Demans İçin Farmakolojik Olmayan Tedaviler

Alzheimer hastalığının ne olduğunu ve farmakolojik olmayan tedavilerin neleri içerdiğini tanımlamadan önce, demans nedir ona bir bakmalıyız. Merriam-Webster sözlüğü demansı “çok sayıda bilişsel eksiklikle (unutkanlık, afazi (konuşma yitimi), karmaşık davranışları planlama ve başlatma becerisinin yokluğu gibi) birlikte ortaya çıkan, çoğunlukla ilerleyici bir bozukluk” olarak tanımlar.

Tanımı daraltacak olursak, demansın farklı sebepleri olabileceğini ve genelde hafıza, iletişim ve dikkat bozukluklarını içerdiğinden bahsedebiliriz. Ayrıca genellikle kronik bir durumdur ve kişinin bağımsızlığını yavaşça kaybetmesine ve hayat kalitesinin düşmesine sebep olur.

Bu tanımı da hesaba katarak, Alzheimer hastalığını bilişsel ve davranışsal bozulmaların varlığı ile kendini gösteren nörodejeneratif bir hastalık olarak tanımlayabiliriz. Aynı şekilde, bu hastalık da kademeli bir şekilde başlamaya ve zamanla beraber kötüye gitmeye eğilimlidir. Genelde yetişkinlikte, özellikle yaşlılarda gözlemlenebilir.

An itibariyle, bu hastalığın gidişatını tersine çevirmek veya kalıcı olarak durdurmak için işlevsel bir tedavi bulunmamaktadır. Ancak, uzmanlar demansın ilerleyişini yavaşlatmaya yardımcı olan farklı müdahale yolları geliştirmiştir.

Buna harika bir örnek, hastanın yaşam kalitesini arttırabilecek, alternatif müdahalelerden oluşan farmakolojik olmayan terapilerdir.

Farmakolojik olmayan terapinin birçok yararı vardır:

• Hastanın kalan kapasitesini korur ve/veya uyarır.
• Hastanın özerkliği ve bağımsızlığını arttırır.
• Hastanın sosyal ilişkilerini geliştirir.
• Hastanın benlik imajını, dolayısıyla da özgüvenini geliştirir.
• Demans hastalarını güçlendirir.
• Hastanın ve yakınlarının hayat kalitesini iyileştirir.

Günlük yaşam aktiviteleri

Farmakolojik olmayan terapi sırasında bir uzman demans hastasının performansını değerlendirir.

Bu değerlendirme, hastanın bağımlılık ve destek ihtiyacı seviyesine bağlı olmak üzere değişir. Bu terapinin esas amacı, hastanın günlük yaşam aktivitelerindeki performansının bozulmasını geciktirmek veya azaltmaktır.

Müzik terapisi

Dünya Müzik Terapisi Federasyonuna göre, müzik terapisi “hayat kalitelerini ve fiziksel, sosyal, iletişimsel, duygusal, entelektüel ve ruhsal sağlıklarını iyileştirmek isteyen; bireyler, gruplar, aileler ve topluluklarla; müziğin ve müzik elementlerinin; tıbbi, eğitimsel ve günlük alanlarda profesyonel bir müdahale olarak kullanılmasıdır”.

Müzik terapisi, birçok farmakolojik olmayan terapi türünün bir tanesidir. Örnek vermek gerekirse, müzik terapisine dans terapisi ve fizyoterapi de eklenerek bütün bu disiplinleri ortak seanslara dönüştürebilirsiniz. Her zaman hastanızın kapasitesini göz önüne almalısınız.

Kahkaha terapisi

Kahkaha terapisinin teknikleri, gülmenin bir duygusal boşalım olduğu teorisine ve mizahın uyuşmazlık teorisine dayanır. Bu terapi tekniği hastanın spontane ve içten bir şekilde gülmesine sebep olmayı umar. Ancak, bu metot çoğunlukla yalan olan veya uyarılma sebebiyle ortaya çıkan kahkahalara sebep olur.

Bu farmakolojik olmayan terapi sayesinde hasta kendini fiziksel olarak ifade eder; oyun oynamış, dans etmiş ve nefes alıştırmaları uygulamış olur. Bu şeylerin hepsi, hastalığın oluşturduğu stresin azalmasına yardımcı olur.

Snoezelen odası

Bu duyu uyarım terapisi tipini Anne Jean Ayres geliştirmiştir. Bu terapinin ana amacı hastanın duyuları sayesinde ve etrafındaki insanlarla etkileşime girmek suretiyle rahatlamasıdır.

Bir Snoezelen odası, insanlarda büyük bir iyi his yaratan rahatlatıcı ve canlandırıcı bir odadır.

Hatıralarla terapi

Bu terapi türü, giderek daha da popüler hale gelen ve hastanın epizodik ve otobiyografik hafızası üzerine çalışan bir terapidir.

Terapistler; fotoğraflar, müzik, haberler, videolar gibi kaynakları kullanmalıdır. Bu kaynaklar kişinin hayatındaki bazı son derece spesifik anları hatırlamasına izin verir. Dolayısıyla, hatıralarının kokular, hisler ve sesler gibi duygusal kısımlarını ‘tekrar yaşayabileceklerdir’.

Gerçeklikle uyum terapisi

Bu terapinin ana amacı hastanın kendi gerçekliklerinin daha fazla farkında olmasını sağlamaktır. Dolayısıyla, terapist hastayı üç farklı konuda gerçekliğe yönlendirir:

• Hava (tarih ve saat).
• Mekan (nerede oldukları).
• Kişisel farkındalık (kim oldukları).

Bu, hastanın etrafında olanları daha iyi anlamasını sağlayacaktır. Sonuç olarak, kontrol algısını korumak söz konusu olduğunda son derece işe yarayan bir araçtır.

Köpeklerle yardımlı müdahale

Köpeklerle terapinin duygusal, sosyal, fonksiyonel ve bilişsel düzlemlerde büyük faydaları vardır. Dahası; diğer şeylerin yanında hastanın modunu, fiziksel ve psikolojik sağlığını ve psikomotrisitesini de geliştirir.

Mesleki terapi

Mesleki terapi, ya da ergoterapi, hastanın bilişsel, fiziksel ve sosyal becerilerini iyileştirmeyi amaçlar. Bundan dolayı, hastalar zamanlarını el işi yapmak gibi farklı aktivitelerle geçirirler.

Bilişsel uyarım/eğitim veya rehabilitasyon

Benzer olsalar da, bunların hepsinin farklı bir amacı vardır:

• Bilişsel rehabilitasyon zarar görmüş olan bilişsel fonksiyonların geri kazanımını amaçlayan aktivitelerden oluşur. Bu zararın farklı nedenleri olabilir. Örneğin; kafatası travması, hafif bilişsel yetersizlik, depresyon ve diğerleri.
• Diğer yandan, bilişsel gerilemeyi ertelemek için gerçekleştirilen aktivitelere bilişsel uyarım adı verilir. Örneğin, bir kişi hafızalarının kötüye gitmeye başladığını fark ettiğinde.
• Son olarak, bilişsel eğitim, bilişsel performansı korumak veya optimize etmek için çalışan bir aktiviteler bütünüdür. Daha fazla bilişsel yetersizlik oluşmasını engellemek ve hastanın bilişsel rezervlerini iyileştirmek için iyi bir metottur.

Farmakolojik olmayan terapileri yapabilecek insanların sadece ve sadece kalifiye profesyoneller olduğunu, ve her hastayı öncesinde değerlendirmeleri gerektiğini unutmayın.

Ek olarak, bu terapilerin hiçbirinin demans hastalığını tamamen geçiremeyeceğini de vurgulamalıyız. Ancak, farmakolojik olmayan terapileri kullanarak hatırı sayılır derecede ilerleme görebilirsiniz.