Enkefalin Hormonu: Ağrı Kesici Bir Nörotransmitter

Yazan ve doğrulayan psikolog Paula Villasante

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Enkefalinin ağrı iletimindeki rolü otuz yıla aşkın süredir araştırılıyor. Enkefalin hormonu, nöronların iletişimini gerçekleştiren nörotransmitter işlevi gören bir hormondur.

Bu hormon, hipofiz bezi başta olmak üzere beynin belli başlı bölgelerinde üretilir. Beyin bu hormonu ürettikten sonra, bağırsak yolu ya da böbreküstü bezleri gibi vücudun diğer bölgelerine gönderir.

Opioid peptidlerin keşfi ile beyin fonksiyonları, homeostaz ve nöroendokrin düzenlemesindeki öneminin anlaşılması modern biyolojide bir dönüm noktası olmuştur.

Periakuaduktal gri madde ve omurilik gibi yerlerde bulunan enkefalini keşfetmemiz, vücudumuzun bu bölgelerinin ağrıyla ilişkili duyuların iletiminde rolü olabileceğini destekliyor.

Beyin nasıl enkefalin hormonu üretir?

Opioid peptidler bu ismi, uyuşturucu ilaçlarla aynı reseptörleri bağlamasından alır. Ayrıca uyuşturucu bir ilaç olan morfinle aynı özelliklere sahiptir.

Enkefalin tüm beyne gönderilse de bağlantının büyük bir kısmı orta beyin ve talamusta gerçekleşir. Bunlar ağrının iletildiği yolların buluştuğu iki bölgedir. 

Enkefalin; metabolizmanın düzgün çalışmasından, etki mekanizmasından ve enkefalin ile endorfinin vücudunuzdaki etkilerinden sorumlu amigdalada yer alır.

Enkefalinin amino asit dizilimi hipofiz bezinden gelen uzun peptidlerden oluşur. Daha büyük peptidler (endorfin) de sinir hücrelerimizde yer alır. Endorfin aslında enkefalinden 12-100 kat daha aktif olabilir.

Enkefalinin etki mekanizması

Güncel araştırmalara göre bu hormon, iki ağrı iletici lifte presinaptik ve postsinaptik engellemeye sebep olur: C grubu ve A grubu. Tıpkı uyuşturucu ilaçlar gibi enkefalin de beynin sodyum geçirgenliğini azaltarak nöronların aktivitesini engeller.

Bu da hücrelerimizin metabolizmasında uzun süreli bir değişim yaratır. Bunu şu şekilde yapar:

• Hücrenin çekirdeğindeki bazı genlerin aktivasyon ve deaktivasyon biçimlerini değiştirir.
• Önleyici ya da uyarıcıların miktarını etkiler.

Merkezi sinir sistemine etkileri

Bu hormon ayrıca merkezi sinir sistemini çeşitli şekillerde etkiler:

• Ağrı kesici.
• Öfori.
• Miyozis.
• Öksürük refleksini engelleme.
• Mide bulantısı ve kusma.
• Çarpıntı (yüksek dozdaysa).

Kardiyovasküler sisteme etkileri

Enkefalin hormonu sadece beyin aktivitelerinde rol oynamaz, aynı zamanda kardiyovasküler sistemi de etkiler; örneğin bradikardi (düşük nabız). Ayrıca:

• Histamin salınımı yaratır (morfin).
• Atardamar ve toplardamar genişlemesine (ortostatik hipotansiyon) sebep olur.

Bu hormonun vücudunuzdaki akupunktur noktalarını hangi sıklıkta ve yoğunlukta uyardığı, merkezi sinir sistemi ve kardiyovasküler sistem üzerindeki etkisiyle bağlantılıdır. Örneğin;

• Düşük frekanslı, yüksek şiddetli uyarıcı (2-8 Hz arası) beyninizin hipotalamik pituiter ekseni etrafında B endorfini salgılamasına sebep olur. Bununla birlikte, beyninize ve omuriliğinize enkefalin yayar. Bu uyarıcıların sistematik bir etkisi vardır ve kronik rahatsızlıkların tedavisinde yardımcı olurlar. Ayrıca prekapiller büzücü kaslarda bölgesel bir etki yaratır. Böylece dokunun metabolizmasını attırarak küçük kan dolaşımını hızlandırır ve lokal halojenleri (bradikinin ve serotonin) yükseltir.
• Yüksek frekanslı, düşük şiddetli uyarıcılar (100-200 Hz arası) beyninizin orta beyine ve omuriliğe enkefalin göndermesini sağlar. Eğer uyarıcı 500 Hz’nin üstüne çıkarsa beyniniz bu sefer dynorphin salgılar. Bu çeşit uyarıcılar bölücü bir etkiye sahiptir ve akut durumlara en iyi gelen şeydir.

Araştırma kesinlikle enkefalinin ağrıyı kesmede önemli bir rol oynadığını destekler nitelikte. Nihayetinde bu hormon morfinle benzer bir şekilde çalıştığı için, bu sonuç o kadar da şaşırtıcı gelmiyor. Fakat ağrılı durumların tedavisi açısından büyük bir keşif.