Yerkes-Dodson Yasası: Performans ve Uyarılma

tarafından incelendi ve onaylandı. psikolog Gema Sánchez Cuevas

Tarafından yazılmıştır Eva Maria Rodríguez

Son Güncelleme: 04 Ocak, 2024

Yerkes-Dodson Yasası, performans ve uyarılma arasında doğrudan bir ilişkinin var olduğunu ileri sürer. Psikologlar Robert M. Yerkes ve John Dillingham Dodson bu yasayı 1908’de geliştirmiştir.

Yerkes-Dodson Yasası, performansın fizyolojik ya da zihinsel uyarılmayla arttığını, ancak bu artışın yalnızca belirli bir noktaya kadar devam ettiğini ortaya koymaktadır. Uyarılma seviyeleri çok yüksek olduğunda, performans azalır. Bu yasaya göre, uyarılma ve performansı arttırmanın en iyi yolu, tetikte kalmamıza olanak tanıyan görevler üzerinde çalışmaktır.

Deneylerinde, Yerkes ve Dodson, elektrik şokların, fareleri bir labirenti bir uçtan diğerine geçmeye motive edebileceğini keşfettiler. Bununla birlikte, şok aşırı derecelere ulaştığında, performans seviyeleri azaldı ve en basit haliyle sadece kaçmaya çalıştılar. Deney, uyarılma seviyelerinin mevcut göreve odaklanmalarına yardımcı olduğunu, ancak bunu da yalnızca belirli bir noktaya kadar gerçekleştirdiğini kanıtlar niteliktedir.

Yerkes-Dodson Yasası nasıl çalışır?

Yerkes-Dodson yasasının nasıl çalıştığına dair bir örnek, bir testten önce yaşadığınız endişedir. Optimum stres seviyesi, teste odaklanmak ve bilgileri hatırlamak açısından bize yardımcı olabilir. Bununla birlikte, çok fazla endişe konsantre olma yeteneğinizi etkileyebilir, bu da bilgiyi hatırlama yeteneğinizi baltalar.

Yerkes-Dodson yasasının nasıl çalıştığına dair bir başka harika örnek de spor performanslarıdır. Bir atlet önemli bir hareketi gerçekleştirmeye hazır olduğunda, ideal bir heyecan seviyesi (adrenalin salınımı) performansını artırabilir ve başarılı olmasına yardımcı olabilir. Bununla birlikte, eğer sporcu çok stresliyse, bu durum performansı büyük ölçüde tehlikeye atabilir.

Peki, ideal heyecan seviyesini belirleyen şey nedir? Farklı heyecan seviyeleri bir görevden diğerine değişiklik gösterdiği için bu sorunun tek bir cevabı yoktur.

Örneğin, aktivasyon seviyesinin düşük olması halinde, performans seviyelerinin azaldığı bilinmektedir. Bu, nispeten basit bir görev üzerindeyken, çok daha yüksek bir aktivasyon seviyesini yönetebileceğiniz anlamına gelir. Kopya oluşturmak ya da ev işleri gibi basit görevlerin çok düşük veya çok yüksek aktivasyon seviyelerinden etkilenmesi daha az olasıdır. Bununla birlikte, çok daha karmaşık görevlerdeki performansınız gerçekte düşük ve yüksek aktivasyon seviyelerinden etkilenir.

Bir bireyin uyarılma seviyeleri çok düşükse, söz konusu görevi yerine getirmek için gerekli enerjiden yoksun olduğunu hissedebilir. Bununla birlikte, yüksek heyecan seviyeleri de aynı derecede sorunlu olup bireyde konsantrasyon eksikliğine neden olabilir.

Ters U modeli

Yerkes ve Dodson tarafından betimlenen bu durum, genellikle, yüksek uyarılma seviyeleriyle artan ve daha sonra azalan çan şeklindeki bir eğri yardımıyla grafiksel olarak gösterilmektedir. Bu, birçok insanın Yerkes-Dodson yasasını ters U modeli olarak bilmesinin nedenidir.

Görevlerdeki farklılıklar nedeniyle eğrinin şekli değişebilir. Basit ya da iyi öğrenilmiş görevler için, aradaki ilişki monotondur ve heyecan arttıkça performans da artar. Bununla birlikte, karmaşık, bilinmeyen ya da zor görevler için, uyarılma ve performans arasındaki ilişkinin tersine döndüğü, yani heyecan arttıkça performansın azaldığı bir nokta vardır.

Bir yandan, ters U’nun üst kısmı uyarımın enerji verici etkisini temsil eder. Öte yandan, uyarılmanın (veya stresin) dikkat, hafıza ve problem çözme gibi bilişsel süreçler üzerindeki olumsuz etkileri, U’nun aşağı bakan kısımlarına neden olur. Ters U modeline göre, ortalama bir baskı seviyesi, bir bireyin maksimum performansa ulaşmasını sağlar. Çok fazla ya da yetersiz baskı durumunda, performans seviyeleri azalır, bazı durumlarda ise bu azalma ciddi boyutlara ulaşır.

Grafiğin sol tarafı, kişiye meydan okunmadığını, onun söz konusu görev hakkında çok çalışmak için bir neden görmediğini ya da işe dikkatsiz ve motivasyonsuz bir şekilde yaklaşmak üzere olduğunu göstermektedir.

Grafiğin ortası, bir kişinin çok çalışmak konusunda motive olup ancak üzerinde baskı hissetmediği zaman maksimum verimlilikle çalıştığını gösterir.

Grafiğin sağ tarafı, kendilerini çok bunalmış hissettikleri için baskıya boyun eğdiklerini gösterir.

Dört etkili faktör

Ters U modeli, koşullara bağlı olarak her birey için farklılık gösterir. Aslında, bu eğriyi etkileyebilecek dört faktör vardır: beceri seviyesi, kişilik, anksiyete özelliği ve görevin karmaşıklığı.

Bireyin yetenek seviyesi, görev kapsamındaki performanslarını da etkiler. Yeteneklerine güvenen yüksek eğitimli bir kişinin, çok fazla baskı hissettiği durumları, önceden çalıştığı yanıtların güvencesiyle uygun bir şekilde yönetme olasılığı daha yüksektir.

Buna ek olarak, bireyin kişiliği de baskıyı ele alma biçiminde büyük bir rol oynamaktadır. Psikologlar, baskıyı ele alma biçimi açısından dışa dönük insanların içe dönük olanlardan daha başarılı olduğunu ileri sürer. Bu nedenle, içe dönük bireylerin baskı yokluğunda daha iyi performans gösterdiklerini varsayabiliriz.

Anksiyete özelliğine gelince, bir bireyin özgüveni de herhangi bir durumu yönetme biçimini etkiler. Kendine güvenen bir kişinin baskı altında sakin kalması daha olasıdır, çünkü kendi yeteneklerinden özgüven eksikliği yaşayan bireyler kadar şüphe etmeyecektir.

Son olarak, bir görevin karmaşıklığı, bireyin performansını etkileyen başka bir faktördür. Kopya oluşturmak, bir makale ya da klinik bir rapor yazmak kadar zor değildir. Bununla birlikte, bir görevin karmaşıklığı da bir kişiden diğerine değişir.

Son yorumlar

Bir yüzyıldan daha yaşlı olmasına rağmen, Yerkes-Dodson Yasası bugün bile geçerliliğini korur. Aslında, hakkında hala çalışmalar yürütülmektedir, özellikle de iş ve spor performansında incelenir.

1950 ve 1980 yılları arasında yapılan araştırmalar, yüksek stres seviyeleriyle artan motivasyon ve konsantrasyon arasında bir korelasyonun varlığını doğrulamıştır. Bununla birlikte, söz konusu çalışmalar bunun kesin nedenini belirleyememiştir.

Araştırmacılar, 2007 yılında, bu korelasyonun, hafıza performansı testi sırasında ölçülen ve Yerkes-Dodson yasasına benzer bir eğri gösteren stres hormonlarının beyindeki üretimiyle ilişkili olduğunu ileri sürer. Buna ek olarak, bu çalışma, stres hormonlarının Yerkes-Dodson etkisinden de sorumlu olabileceğini düşündüren, iyi hafıza ve performans arasında var olan olumlu bir korelasyona da atıfta bulunur.