dönüm noktasına ulaşmadan önce çocuk, annesi yanında değilken onun ortadan kaybolduğuna inanır.

Sensorimotor aşama ve onun da alt aşamaları

Tüm bu aşama boyunca, çocuğun bilişsel gelişim için kullandığı mekanizmaları gözlemleyebilirsiniz.

• Yaşamın ilk ayında bebek, öncelikle uyarılmaya otomatik olarak yanıt veren refleksif eylemler yoluyla çevresiyle ilişki kurar.
• Birincil döngüsel reaksiyonlar bir ila dört ay arasında gelişir. Başka bir deyişle, çocuk zevk üreten bedensel hareketleri kasıtlı olarak tekrarlar. Başparmak emme buna bir örnek olarak gösterilebilir.
• 10 aya kadar, bebekler kendi vücutlarıyla ilgili olan veya olmayan uyarıcı eylemleri tekrarlar. Örneğin, beşiğinin ucuna yerleştirilmiş gürültülü bir oyuncağı kasıtlı olarak tekmelemek. Bunlara ikincil dairesel reaksiyonlar deniyor.
• 10 ila 12 aylık çocuklar, bir hedefe ulaşmak için yeteneklerini kullanma kapasitelerini geliştirirler. Örneğin, oynamak istedikleri oyuncağı örten bir yastığı hareket ettirmek.
• Tersiyer döngüsel reaksiyonlar 12 ila 18 ay arasında gerçekleşir. Burada bebek davranışlarını değiştirmeye ve yeni neden-sonuç ilişkilerini keşfetmek için deneme yanılma kullanmaya başlar.
• Son olarak, 18 ila 24 ay arasında, nesnelerin zihinsel olarak yeniden yapılandırılması yeteneğini geliştirirler. Bu da, nesne kalıcılığı olarak isimlendirdiğimiz o önemli kilometre taşına ulaşmak için ihtiyaç duydukları temel bir yetenek.

Sensorimotor aşama: büyüleyici bir yolculuğun başlangıcı

Bu ilk aşama, çocuğun gelecekteki bilişsel gelişiminin temelini oluşturuyor. İlk iki yılda edindikleri dersler ve beceriler, çocuğun dünya ile ilişki kurmasına olanak tanıyor. Sonuç olarak, bu çocuk gelişiminin çok önemli bir aşaması olacaktır. Bununla birlikte, bu aşama bittikten sonra, onları uzun ve büyüleyici bir bilişsel gelişim yolculuğu beklemekte.