Obezite İçin Bilişsel Onarım Terapisi

Yazan ve doğrulayan Hemşire Daniel Baldó Vela

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

İçinde bulunduğumuz çağ, toplumun insan vücudu ve beslenmeye şimdiye dek hiç olmadığı kadar ilgi gösterdiği bir süreç. Yine de obez ya da aşırı kilolu bireylerin sayısı dünya çapında artış göstermeye devam ediyor. Diyet ve egzersiz programları uzun vadede yeterli olamıyor. Obezite için bilişsel onarım terapisi bu duruma çözüm olabilir.

Obezitenin kontrol altına alınması için bu yöntemin tercih edilmesinin nedeni yürütücü işlevleri geliştirebilmesidir. Güncel araştırmalarda, obez bireylerin belirli konularda karar alırken zorluk çektikleri görülüyor. Örneğin; sağlık konusunda doğru kararları almakta zorlanabiliyorlar. Bunun nedeni, yürütücü işlevlerinin obez olmayan kişilerden farklı olması olabilir.

Uzmanlar henüz obez bireylerin yürütücü profillerininin kaynağını tanımlayabilmiş değiller. Fakat obezlikle yürütücü işlevler arasında karşılıklı bir bağ olduğunu şüphe yok:

• Obez insanların metabolizmalarında glukoz ve hücresel enflamasyona dair anormallikler bulunuyor. Bu da yürütücü işlevlerini olumsuz yönde etkiliyor.
• Benzer şekilde, araştırmacılar obez bireylerin daha stresli olduklarını da keşfettiler. Bunun nedeni de yine yürütücü işlevlerindeki farklılıklardan kaynaklanıyor.
• Aynı zamanda, yürütücü işlevlerdeki değişimlerin obeziteyi artırdığını belirtmemiz gerekiyor. Çünkü yenmesi gereken yemek miktarı ve kalitesi konusunda bir karara varmak zorlaşıyor. Ayrıca, yemek yemeye başlandığında kontrol etmek de kolay olmuyor.

Bu noktada geleneksel yöntemlerden fazlası gerekiyor. Geleneksel yöntemlerden kastımız diyet ve fiziksel egzersiz gibi durumlar. Bu noktada bilişsel onarım terapisi tedavi bazında oldukça büyük bir katkı sağlıyor.

Bilişsel Onarım Tedavisi

Bilişsel onarım tedavisinde zihinsel egzersizlere dayalı psikolojik müdahalelerde bulunulur. Burada amaç bilişsel stratejileri, düşünceyi, bilgiyi işleme becerilerini geliştirmektir. Bunu başarmanın yolu da gerekli teknikleri sürekli uygulamaktan geçer.

Bu terapi düşünceleriniz üzerine kafa yormanızı sağlar. Bu terapiden yana olanlar bunun daha sağlıklı davranışların gelişmesine imkan tanıdığını belirtiyorlar. Bundan ötürü, terapinin temel amacı bilişsel becerileri geliştirebilmektir.

Obezite bağlamında, yürütücü işlevlerin geliştirilmesi için doğrudan bilişsel onarım gerekir.

Obezite İçin Bilişsel Onarım Tedavisi

Obezite için bilişsel onarım tedavisi (BOT-O) yüz yüze gerçekleştirilen bir tedavidir. Hedef yürütücü işlevlerin optimize edilmesidir. Bu da insanların yemek yeme ve egzersiz yapmaya dair düşünce şekillerini geliştirebilir. Sağlıklı bir yaşam tarzına kavuşulması amaçlanır.

Obezite için bilişsel onarım tedavisi obez insanların farklı düşünmelerini sağlamak için oluşturulmuştur. Bilişsel stratejileri geliştiren zihinsel egzersizler sunar. Bu da bilginin işlenmesi ve beceriler bağlamında alıştırmaların yapılmasından geçer.

Araştırmalara göre BOT-O da içeren “kilo verme” programlarının daha başarılı olduğu ortaya çıkmıştır. Yani daha çok kilo verilmiş, daha sağlıklı bir yaşam tarzına kavuşulmuş ve aşırı yemeden kaçınılmıştır. Bu terapi sürecinden geçen kişilerin hayat kaliteleri artmış ve enflamatuvar etmenlerde azalma görmüşlerdir.

Çeşitli araştırmalarda bilişsel onarım tedavisinde hastanın diyet ya da egzersiz yapmasa dahi kilo verme konusunda gelişim gösterdiği gözlemlenmiştir. Tabii bunun diyet ve egzersiz yapan insanların sonuçları kadar iyi olmadığını söyleyebiliriz. Yazımızın devamında, yürütücü işlevinizi eğitmek için kullanabileceğiniz bazı egzersizlerden söz edeceğiz.

Obez insanlar hayatlarındaki pek çok bilişsel süreci değiştirmiştirler. Kısıtlayıcı kontrol, çalışma belleği, esnek düşünce, merkezi tutarlılık gibi süreçleri buna sayabiliriz.

Kısıtlayıcı Kontrolü Geliştiren Aktiviteler

Kısıtlatıcı kontrol kişinin otomatik tepkilerini kısıtlama kapasitesidir. Bundan ötürü, ilgi ve anlamlandırmanın farklılık gösterdiği çeşitli tepkiler vermelerini sağlar.

Kısıtlayıcı kontrolü sağlamak için kasıtlı davranışlardan tamamen kaçınmak gerekir. Sonrasında da kişiyi buna iten durum ve düşünce üzerine kafa yorulmalıdır. Burada amaç kişinin kendi düşüncelerinin bilincinde olmasıdır. Ardından, kişi bu düşünce yoluyla arzulanan hareketi gerçekleştirmeden evvel durumu analiz edebilir.

Belki bu konuda bir örnek vermemiz daha faydalı olabilir. Diyelim ki yemeğinizi bitirdiniz ve inanılmaz derecede şeker tüketmek istiyorsunuz. Gidip şekeri almadan önce durumu ve düşüncelerinizin ne ifade ettiğini değerlendirmelisiniz:

• Neden şeker yemek zorundayım?
• Aç mıyım?
• Yeterince karbonhidrat tüketmediğimden olabilir mi?
• Bir duygumu mu düzenlemeye çalışıyorum? Hangi duygu bu? Bana gerçekten yardımcı olacak mı? Bir şeyden vazgeçmem mi gerekiyor?
• Şeker yedikten sonra daha iyi mi olacağım?
• Bu davranışın ne gibi sonuçları olabilir?
• Daha iyi hissetmek için başka bir şey yapabilir miyim?

Kısıtlayıcı kontrolü eğitmek adına fikrin ortaya çıktığı anla davranışınız arasında düşünecek bir zaman yaratmalısınız.

Çalışma Belleğini Geliştirmek İçin Müdahaleler

Çalışma belleği belirli bir şeyi yapmak için gerekli şeyleri hatırlama kapasitesidir.

Kavrama ve deneyim, hafızanızı geliştirmek için en iyi araçlar olabilirler. Bundan dolayı hastaların her bir müdahalenin arkasındaki nedeni bilmeleri gerekmektedir. Strateji geliştirmeye katılmalı, yaşamlarındaki değişimleri deneyime açık olmalı ve onlara uyum sağlamalıdırlar.

Bilişsel Esnekliği Eğitmek İçin Aktiviteler

“Bilişsel esneklik” kişinin belirli durumlardaki düşünce ve aksiyonlarını ayarlayabilme becerisidir. Özellikle yeni, sürekli değişen ya da beklenmeyen durumlar için geçerlidir.

Bilişsel esnekliğin eğitilmesi için eski durumlarla yeni araçları kullanarak yüzleşmek gerekir. Amaç belirli bir hedefe ulaşabilmek için beyni alternatif stratejiler oluşturmaya zorlamaktır.

Bunun güzel örneklerinden bazıları şunlardır: İşe gitmek için farklı yollar kullanmak ya da sabah rutininizi değiştirmek. Bir tanıdığınıza bir işi kendi sözlerinizle anlatabilirsiniz. Yeni insanlarla tanışmak da bir yöntemdir. Daha spesifik bir aktivite içinse iş, restoran, ev gibi farklı bir yemek yeme ortamı seçilebilir.

Yeme ile ilişkili bir diğer örnek de açık bir yeme planı üzerine tanışmak olabilir. Bu bağlamda, farklı türde gıdalar tercih edilir.

Obezite İçin Bilişsel Onarım Tedavisinde Merkezi Tutarlılığı Eğitmek

Merkezi tutarlılığı belirli bir duruma dair bütünsel ve gerçekçi bir perspektif sunma olarak tanımlayabiliriz. Danışma esnasında çatışma durumları üzerine sesli düşünmek de faydalı bir seçenek olabilir. Ayrıca bunu yaparken, bağlamı ve ilişkili diğer fikirleri de aklınızda tutmanız gerekir.

Benzer şekilde, karmaşık ve detaylı bir yorum sonrası kısa bir özet de isteyebilirsiniz. Bu özet sözlü veya yazılı olabilir. Bunun sonucunda, detaylara girmeden genel bir fikir anlaşılabilir ve geliştirilebilir.

Yürütücü işlevleri geliştirmek adına bilişsel onarım terapisinin oldukça faydalı olduğuna şüphe yok. Özellikle obez bireyler için bu son derece önem taşımaktadır. Uzun vadede bu durum etkili bir şekilde kontrol altına dahi alınabilir.