Başkaları Bizi Eleştirdiği Zaman Ne Yapmalıyız?
Yazan ve doğrulayan psikolog Gema Sánchez Cuevas
İnsanların hata yapması gayet normal bir durumdur. Hepimiz, her gün, ama büyük ama küçük yanlışlar illaki yaparız. Ama buradaki asıl mesele, bunlardan ders alıp, bir daha ki sefere aynı hatalara ya da yanlışlara düşmemektir. Bunu yapabilmek için, öncelikle bir yanlış yaptığımızın farkında olmamız gerekir. Bunu yapmak, her zaman düşündüğümüz kadar kolay olmayabilir. Bazen, tıpkı diğer insanların yaptığı gibi, yaptığımız hataların farkına varamayız. Eleştiri, bu konuda bize yardımcı olabilecek bir seçenektir.
Birisi bizi eleştirdiği zaman, ya bizim ile ilgili sevmedikleri ya da hoşlarına gitmeyen bir hal, tutum veya hareketimizin altını çizmeye çalışır. Bu öneriler, gerçekçi, doğru ya da yalan dolan laflar da olabilir. Eleştiri doğru olsa bile, bize söyleneni yapma konusunda istekli çok da istekli olmayabiliriz. İnsanların bize yöneltmiş oldukları eleştiriler ile neler yapabileceğimizi öğrenmek adına, lütfen yazıyı okumaya devam edin.
“Ne yazık ki benim hakkımda söylenen şeylerin yarısı doğru.”
– Amy Winehouse
Eleştirilere nasıl cevap vermeliyim?
Eleştirinin genelde bizim üzerimizde olumsuz bir etkisi vardır. Bizi eleştiren kişinin, kendi yorumlarıyla, bize zarar vermeye çalıştığını düşünürüz. Yine de bu önerileri, yaşamlarımızı daha iyi bir noktaya taşımak için kullanabiliriz. Eleştiriyi, başkalarının, yaptığımız işleri ya da söylediğimiz sözleri beğenmediklerini ima yolu olarak görebiliriz.
Aynı şekilde, eleştiriye en iyi şekilde cevap verme yolunun da öğrenilmesi ve aynı zamanda, bu yolda da ”doğru bir şekilde yürümeyi” bilmek önemlidir. Bu şekilde, diğer insanlarla olan ilişkilerimizde yaşadığımız çatışmalar, yanlış anlamalar veya diğer sorunlardan kaçınmak için elimizden geleni yapabileceğimiz her şeyi yapabileceğiz.
“Eleştiri hoş olmasa da gereklidir.”
– Winston Churchill
Meselenin aslı, insanların bize hayatlarımızda neyi iyileştirmemiz gerektiğini söylediğinde, nasıl tepki vereceğimizi bilmemiz gerçekten çok zor olmasıdır. Kimse mükemmel olmadığından, bu tür eleştirile ile karşılaştığımız zaman, hayatımızın farklı kısımlarını incelememiz gerektiğini göreceğiz.
Eleştirinin geçerli olup olmadığına karar verin
Karar vermemiz gereken ilk şey, insanların bize yönelttiği eleştirilerin geçerli olup olmadığıdır. Yaşamımızın aslında bu yönünü geliştirmek isteyip istemediğimize karar vermeliyiz. Birisinin geçerli bir eleştiri yaptığını düşünürsek, bize anlatmaya çalıştıklarının tam olarak ne olduğunu öğrenmemiz gerekecek. Yapılan eleştirinin, herhangi bir temeli olup olmadığını görmek için şu sorular sormamız gerekecek:
- Aslında ne anlatmaya çalışıyorsun?
- Beni o şekilde nasıl gördün?
- Bu olay ne zaman ya da nerede oldu?
Geçerli eleştiri ile neler yapabiliriz?
Şimdi geçerli olan ve olmayan eleştiriler arasında bir ayrım yapacağız. Neyin yapıcı ve neyin yıkıcı eleştiri olduğunu bu sayede görebileceğiz. Geçerli bir eleştiri ile karşılaştığımızda, nasıl tepki vermeliyiz? Doğru olsalar bile, genellikle bunlar ile nasıl başa çıkacağımızı bilmiyoruz.
İlk adım, davranışlarımızı haklı çıkarmaya çalışmaksızın, bu türden eleştirileri kabul etmektir. Bunu yaptıktan sonra, her ne kadar zor olursa olsun, eleştiri ile ilgili mevzu bahis tutum, hissiyat ya da davranışı değiştirmeye istekli olup olmadığımıza karar vermeliyiz.
Eğer değiştirmek istiyorsak, o zaman karşımızdaki kişiye “Haklısın, tekrar olmayacak” minvalinde bir şey söylemek yeterlidir. Ancak, öteki kişi, yaptığımız şey hakkında bizi eleştirmeye devam ederse, o zaman o kişide, asıl konuyu konuşmadan, söylediğini tekrar tekrar söyleme sendromu vardır.
“Kalbinizde hissettiğiniz her şeyi yapın, çünkü her koşulda eleştiriye tabii olacaksınız. Her ne yaparsanız yapın, elbet eleştirileceksiniz!”
– Eleanor Roosevelt
Değiştirmenin zor, hatta imkansız olacağı başka durumlar da olacaktır. Eğer durum buysa, o zaman, eleştiriyi yönelten insana, memnun kalınmayan durumun değişmesinin çok zor olacağını açıklamalı ve onlardan yardım isteyip, alternatif çözümler sunmalarını isteyebiliriz. Bu şekilde, diğer kişi ile aramızda bir empati bağı kurulabilecektir. Ancak, kendimizi savunmaya çalışmak, her iki taraf arasındaki gerginliği arttıracaktır.
Son olarak, eleştiri geçerli olsa bile, bu durumu değiştirmek istemiyoruz diyelim. Karşımızdaki insanın haklı olduğunu itiraf edebilir ve ardından durumu iyileştirmek için başka alternatifler önerebilir ve çatışmayı önlemek için bunlarla ilgili konuşabiliriz.
Eleştiriler doğru olmadığı zaman nasıl tepki vermeliyiz?
Diğer durumlarda, eleştirinin doğru ya da geçerli olmadığını biliyoruz. Eğer durumu doğru bir şekilde ele almazsak, hiçbir zaman bir yere varmayacak boş kavgalar içerisine girmemiz çok kolay olacaktır. Bu nedenle, iki kullanışlı yaklaşımı birlikte uygulamaya koymamız önemlidir. Bunlar “belirsiz cevap” ile “sis bankası” dır.
Sis bankası, diğer kişinin eleştirisinin bir kısmını kabul etmekten ama aynı zamanda boyun eğmemekten ibarettir. Örneğin, “Mesajlarına cevap vermediğim zaman, sana önem vermediğimi düşünmeni anlıyorum” diyebilirsiniz.
Bu şekilde, karşımızdaki insanı, bir şeylerden vazgeçmeden anladığımızı gösteriyoruz. Daha sonradan, “Bunu düşüneceğim” veya “Bunu aklımda tutacağım” gibi belirsiz bir cevap verebiliriz. Bu şekilde diğer kişi ile kısmi bir anlaşmaya varabiliriz.
Bu yaklaşımlar, arkadaşlarımız, ailemiz, iş arkadaşlarımız veya eşimiz olsun, tüm ilişkilerimizde göz önünde bulundurulması gereken araçlardır. İnsanların değişmemizi önerdiği zaman, sakin ve anlayışlı bir şekilde tepki vermek, yaptıkları yorumlar bizi ilgilendirmediğinde veya yanlış olduklarını düşündüğümüzde bile, diğer insanlarla bir tartışma içerisine girme şansını büyük ölçüde azaltacaktır.
Bu metin yalnızca bilgilendirme amaçlı sunulmuştur ve bir profesyonelle görüşmeyi yerine geçmez. Şüpheleriniz varsa, uzmanınıza danışın.