İnsomnia Türleri: Nedenleri ve Tedavisi

Yazan ve doğrulayan psikolog Gema Sánchez Cuevas

Tarafından yazılmıştır Julia Marquez Arrico

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Uyumakta güçlük çektiğimizde, ortaya hemen insomnia şüphesi çıkar. Uykusuzluğun farklı türleri olduğunu biliyor muydunuz? Aslında, her biri farklı bir tedavi gerektirir. Bu yazıda, uykusuzluğun farklı türlerine ve tedavilerine odaklanacağız.

Uykusuzluk, insanların temel sağlık hizmetlerine başvurmasının başlıca nedenlerinden biridir ve hemen hemen tüm psikolojik bozukluklarda gözlemlenen bir semptomdur.

Diğer yaygın ruh sağlığı problemlerinde de olduğu gibi (anksiyete, depresyon vb.), birçok kişi insomnia terimini yanlış kullanır. Örneğin, bir veya iki gün boyunca uykuya dalmakta sorun yaşamak insomnia olarak adlandırılmamalı. Stresli olmak ve iyi uyuyamamak da uykusuzluk değildir. İkinci durumda, uykusuzluk sadece bir stres semptomudur.

İnsomnia türleri

İnsomnia resmi olarak birincil insomnia olarak adlandırılır, aşağıdaki semptomlara sahip bir uyku bozukluğudur:

• En az dört hafta boyunca uykuya dalmakta zorluk çekmek.
• Uykuya dalmaya çalışırken, uyku sırasında veya uykunun son evrelerinde ortaya çıkan uyku problemleri. Ayrıca, iyi bir gece uykusu uyuyamamış gibi hissetmek.
• Uyku bozukluğunu (ilaç tüketimi, belirli rahatsızlıklar için kullanılan ilaçlar, bir hastalık vb.) açıklayabilecek belirgin bir nedenin var olmayışı (travmatik beyin hasarı, bunama veya felç).
• Anksiyete ya da depresyon gibi psikolojik bir bozukluğa işaret eden hiçbir şeyin olmayışı.

Üç çeşit insomnia vardır:

• Uyku başlangıcı insomnia, gecenin başında uykuya dalmakta güçlük çekmek anlamına gelir.
• Uykuyu sürdürememe ya da parçalanmış uyku.
• Geç insomnia ya da sabahları erken uyanmak.

Bu nedenle, doğru insomnia tanısı için, yukarıda belirtilen kriterleri karşılamanız gerekir. Eğer uykusuzluğa neden olabilecek başka bir sorununuz varsa, yalnızca insomnia tedavisi sorunu çözemez. Uyku problemlerinizi azaltmak için asıl problemi ele aldığınızdan emin olmalısınız. Gelin birlikte uykusuzluk türlerine biraz daha yakından bakalım.

Uykuya dalamama

Bu en yaygın insomnia türüdür. Yatmaya gittiğinizde uykuya dalmayı başaramamaktır. Günü stresli ve endişeli geçirirseniz, aklın bağlantısını kesmesi ve uyku moduna girmesi çok zor olacaktır.

Çoğu durumda, uyku başlangıcı insomnia, uyumakta zorluk çekilmesinin asıl nedeni olan psikolojik rahatsızlığa vücudun verdiği yanıttır. Bununla birlikte, uyku düzeninizi değiştirdiğinizde de bu sorunla karşılaşabilirsiniz.

“Bir sonraki güne başlamadan önce her günü bitirin ve bu ikisi arasına uykudan sağlam bir duvar örün.”

– Ralph Waldo Emerson

Uyku başlangıcı insomnia tedavisi

Uyku başlangıcı insomnia için önerilen tedavi farklı aşamalara sahiptir. İlk olarak, uyku hijyeniyle işe başlamalısınız. Çoğu insan insomnia ile karşı karşıya kaldığında, uyku bozukluğunu kötüleştiren sağlıksız alışkanlıkları benimser. Bu nedenle, ilk önlem olarak, kişi ideal alışkanlıkları ayarlamak ve her zamanki ilişkiyi: yatağa gitmek → uyuyamamak → uykuya dalamadığı için kaygı duymak, kırmak için belirli kurallara uymalıdır.

İkinci olarak, uyku hijyeni yönergeleri yardımcı olmazsa, etkilenen kişi diğer tekniklere başvurmalıdır. Söz konusu teknikler yatma vakti geldiğinde uykuya dalmakta zorluk çekmenin yanı sıra uykusuzluğun neden olduğu tedirginliği kırmayı amaçlar.

Her durumda, psikologlar belirli teknikler tasarlar ve bireyin değişiklikler yapabilmesi için birtakım hedefler belirler. Bununla birlikte, tüm tedavisel yaklaşımlar uyku başlangıcı insomniayı birincil bozukluk olarak tedavi etmeyi amaçlar. Bu nedenle, bu tedaviler sadece anksiyete, depresyon, obsesif kompulsif rahatsılzık veya bipolar bozukluk gibi, diğer uykuya dair ya da psikolojik bozukluklar göz ardı edildikten sonra uygulanır.

Öte yandan, bir hasta psikolojik tekniklere başvurduktan sonra bile hala uyuyamıyorsa, bir sonraki adım ilaç olacaktır. Uyku başlangıcı insomnianın tedavisi için en iyi seçenek nonbenzodiazepinler gibi uyku ilaçlarıdır. Bunlar, kaygı giderici ya da arta kalan etkilere sahip olmadan, çok hızlı ve kısa bir süre içinde etki eden psikoaktif ilaçlardır.

Her durumda, bu tür ilaçlarla yürütülen bir tedavi her zaman bir doktor tarafından denetlenmelidir. Her birey için hangi ilacın daha iyi olduğuna ve bir hastanın ilacı ne kadar süre kullanması gerektiğine karar verecek olan uzmanlardır.

Parçalanmış uyku ya da uykuyu sürdürememe

Uykuyu sürdürememe, geceleri uykuda kalmakta zorluk çekmektir. Başka bir deyişle, parçalanmış uykusuzluktan muzdarip olan kişi uykuya dalabilir ancak gece boyunca sık sık uyanır ve tekrar uykuya dalamaz. Bu, muzdarip olan kişinin gerçekten tedirgin hissetmesine neden olur. Bu tür bir insomniayı teşhis etmek için uzman, buna neden olabilecek organik ve fizyolojik faktörlerin var olma ihtimalini elemelidir. Örneğin, kişiyi aniden uyandırabilecek hormonal değişiklikler gibi.

Gece yarısı uyanmak, bireyin tiroid bezi düzgün çalışmadığında veya kadınlarda olduğu gibi, hormonal döngüsünde değişiklikler olduğunda çok yaygındır.

Parçalanmış uyku için tedavi

Eğer uykuyu sürdürememe durumuna neden olan başka sağlık problemleri varsa, ilk olarak onların tespit edilmeleri gerekir. Bunlar kontrol altına alınır ya da var olma ihtimalleri elenirse, bu türde bir insomnianın tedavisi temelde uyku başlangıçlı insomnianın tedavisiyle aynıdır.

Bu gibi durumlarda önerilen ilaç, etkisi gece boyunca süren ve hastanın deliksiz uyumasını sağlayan bir benzodiazepin türüdür. Ayrıca, parçalanmış uyku bozukluğuna karşı etkili psikolojik bir tedavi yoktur. Bununla birlikte, bir psikologdan alınan yardımın önemi yadsınamaz.

Parçalanmış uyku bozukluğu olan çoğu insanda majör depresyon gibi psikolojik sorunlar da vardır. Bu nedenle, kısa vadeli öncelik, hastanın düzgün bir şekilde uyuyabilmesi olup, bir sonraki amaç, uykusuzluğa neden olan psikolojik rahatsızlığı terapi yoluyla ele almaktır.

Geç insomnia ya da sabahları erken uyanmak

Bu tür bir insomniadan muzdarip olan bir birey uykuya dalabilir ve gece boyunca uyanmaz ancak birkaç saatten daha uzun bir süre uyuyamaz. Örneğin, alarmını sabah 7:00’de çalacak şekilde kurar ama sabah 5:00’te uyanır ve bir daha uyuyamaz. Bu da onun gün boyunca yorgun, endişeli veya uykulu hissetmesine neden olur.

Sabahları erken uyanmak, depresyon ve işle ilgili stresten ötürü yaşanabilir. Depresyon, uyku döngülerinde değişikliklere neden olabilir, bu da kişinin uyanması gereken zamandan önce uyanmasına ve tekrar uykuya dalmakta güçlük çekmesine neden olabilir. Ayrıca, iş yükü artan birey de bu problemi yaşayabilir.

Geç insomnia için tedavi

Tedavi, kişinin duygularını yönetmesi için bir psikolojik tedavi ve erken uyanmasına engel olmak için bir ilaç tedavisinin kombinasyonundan oluşur.

Psikolojik yaklaşım diğer uykusuzluk türlerinde olana benzer, ancak bu durumda stres ve duygularla mücadele etmek gerekir.

Her ne kadar garip görünse de, olması gerekenden daha erken uyanırsanız ve tekrar uyuyamazsanız yataktan kalkmalısınız. Bu, kendinizi daha yorgun hissetmenize yardımcı olur ve bu nedenle uykuya dalmanız konusunda sizi teşvik etmede çok etkili bir tekniktir. Ayrıca, yatakta olmak ve uyuyamadığınız için endişe duymak arasındaki bağlantıyı kırabilirsiniz.

Uyku başlangıçlı insomnia tedavisi esas olarak psikolojik olsa da, ilaç ve terapi kombinasyonu hem parçalanmış uyku hem de geç insomnia için daha iyi bir seçenektir.