Felsefe Ve Psikoloji Arasında Nasıl Bir İlişki Vardır?

Yazan ve doğrulayan psikolog Gema Sánchez Cuevas

Tarafından yazılmıştır Roberto Muelas Lobato

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Felsefe ve psikoloji, tarihte ortak yeri olan iki ayrı çalışma alanıdır. Psikoloji felsefeden doğar. Felsefe tarafından ortaya çıkarılan soruları incelerken gözlemsel yöntemi de bu sürece dahil etmek için psikoloji ortaya çıkmıştır. Bu yüzden felsefe, his, algı, akıl ve hafıza gibi konuları psikolojinin çalışma alanına sokmuştur.

Böyle olmasına rağmen iki alanın ürettiği çözümler birbirinden farklıdır. Ortak bazı çalışma konuları olsa da bu konulara farklı bakış açıları getirirler.

Aynı teorilerden yola çıksalar bile, felsefe ve psikoloji genellikle aynı sonuçlara ulaşmaz. Bu nedenle bu alanlarda çalışan profesyoneller bazen birbirlerini rakip gibi görürler.

Felsefe ve Psikoloji

Psikoloji kelimesi Yunanca’daki “psyche” ve “logos” kelimelerinin bir araya gelmesi ile oluşmuştur. Bu iki kelime sırasıyla “ruh” ve “bilgi” anlamlarını taşırlar. Yani psikoloji ruh bilimi anlamına gelir.

Daha basit bir şekilde ortaya koymak gerekirse, psikolojinin insan beynini ve davranışlarını incelemekten sorumlu bilim dalı olduğunu söyleyebiliriz.

“Kara kutu”muzda neler olduğunu, aldığımız uyaranları da göz önünde bulundurarak beynimizde olup bitenlerin davranışlarımızı nasıl etkilediğini açıklamayı hedefler. Ayrıca psikoloji, insanlara duyuları aracılığıyla bilginin nasıl ulaştığını ve insanların bu bilgileri nasıl yorumladığını da anlamak ister.

Şimdi bir de felsefe kelimesine bakalım. Felsefe Yunanca “philo” ve “sophia” kelimelerinin bir araya gelmesinden oluşur. “Bilgelik sevgisi” anlamını taşır. Felsefenin hedefi gerçeklikte oluşan sorunları çözmektir.

Biraz daha “insan aklını aştığını” söyleyebileceğimiz sorunlar üzerine çalışmaya odaklanır. Varlık, bilgi, doğruluk, ahlak, güzellik, zihin ve dil felsefenin üzerinde çalıştığı konular arasında yer alır. Araştırmasını genellikle deneysel olmayan bir yöntemle gerçekleştirir.

Kavramsal analiz, zihinsel deneyler, kuramsal düşünme gibi olası (önsel) yöntemler kullanılabilir.

Bunu da okuyun: Zihinsel Hastalıklar Genetik Olabilir Mi?

Felsefe ve psikoloji arasındaki benzerlikler

Psikoloji pek çok nedenle felsefeye dayanır. Öncelikle felsefe psikolojiye insan olmakla ilgili genel bir vizyon sunar. Psikolojik teorilerin pek çoğunun temelinde bu yatar. Tersine bir ilişki de doğrudur.

Felsefe bazen hedeflerine ulaşmak için bilimsel metadolojiyi kullanır. Bazı teoriler ve çalışma konuları ikisinde de mevcuttur.

Felsefe psikojiye bazı konuları sokarak onun çalışma alanına katkı sağlamıştır. His, algı, akıl, hafıza ve irade bu konulardan bazılarıdır. Daha önce de söylediğimiz gibi çalışma şekilleri ve ulaştıkları sonuçlar farklı olsa da ikisinde de kendine yer bulan çalışma konuları vardır.

Öte yandan felsefe iki şekilde psikolojiye girer. Biri göreceli hipotezler aracılığıyladır: zihin ve onun üzerinde uygun çalışma şekilleri. İkincisi de bilimsel araştırmaların altında yatan genel prensipler aracılığıyladır.

Felsefe ve psikoloji arasındaki farklılıklar

İki disiplin de insanların davranışlarını inceliyor ancak birbirinden farklı yönleri var. Metadolojileri ve amaçları değişebiliyor. Ayrıca ahlakı hesaba katıp katmama açısından da farklılaşabiliyorlar.

Felsefe kavramsal kategoriler ve onların arasındaki ilişkilerle çalışıyor. Bu yüzden her tür yönteme açık.

Psikoloji ise gözleme ve istatistiklere dayanıyor. Sayısal ve niteliksel araştırmayı kullanıyor. Deneylere ve hipotezlerin gözlemsel testlerine odaklanıyor. Deneylere davranışlarımızı anlamak ve terapi gibi bazı araçların geçerliliğini denetlemek için başvuruluyor.

İki alanın da nihai amacına bakıldığında felsefenin daha entelektüel amaçları olduğu görülüyor. Psikoloji ise terapiye ve müdahaleye odaklanıyor.

Felsefe gerçeği açıklamaya yarayan felsefi sistemler ve kategoriler yaratıyor. Psikoloji ise felsefe gibi bütüne odaklanmak yerine insan davranışının bireysel değişkenlerini ayrı tutmaya çalışıyor.

Bu yüzden psikolojik teorilerde biyolojimiz de göz önünde bulunduruluyor. Bunun örneklerinden biri beynimizin kimyasal yapısı üzerinde çalışılması. Ayrıca psikoloji bireysel farklılıkları da dikkate alıyor. Ne de olsa aynı koşullarda bile olsa, hiç kimse başka birinin davranışını eksiksiz bir şekilde taklit edemez.

Ahlak

İki alan arasındaki bir diğer büyük fark da ahlakı kavrayış biçimlerinde yatıyor. Felsefe doğru davranış biçimleri de dahil her şeyi açıklamaya çalışıyor. Bazen neyin doğru neyin yanlış olduğunu tarif ediyor.

Psikoloji ise bu tartışmaya girmiyor. Psikoloji ahlak ve etik ölçekleri önermiş olsa da amacı neyin ahlaklı olup neyin olmadığı üzerinde çalışmak değil. Daha çok hangi farklı ahlak anlayışlarının var olduğuna odaklanıyor.

Felsefe ve psikoloji insanlar ve onların davranışları üzerinde çalışıyor. Hem benzer hem de farklı yönleri var. Aynı şeyleri farklı şekilde yorumladıkları bile oluyor. Bu yüzden her birinin kullandığı yöntem, verecekleri cevapları belirlemiş oluyor. Yine de iki alanda da kendine yer bulan benzer teoriler ve sonuçlar mevcut.