Sosyometrik Teori: İnsanların Hakkınızdaki Düşünceleri Ne Kadar Önemli?
Başkalarının görüşlerine ne kadar değer veriyorsunuz? Genelde, başkalarının görüşlerinin tam olarak ne kadar önemli olduğunu hafife almaya eğilimliyizdir. Bununla birlikte, imkansız gibi görünüyor olabilir ama, davranışlarımızı bu bilgilere göre değiştirmemize yardımcı olan bir mekanizmaya sahip olma ihtimalimiz yüksek. Bu konuyu biraz daha derinlikli işleyebilmek için bugün sizlere sosyometrik teori hakkında bilgi vereceğiz.
Sosyometrik teori, size reddedilme olasılığınızı azaltmak konusunda yardımcı olan bir psikolojik mekanizmadan bahseder. Aynı şekilde, diğer insanların yanındayken gösterdiğiniz kişisel kontrol ile de yakından ilgilidir.
Bu düzenleyici mekanizma, etrafınızdaki değişikliklere göre çalışır. Reddedilme hassasiyeti ve benlik saygısı gibi fenomenleri analiz edebilmeniz için size bir çerçeve sağlar. Ayrıca, kişilik bozukluklarını ve insanların dışarıya tepkilerinin çoğunu da anlamamız için bize yardımcı olabilir.
Bu psikolojik gösterge bize, insanların kişisel kontrolleri disfonksiyonel hale geldiğinde neler olabileceğine dair değerli bilgiler bile verir. Bu kişisel kontrol biçimi, insanlarla ilişkilerine daha fazla zarar bile verebilir.
Sosyometrik teori ve evrimsel temelleri
Sosyometrik benlik saygısı teorisini, Baumeister ve Leary ortaya sürmüştür. Gardner, Pickett ve Brewer ise genişletmiştir. Bu araştırma, insanların sosyal ilişkileri olmadan hayatta kalamayacakları ve üreyemeyecekleri fikrine dayanmaktadır.
Dolayısıyla insanlar, bu ilişkileri sürdürmelerine yardımcı olan bir sistem geliştirmiştir. Bunu yapabilmek için bu sistem, diğer insanların kişinin davranışlarına olan tepkilerini takip etmek durumundadır. Sistem özellikle, kişinin sosyal anlamda reddedilmesine sebep olabilecek davranışlarına aldığı tepkileri takip etmelidir.
Bu takip sistemi bireyi, bir duruma dahiliyet seviyelerindeki farklara veya aldıkları sosyal kabuldeki azalmalara karşı uyarır. Diğer bir deyişle, sizi ilişkilerinize zarar veren durumları tamir etmek amacıyla hareket etmeye motive eden şey, bu ilişki durumu tarayıcısıdır.
Aynı şekilde, bu sistem sizi sosyal bağlarınızı tehdit etme riski olan davranışlarınızla ilgili de uyarır. Kısaca, insanlar, ilişkilerindeki değerlerine dair ipuçlarını bulmak üzere, dolaylı görsel ortamlarını inceleyip takip eden bir psikolojik mekanizma geliştirmişlerdir.
Duygular: Ölçüm aletleri
Sosyometrik teoriye göre, benlik saygısı, sosyal ilişkilerinizin kalitesinin bir belirtecidir. İnsanlar reddedilmelerine sebep olacak şekillerde davrandıklarında, bu durum benlik saygılarına zarar verecektir. Diğer yandan, eğer pozitif duyguları tetikleyen davranışlarda bulunurlarsa benlik saygıları artacaktır. Bundan dolayı, benlik saygısının duygusal olan önemli bir kısmı da olduğunu söyleyebiliriz.
Doğa bizlere, kaçınmamızı istediği şeyleri göstermek üzere acıya dayanan bir alarm sistemi vermiştir. Aynı şekilde, yapmaya devam etmemiz gereken şeyleri de bize zevk vererek belirtir. Bir insanın ihtiyaçları karşılanmıyorsa, vücudunun tepki vermesini ve nahoş veya tehdit edici olan durumu düzeltmesini sağlayacak rahatsız edici hisler ortaya çıkar.
Benzer şekilde, duygularınız da iyiliğinizi etkileyen durumlarla ilgili sizi alarma geçirmeye yararlar.
Bu takip sistemi nasıl çalışıyor?
Sosyometrik teorinin bahsettiği takip sistemi, bilinçaltınızda çalışır ve ilişkisel değerlerinizin düşük veya düşüşte olduğunu sezene kadar da bilinçaltınızda kalmaya devam eder. Bu anın geldiğini sezdiğinde ise sizi durumu bilinçli bir şekilde değerlendirmeye zorlar. Eğer bir insan yakın zamanda bir sosyal reddedilme durumu yaşadıysa, diğerlerinin kendileri hakkında düşüncelerine karşı daha hassas olacaklardır. Durum buysa, sosyal durumları hakkında düşünmeye daha fazla bilişsel kaynak ayıracaklardır.
Aslında, bu teori benlik saygısının bir gösterge olduğunu ve bu nedenle üzerine aksiyon almanın mantıksız olduğunu savunmaktadır. Pablo Malo adlı bir psikiyatrist, bu fenomeni bir arabanın yakıt göstergesine benzetmiştir:
“Benlik saygısı düşük birinin safi benlik saygısını yükseltmek istemesi, daha fazla benzininiz olsun diye arabanızın yakıt göstergesindeki iğneyi hareket ettirmek istemeye benzer. Ama gerçekte, arabanızda daha fazla benzin olsun istiyorsanız yapmanız gereken depoyu doldurmaktır.”
Bu bizi, benlik saygımızı sosyal beceriler ve adaptasyon becerileri edinerek arttırabileceğimizi düşünmeye götürüyor. Bu açıdan, etrafımızdaki koşullara nasıl uyum sağladığımız ve bu adaptasyon sürecini nasıl değerlendirdiğimiz benlik saygımızı büyük ölçülerde etkiliyor gibi görünmektedir.