Zevkle İlgili Nörotransmiterler

Yazan ve doğrulayan psikolog Isabel Ortega

Son Güncelleme: 28 Şubat, 2024

Nörotransmiterler duygusal durumlarımızı etkiler ve zevkle ilişkilidir. Aslında, beyin molekülleri arasındaki iletişime aracılık ederler. Nörotransmiterler, sinaps olarak bilinen mekanizma aracılığıyla sinir bilgilerini bir nörondan diğerine göndermekle görevli maddelerdir.

Sinir impulsları nöronlar arasında dolaşır ve nörotransmiterlerin değişimini sağlar. Bir nöron tarafından serbest bırakılırlar ve bir sonraki tarafından yakalanırlar. Bu sinaptik aktivite sayesinde farklı duyumlara müdahale ederler.

Zevkle ilgili nörotransmiterler

Farklı işlevlere sahip birçok nörotransmiter vardır. Hepsi sinir sisteminde bulunmaz. Vücudun diğer bölgelerinde de bulunabilirler. Bazıları, belirli uyaranlarla karşılaştığımızda aldığımız zevkle ilgilidir. Bu nörotransmiterler aşağıda detaylandırılmıştır.

Dopamin

Dopamin, bu hisle ilgili olduğu için zevk hormonu olarak kabul edilir. Ancak motivasyon hormonu olarak da anlaşılabilir. Aslında zevk yaratmaktan değil, hoş deneyimler arayışında açıklığı teşvik etmekten sorumludur. Bu nedenle, bizi iyi hissettiren davranışları teşvik eder.

Ayrıca dopamin seviyeleri ile motivasyon arasında bir ilişki olduğu düşünülmektedir. The Journal of Neuroscience’da yayınlanan araştırma bu bağlantıyı vurgulamaktadır.

Aslında, bu çalışma, hedeflerine ulaşmaya en çok kendini adamış insanların prefrontal korteks ve striatumda yüksek dopamin seviyelerine sahip olduğunu buldu. Öte yandan, hedeflere ulaşma motivasyonu, zevkli davranışların yürütülmesiyle bağlantılıydı.

Serotonin

Serotonin mutluluk hormonu olarak adlandırılır ve esenlikle bağlantılıdır. Aslında, bu nörotransmiterin düşük seviyeleri depresyon ile ilişkilidir. Bu durumun tedavisi için reçete edilen önemli bir ilaç grubu, serotonin geri alımını engelleyerek çalışır. Fikir, sinaptikler arası boşluktaki yoğunluğunu arttırmaktır.

RD-ICUAP dergisinde yayınlanan bir makaleye göre, serotonerjik sistemdeki azalmış aktivite, depresyonun psikopatolojisi üzerinde büyük bir etkiye yol açıyor. Makalede ayrıca serotonin yollarının ruh halinde ve mutluluğun kontrolünde yer aldığından bahsediliyor.

Serotonin ayrıca vücut ısısı, iştah ve uyku-uyanıklık döngüleri gibi diğer işlevleri de etkiler. Düşük serotonin seviyeleri, bağışıklık sistemindeki değişikliklerle ilişkili olabilir.

Peki, serotonin seviyelerini nasıl yükseltebiliriz? Aynı makale, vücuda bitter çikolata ve muz gibi omega 3 açısından zengin yiyecekler sağlamayı öneriyor. Ayrıca triptofan içeren besinler de önemlidir. Örneğin, süt, yumurta ve baklagiller. Serotonin seviyesini olumsuz etkileyen besinler ise şekerler ve rafine unlardır.

Düzenli fiziksel egzersiz, esenlik ve rahatlama duygularına yol açan bu nörotransmiteri artırmaya yardımcı olur. Serotonin ayrıca kaygı ve saldırganlığı kontrol etmeye yardımcı olur ve bize hoş deneyimler sağlar.

Oksitosin

Bu nörotransmiter, doğum ve emzirmedeki rolü ile iyi bilinir. Aynı zamanda genel olarak hal harekete karşılık gelir. Örneğin, sosyal bilişi, empatiyi, ebeveyn davranışlarını ve cinsel davranışları (az ya da çok zevk alarak) etkiler.

Oksitosin, diğer insanlara ve özgeciliğe olan güveni etkiler. Bu maddenin yüksek seviyeleri, başkalarıyla bağ oluşturduğumuzda davranışlarımıza olumlu etki eder. Bu nedenle, The Neuroscientist dergisinde yayınlanan bir çalışmada doğrulandığı gibi, oksitosin insan sosyal davranışıyla ilişkilidir.

Endorfin

Endorfinler vücudun doğal morfini olarak bilinir. Afyona benzer etkileri vardır, ancak vücut tarafından üretilirler.

Endorfinler, zevk deneyimiyle ilgili sinir sistemleriyle birlikte acıyı baskılayan sinir ağlarını harekete geçirir. Bu nedenle, analjezi ve iyilik hissi sağlayan doğal ilaçlar olarak anlaşılabilirler. Endorfin üretmenin bir yolu, orta düzeyde ve sürekli fiziksel egzersiz yapmaktır.

Zevk ve ödül sistemi nörotransmiterlerle bağlantılıdır

Beynin ödül sistemi, vücuttaki öznel zevk hissini düzenlemekten sorumludur. Bu, hoş veya ödüllendirici uyaranlarla etkinleştirilir. Ventral tegmental alan ve nükleus akumbens dahil olmak üzere farklı bölge ve yapılardan oluşur. Aşağıdaki alanlar da katılır:

• Amigdala.
• Hipokampus.
• Hipotalamus.
• Prefrontal korteks.
• Hipofiz bezi.

Dopamin, glutamat ve GABA’ya ek olarak ödül sisteminde hareket eden ana nörotransmiterdir. Bu sistem hafızayı ve öğrenmeyi etkiler. Amacı, insanın hayatta kalmasını sağlamak için belirli davranışları tekrarlamak istemesidir.

Motivasyon ve ödül sistemi ile olan ilişkisi ile ilgili olarak, pekiştirme elde etme olasılığını öngören yerleri işaret eden bir vektör olarak anlaşılmaktadır.

Ayrıca, bu vektörü yönlendirirken (az ya da çok başarı ile ödülleri tahmin etme) değişikliklerin varlığının depresyon, şizofreni, bipolar bozukluk ve çeşitli bağımlılıklarla bağlantılı olduğu gözlemlenmiştir.

Zevk bu kimyasalların seviyeleri tarafından mı belirlenir?

Cevap hayır. Aslında, zevk özneldir ve tüm insanlar aynı uyaranlara tepki olarak bunu hissetmez. Bu yazımızda sadece zevkle ilgili bilimsel kanıtlara göre ilgili nörotransmiterler detaylandırıldı.

Son olarak, insan zihninin nasıl çalıştığını anlamak için nörotransmiterleri zevk dünyasının ötesinde incelemenin önemini vurgulamalıyız.