Polyvagal Teori İçgüdülerimizi Açıklıyor Mu?

tarafından incelendi ve onaylandı. psikolog Gema Sánchez Cuevas

Tarafından yazılmıştır Sonia Budner

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Muhtemelen beden ve zihninizde gerçekleşen bilinçaltı süreçlerinin birçoğunun farkında değilsiniz. Polyvagal teori de bu içgüdüsel süreçlerden birini açıklamaya çalışıyor. 

Büyük ihtimalle, görünürde hiçbir sebep yokken tehlikede olduğunuzu hissettiğiniz anlar yaşamışsınızdır. Tehdit altında hissedersiniz fakat etrafınızdaki kimse herhangi bir şekilde rahatını bozmuyormuş gibi görünür.

Bu tarz sinyalleri her gün okuruz. Diğer insanlarla etkileşime geçtiğinizde siz farkında olmadan bilinçaltınız yüz ifadelerini, beden dilini ve ses tonlarını sürekli olarak işler. Bedeniniz ve beyniniz bu sinyalleri yorumlarken, bu işaretler ve çevrenizdeki diğer şeyler sizin benlik algınızı şekillendirir.

Bedeninizin bu sinyaller yolluyla aldığı bilgi size kime güvenip kime güvenemeyeceğinizi söyler. Kim ya da ne size tehdit oluşturuyorsa bunu yorumlar ve tepkilerinizi buna göre şekillendirir.

Siniralgı ve polyvagal teori

Dr. Stephen Porges polyvagal teorisini, sinirsel akımların çevrenizdeki tehlike sinyallerini “siniralgı” olarak okuduğu bir süreç olarak tanımlıyor. Siniralgı, insanların ve çevrenizdekilerin güvenilir ya da bir tehdit olduklarına siz farkında bile olmadan karar veren bir algılayıcı olarak tanımlanabilir.

Bu, otonom sinir sisteminde gerçekleşen tamamen bilinç dışı bir süreçtir. Tıpkı nefes alırken bunu istemsizce yapmanız gibi bu sinyalleri de otomatik olarak algılıyorsunuz.

Çevrenizi taramak

Potansiyel tehlikeye karşı bu bilinç dışı tarama işlemi doğdunuz andan itibaren aktif hale geliyor. Bu da hayatta kalmanız için son derece önemlidir. Bedeniniz çevrenizde olanları gözlemlemek, işlemek ve tepki vermek için dizayn edilmiştir.

Bebekler tehlike, güvenlik ya da ebeveynlerine yakınlık gibi uyarıcılara tepki gösterir. Bu doğduğunuz andan itibaren olur ve hayatınızın geri kalanı boyunca bilinçaltınız tehlike ya da güvenlik belirten sinyalleri devamlı olarak taramadan geçirir ve değerlendirir.

Tepki gelişiminin üç seviyesi

Porges polyvagal teori içinde üç evrimsel evreden bahseder. Teoriye göre sempatik ve parasempatik sinir sistemi arasındaki etkileşim sadece bir denge meselesi değildir. Porges tepki hiyerarşisinin otonom sinir sisteminin bir parçası olduğunu düşünüyor. Tepkilerin şu üç adımda gerçekleştiğini iddia ediyor:

• Eylemsizleştirme. Bu en temel adım. Eylemsizleştirme tepkisi vagus sinirinin etrafında algıladığı tehlike sinyaline verdiği bir cevaptır. Sinirin sırt kısmı büyük bir tehlike sinyali aldığı zaman cevap olarak sizi tamamen eylemsizleştirir. Adeta parasempatik sinir sisteminiz anında aktif hale gelir ve bedeninizin tepkisi de olduğunuz yerde donup kalmak olur.
• Harekete geçirme. Bu tepki, tehlikeli durumlarda harekete geçmenizi sağlayan sempatik sinir sisteminden gelir. Yani tehdit karşısında mücadele et emri verir.
• Sosyal bağlılık. Bu hiyerarşinin son adımı ve son tepkisidir. Güvende olma ve bağlılık hislerine cevap veren sinirin bir parçası olan alt sinirin karın kısmına tepki verir. Sosyal bağlılık sizin güvende ve huzurlu kalmanızı sağlayan bir süreçtir.

Travmanın etkisi

Travma yaşamış kişiler için, özellikle bu olayda eylemsizlik yaşanmışsa, çevredeki tehlikeleri algılama becerisi ciddi anlamda bozulur.

Polyvagal teorisine göre, bu sistemin fonksiyonlarından biri tekrar savunmasız bir duruma düşmemenizi sağlamaktır. Sonuç olarak bedeniniz bundan kaçınmaya çalışır. Bu yüzden etrafınızdaki sinyallere karşı daha hassas olur, tehdit olmasa bile varmış gibi hissedebilirsiniz.

Yani travma geçirmiş birisi zararsız ya da olumlu işaretleri bile tehdit sinyalleri olarak yorumlayabilir. Yüz ifadesinde, ses tonunda ya da beden dilindeki herhangi bir değişim bilinçsizce savunmaya geçmeyi tetikleyebilir.

Vagus siniri ve polyvagal teori

Vagus siniri vücudunuzun birçok farklı bölgesinde görev alır. Bu sinir, yüz ifadesi ve ses yoluyla oluşturulan sosyal bağları yöneten kafatası sinirinde önemli bir etkiye sahiptir.

İnsanlar diğer insanlarla ilişkilerinde güven duymayı ve kendini de güvende hissetmeyi arzular. Bu yüzden de güvende olmadığımızı söyleyen sinyalleri çok çabuk yorumlamayı öğreniriz. Sonuç olarak diğer insanlarla sağlıklı ve kaliteli bağlar kurmak daha kolay olur.