Frances Farmer, Lobotomi Yapılan Aktris
O farklı bir kadındı. Belki de aktris olmak için güzellik ve itaat etmekten başka bir şeyin gerekmediği 40’lı yıllar için fazla cesurdu.
Frances Farmer inatçı olmayı göze aldı ve histerik olduğunu söylediler. Sesini çıkarmaya ve daha ilgi çekici rollerde oynamak istemeye cesaret etti, saf olduğunu söylediler.
O dünyadan uzaklaşmak istediğinde artık her şey için çok geçti. Onun bir “kaçık” olduğunu söylemeye başlamışlardı bile.
Bugün pek çok insan muhtemelen Frances Farmer ismini bilmez. Zamanın içinde kaybolup gitmiş bir kadın daha.
Eski zamanların enteresan hikayelerini bu tozlanmış perdenin ardına saklarız, bazıları şimdilerde bile dinlememiz için yardım isteyen adeta boğuk bir yakarış gibi.
“Sahip olduğum tek iyi şey acı çekmeye alışmış olmam.”
– Frida Kahlo
Fakat bu aktris psikiyatri dünyasında oldukça bilindik bir isim. Bunun birkaç sebebi var. En önemlilerinden bir tanesi: bu kadını yıllarca maruz bıraktıkları psikolojik tedaviler psikiyatrinin karanlık ve korkunç dönemlerine denk geliyor. Kurban seçerken tuhaf bir şekilde kadınların doğrudan hedef alındığı bir dönem…
Frances Farmer, Kendini İfade Etmesi ve Ünlü Olması için Yetiştirilen Bir Kadın
Frances Farmer’ın hayatı hakkında birçok belgesel yapıldı. Kendi kardeşi, “Geçmişe Sevgiyle Bak” (Look Back in Love) adlı bir kitabında genç oyuncunun yıllar içinde çeşitli psikiyatrik koğuşlarda maruz kaldığı korkunç deneyimlerden bahsetti.
“Gerçekten Sabah Olacak Mı?”daki (Will There Really Be a Morning?) araştırma, ailesine olduğu kadar aktrisin kişiliğine ve dedikleri gibi gerçekten de paranoid şizofreni yüzünden acı çekip çekmediği gibi konulara ışık tutuyor.
Bu doğru olsa bile, ki böyle karmaşık vakalarda her zaman öyledir, atlayamayacağımız bir şey var. Yetiştirilme şekli ve tarihin koşulları da çok önemli unsurlardır.
Frances’in kendi zamanına göre fazla cesur olduğunu söylemiştik. Böyle olmasının sebebi annesinin onu yetiştirirken kendini ifade etmeyi erkenden öğretmiş olmasıdır. Ona fikirlerini nasıl dile getireceğini ve her zaman her şeyi sorgulamayı öğretmişti.
Ergenlik çağına geldikten sonra lokal Seattle gazetelerinde yer almayı başardı. Bunu, Nietzsche’nin yazılarını temel alarak yaptığı, tanrıya inanan ya da inanmayan kadınlar hakkındaki etkili konuşmalarıyla başardı.
Daha sonra annesi, onu tiyatro dersleri almaya göndererek tek amacını yerine getirmek istiyordu. Bu onun gençliğinde ulaşamadığı kişisel bir arzusunu Frances üzerinden tatmin etmesiyle ilgiliydi. Çünkü önceden fimlerde oynayıp ünlü olmak istiyordu.
Frances üniversitede ünü yakaladığında hala en çok sevdiği aktivitelerden birini yapmaya devam ediyordu: şimdiki zamanın toplumu hakkında eleştirel makaleler yazmak.
Konuşma, Karşı Çıkma, Söyleneni Yap
Frances Farmer 1935 yılına geldiğinde çoktan birkaç filmde oynamıştı. Ayrıca asıl hedefini de yerine getirmişti: gazetecilik diploması almak.
Ancak bu yolda ilerlemeye başlamadan önce annesi onu aksini yapmaya ikna etti. Ona profesyonel kariyerini geçici olarak askıya almasını ve sahne dünyasına odaklanmasını söyledi. Frances de kabul etti ve Paramount Pictures’ın seçmelerine katıldı.
Deneme çekimi daha kolay olamazdı. Güzel bir elbise giymesi, oturması ve kameraya bakması gerekiyordu. Frances Farmer cüretkar ve baştan çıkarıcı, klasik bir güzelliğe sahipti. Bu da film endüstrisi için yeter de artardı bile.
Ona 7 yıllık bir kontrat imzalamayı teklif ettiler. Tek yapması gereken söylenilene uymak, senaryoyu ezberlemek ve arada bir yöneticilerin verdiği partilere katılmaktı. Ayrıca böyle topluluklar içerisinde ne olursa olsun sesini çıkarmaması gerekiyordu.
Francis bu dünyaya kafa tuttu. Ona verilen saf kadın rollerinden nefret etti. Basından da nefret etti. Hepsinden önemlisi de gösterişli ve zarif yalanlarla her şeyin üzerinin kapatılmasından…
Ancak pes etti. Çünkü annesi ve oyunculuk acentaları onu ikna etti. Parlak bir yıldız olarak profilini yükseltmek için bir aktörle bile evlendi.
Özgürlük Hasreti ve Deli Gömleği
Frances Farmer’ın kariyerinde düşüşü erken başladı. Bazı sahneleri çekmeyi reddetti. Senaryoları kabul etmedi ve acentalarıyla imzaladığı kontratlara uymadı.
Bütün bunlardan, kendinden dahi kaçmak için geceleri araba sürmeyi seviyordu. Frances çoğu zaman kötü sonuçlanan bu kaçışlar nafile olsa da hep gaza bastı. Dikkatsiz ve alkollü araba kullanmaktan aldığı cezalardan dolayı artık Santa Monica polisi onu çok iyi tanır hale gelmişti.
“Bazen kalbimin taşa kazınmış olduğunu düşünüyorum.”
– Frances Farmer
Ancak, Hollywood yöneticilerinden birine yumruk atmasıyla olaylar karmaşık bir hal aldı. Daha sonra çok uzağa gidemese de tekrar kaçmaya çalıştı. Polis de onu takip etti.
Çığlıklar, tekmeler ve üzerine çullanan otoritenin gölgesinden nafile kurtulma çabaları, hepsi tek bir şeye işaret ediyordu. Asiliği ve kişiliği yüzünden bir akıl hastanesine kapatılması gerekiyordu.
Doktorlar ona “paranoid şizofreni” teşhisi koydu. Klasik elektrik şoku ile birlikte insülin şoku terapisi ya da Sakel tedavisi uyguladılar.
Orada birkaç ay geçirdikten sonra evine gönderdiler. Frances sonrasında oyunculuk hayatından tamamen kopmaya karar verdi. Bu baskıcı ve aşağılayıcı dünyadan temelli uzaklaşmak istedi.
Fakat Frances’in annesi Lilian Farmer kızının hala tedavi edilememiş olduğunu düşünüyordu. Ona göre Frances’in “aklı başında” değildi. Bu yüzden Hollywood yöneticilerinin de yardımıyla akli dengesinin bozuk olduğunu açıklamayı başardılar. Bu sayede Frances’i psikiyatri koğuşuna tekrar kapatabildiler.
Hücrede Geçen 5 Yıl
Frances Farmer Washington Steilacoom’da bir hastaneye yatırıldı. Orada geçirdiği 5 yıl süresince kız kardeşi yazdığı kitap ile onun sesini duyuracaktı.
Ona korkunç psikiyatrik tedavilerden daha kötüsünü bile yaptılar. Cinsel tacizde bulunup ona defalarca tecavüz ettiler. Nihayet hastanedeki hemşirelerden birinin ifadesinde de anlattığı gibi, Frances Farmer’ın onayı olmadan ona lobotomi operasyonu yaptılar. Amacımız mı? Kişiliğini, “kötü karakterini,” “histerik mizacını” düzeltmek için…
Hastaneye kapalı geçen cinsel taciz ve travmalarla dolu bir 5 senenin sonunda Frances artık hiçbir zaman eskisi gibi olmayacaktı. Röportajlarda, filmlerde ya da dizilerde kendini nadiren gösterdi. Televizyonda sadece görünmesi bile merak uyandırır ve büyük izleyici kitlesi çekerdi.
Ancak artık eskiden olduğu kişi değildi. İradesini kaybetmişti. Karakterinin sesi kapatılmıştı. Frances Farmer’ı Frances yapan şeyleri ve gerçek güzelliğini çalmışlardı, ameliyatla sökerek.