Şantaj ve Baskı: Sağlıklı Bir İlişkinin Düşmanları

Ne yazık ki insan ilişkileri manipülasyonlarla dolu. Bu durum ise genellikle bilinçsiz işliyor. Bilmeden manipüle ediliyor ve başkalarını manipüle ediyoruz. İnsan ilişkilerine ciddi zararlar veren iki manipülasyon şekli ise şantaj ve zorlamadır.

Psikolojik anlamıyla manipülasyon birinin bir başkasına istedikleri yaptırması veya söyletmesidir. Bu aldatma hali çeşitli tuzaklar ve oyunlarla gerçekleşir. Bir insan bir başkasından yararlanmak için tamamen başka birine dönüşebilir.

Bazense manipülasyonlar kastidir. Oy almak için sahte sözler veren politikacıları düşünün. Ama özellikle de özel hayatta bu durum ya bilinçsiz ya da yarı bilinçlidir.

“Manipülasyon, aldatma, yalan ve şiddet için eğitenleri biliyorum ama işin ilginci bu insanların da kendini kurban sanması.”

– Anonim

Peki farkında olmadan nasıl şantaj ya da zorlamada bulunabilirsiniz? Mesela kurban rolüne girdiğinizde. Bu insanlara suçluluk ya da iradeli hissettirip bir şey yaptırmakta en etkili yoldur. Ya da birinin size ihtiyaç duyması için onu aşağı görün. Ya da birinin zor durumundan kendinize avantaj çıkarınca olur bu…

Psikolojik şantaj: duygusal yükümlülük

Duygusal veya psikolojik şantaj bir tür manipülasyondur ve bu nedenle de bir tür şiddet sayılabilir. Bu, bir başkasının davranışını kontrol etmek ve duygularını yönlendirmek için yapılır. Bütün şantajlar gibi bu durum da karşıdaki insanı davranışlarının sonuçlarıyla tehdit etmeye dayanır. “İstediğini yap ama sonuçlarına katlanırsın” veya “Yapma çünkü sonunda sen zararlı çıkarsın” gibi…

Psikolojik şantaj insanların özgürce ve bağımsız şekilde hareket etmesine engel olur. Bu da aslında şantajcının tam istediği şeydir. Şantajcı karşısındaki kişinin yapıp yapmadıklarının nasıl sonuçlar doğuracağını söyler.

Duygusal şantajın iki dayanağı vardır, birincisi suçluluk ikincisi ise güvensizlik duygusudur. Şantaja uğrayan kişi istenmeyen davranışı yaptığında başına geleceklerden korkar veya büyük bir sonucu olacağından çekinir. Bu şekilde şantajcı kontrol sahibi olur. “Git kendi eğlenmene bak… Ama bir gün gelecek ve benimle daha fazla vakit geçirmediğine pişman olacaksın…”

Güvensiz hisseden herkes kolay av olabilir. Bütün şantajcılar karşısındaki insanın zayıf yönünü arar, riskleri bulur ve güvensizlikten yararlanır. Bu şekilde zayıflıkları daha da derinleştirip istediğini alır. “Ne yaptığın hakkında hiçbir fikrin olmadığı zaman beni bul, ben düzeltmene yardımcı olurum.”

Baskı: açık ve gizli arasında bir nokta

Baskıda sadece istenmeyen davranış durdurulmaz, aynı zamanda baskı yapan kişi ötekinin kesinlikle istediği bir şeye de engel olabilir. Baskı, şantajdan daha şiddetli olan davranışları da içerir, ancak aynı zamanda ince nüansları da vardır. Her iki durumda da zorlama, güç ve istismarla ilişki anlamına gelir.

Zorlamada, doğrudan ya da örtülü tehditler vardır. Bir kişinin korku veya savunmasızlığından yararlanırlar. Otorite figürleri genellikle etki alanlarındaki kişileri yönetmek için baskı kullanır.

Bu durumda kurban, manipüle edildiğinin farkındadır, ancak bu konuda bir şey yapamayacağını hisseder. Diğer kişinin daha güçlü olması ve fiziksel şiddeti kullanmakla tehdit etmesi bunun nedeni olabilir. Ya da baskıcı kişi daha yüksek statüde olduğundan ve başka türden zararlara neden olabileceğinden çekinilir.

Baskı veya şantaj yalnızca tanımadıklarımızdan gelmez. Bu aynı zamanda sevdiğimiz ya da yakın bulduğumuz kişilerden de gelebilir. Kurban çoğu zaman durumun farkında değildir. Bu nedenle direnebileceğini fark etmez ve kendini umutsuz bir pozisyona sokar.

Hem şantaj hem de baskı ilişkileri erle bir edebilecek güce sahiptir. Bu durum duyguları ve insani olan her şeyi zedeler. Fail geçici tatminle uzaklaşsa da er ya da geç geri döner.