Utangaçlığın İki Yüzü

Utangaç olmak ne bir kusurunuz var anlamına gelir ne de özündeki erdemi göstermek demektir. Kişinin mizacına bağlı olan ve yaşadığı deneyim çeşitlerine göre değişen bir kişilik özelliğinden başka bir şey değildir. Buna rağmen çoğu kişi utangaçlığı, herhangi bir alternatif düşünmeksizin, kurtulmamız gereken bir problem olarak görür.

Utangaç olanların sosyal durumlarda çeşitli kısıtlamalar yaşadığı bir gerçek. Onlar için samimi olmak ve bir sohbet başlatmak hiç kolay değildir, kendileri hakkında konuşmaktan da hoşlanmazlar; ayrıca bu başkalarıyla ilişkilerine olumsuz şekilde yansıyabilir.

Utangaçlık, kendimize olan güven eksikliğinden, başkalarının ilgisini ve saygısını hak edecek kadar kendimizi değerli görmemekten kaynaklanır. Bu yüzden utangaç biri kendinden utanır ve başkalarının düşüncelerini fazlasıyla önemser.

“Utangaçlık ruhumuza bağlanmış bir ip, özel bir kategori, yalnızlığa açılan bir boyuttur.”

– Pablo Neruda

Fakat hiçbir şekilde bu, utangaç kişiler başarısızlığa mahkum demek değildir. Sosyal ilişkilerde başarılı olmadıkları gerçeğinin entellektüel, profesyonel ya da duygusal yönlerde yakalayacakları başarıyla pek de ilgisi yoktur. Hatta utangaçlığın avantaj sağlayacağı zamanlar bile olacaktır. Buna inanmıyorsanız utangaçlıklarına rağmen büyük şeyler başaran tarih figürlerine bir  bakın.

Utangaç olmak: harika kişiliklerin tipik özelliği

Ünlü gizem romanı yazarı Agatha Christie’nin utangaçlığı yüzünden alışılmadık bir olay yaşadığı söylenir. 1958’de Londra’daki meşhur Savoy Oteli’nde kendi onuruna düzenlenen bir parti için hazırlandıktan sonra parti yerine ulaştığında kapıcı onu tanımadı ve bu yüzden içeri girmesine izin vermedi.

Kafası karışmış kapıcıyla ters düşmeye kapasitesi olduğunu düşünmedi ve hiçbir söz söylemeden arkasını dönüp bekleme odasında oturmaya gitti. Tam bu sırada 67 yaşındaydı ve tüm dünyada okunmuş 60’tan fazla roman yazmıştı.

Charles Darwin’e bakarsak, o da toplum içinde konuşması gerektiğinde yaprak gibi titrerdi. Hatta İngiliz oyuncu Dick Bogarde sahneye çıkmadan önce kusardı. Sahnede harikaydı fakat seyirciyle karşı karşıya gelmeden önce çok utanırdı.

Utangaçlık, içe dönüklük ve trajediler

Utangaç insanlar vardır, bir de utangaç insanlar vardır. Bazıları bunu beklenmedik şekilde uç noktada yaşar. Örneğin, boğulmak üzere olan birini kurtarmak için acil durum metodunu geliştiren doktor Henry Heimlich, birçok kişinin utangaçlıktan öldüğünü söyler. Boğulacakmış gibi hissettiklerinde öksürerek ve kendilerine çok fazla dikkat çekerek rezil olmaktansa gruptan uzaklaşmayı tercih ederler.

Bazen utangaçlığın içe dönüklükle aynı şey olduğunu düşünürüz fakat bu doğru değildir. İçe dönük bir kişi sadece yalnız olmaktan hoşlanır ve sosyal durumlarda kendini rahat hissetmez. Fakat aynı zamanda da başkalarının onun hakkında ne düşündüğünü çok umursamaz ve kendi düşündüklerini de ifade etmekten korkmaz.

Utangaç biri ise tedirginlikle doludur ve genellikle daha dışa dönük olmak ister ancak beceremez. Kişisel utanç hissi o kadar güçlüdür ki çevresinde başka insanlar varken yaptığı ve söylediği her şeyle sinir bozucu olduğunu düşünür.

Utangaç olmanın avantajları

Utangaçlık, trajediye sebep olduğu gibi çoğu durumda da bir kendini koruma mekanizması geliştirir. Doğada en gözüpek ve cesur canlılar en iyi avı yakalar ve en iyi partnerleri kaparlar, fakat diğer yandan da en çabuk ölen ve hayatı boyunca en kötü yaralanmaları yaşayan yine onlardır.

Utangaç bir kişi kendini, sosyal becerilerdeki eksikliğini başka harika beceriler geliştirerek telafi etmek zorunda hisseder. Örneğin, söyledikleri ve duydukları şeyleri tekrar etme eğilimindedirler. Bu da genellikle daha iyi bir hafızaya sahip olmalarına ve müthiş dilbilimsel beceriler edinmelerine imkan sağlar, tabi kendilerini çoğunlukla konuşmaktan çok yazarak daha iyi ifade ederler.

Her durumda, eğer utangaç olmak bir insanı kısıtlıyorsa bu avantaj olarak görülemez. Böyle durumlarda, kişinin yüksek ihtimalle sosyal fobiden kaynaklanan gereksiz bir ıstırap çektiği görülür. Utangaçlık mutsuzlukla eş anlamlı bir hale geldiyse, bu durumu iyileştirmekte etkili olacak birçok tedavi bulunmaktadır.