Piaget'nin Gözünden Çocuklarda Bilişsel Gelişimi Öğrenmek
Yazan ve doğrulayan psikolog Gema Sánchez Cuevas
Jean Piaget, çocuklarda bilişsel gelişim çalışmasında özlü bir referans noktasıdır. Tüm hayatını, çocukluğunu, hatta kendi çocuklarını araştırmaya, gelişimin sırlarını ortaya çıkarmaya adamıştır. Ayrıca Lev Vygotsky ile birlikte yapılandırmacılığın babalarından biri olarak bilinir.
Jean Piaget’in en ünlü teorilerinden biri, çocukların bilişsel gelişimini dört farklı aşamaya ayırmasıdır. Bunu, bir bebeğin genel gelişimini açıklayabilecek bir teori aramak için tasarladı.
Bununla birlikte, artık genel bir gelişim teorisi olarak kabul edilmek için değerlendirmeye açık çok fazla yönü olduğunu biliyoruz. Fakat bu sınıflandırma, çocukluktaki mantıksal aritmetik kapasitemizi nasıl geliştirdiğimizi anlamak için yararlı bir kılavuzdur.
Çocuklarda bilişsel gelişimin aşamaları
Birçok psikolog, gelişimin yeni davranışların ve bilişsel süreçlerin üretildiği biriken bir fenomen olduğunu düşünüyordu.
Öte yandan, Piaget, çalışmalarından sonra, niteliksel sıçramalara dayanan bir gelişim teorisi geliştirdi. Burada çocuk kapasiteleri biriktiriyordu, ama er ya da geç bu birikim çocuğun niteliksel düşünme biçimini değiştirecekti.
Piaget, bebeklerin bilişsel gelişimini bir dizi alt tabaka ile üç aşamaya ayırmış ve daha sonra onu dört aşama şeklinde genişleterek tamamlamıştır. Bu dört aşama şunlardır: (a) duyu motor aşama, (b) işlem öncesi aşama, (c) somut işlemsel ve (d) formal işlemsel.
Duyu motor aşama
Bu aşama, doğuştan yaklaşık iki yaşına kadar dilin ortaya çıkmasından önce gelir. Bu süre çocuğun refleks kapasitesi ile karakterize edilir.
Bir çocuğun bu dönemdeki yaşamı algılama kapasitesini hareketle ilişkilendirmeye dayanır. Aklında, ne yapması gerektiğini, ne yiyeceğini ya da annesinin dikkatini çekmek gibi sadece pratik kavramlar vardır.
Bu süre boyunca, çocuk, çevresi olaylarını genelleştirir ve dünyanın nasıl işlediğine dair fikirler üretir.
Bu fikirler kesişirken, çocuk nesnelerin kalıcılığı fikrini geliştirir ve nesnelerin kendisine yabancı olan varlıklar olarak var olduğunu anlar.
Bu fikri geliştirmeden önce, bir çocuğun söz konusu olduğu sürece göremediği, duyduğu veya dokunamadığı herhangi bir şey mevcut değildir.
Bu aşamanın sonu, dilin görünümü ile işaretlenir. Bir çocuktaki dil, bilişsel yeteneklerinde büyük bir değişiklik anlamına gelir.
Bu genellikle semiyotik işlevle birlikte görülür: kavramları düşünce yoluyla temsil etme yeteneği. Çocuk, tamamen pratik bir zihne sahip olmaktan, aynı zamanda temsili bir düzeyde hareket eden bir zihne doğru gelişir.
İşlem öncesi aşama
Bu aşamayı iki yıl ile yedi yaş arasında tutabiliriz. Burada çocuğun semiyotik yeteneği ile çalışmaya başladığı bir geçiş dönemindeyiz.
Zaten bir temsil seviyesine ulaşmış olmasına rağmen, zihni hala bir yetişkinden çok farklıdır. Burada “ego-merkezlilik” ile karşı karşıyayız.
Çocuk “ego-merkezli” dir, çünkü onun düşüncesi tamamen kendi etrafında döner. Çocuk, fiziksel olanı psişik olandan ve objektif olanı subjektif olandan ayırt edemez.
Onun için öznel deneyimi, tüm bireyler için aynı şekilde var olan nesnel gerçekliktir. Bu bize hala zihin teorisinde eksik olan bir şeyi gösteriyor. 4 yaşından itibaren bu ben merkezciliği kaybetmeye ve zihin teorisini geliştirmeye başlarız.
Bu aşamada ayrıca bazı problemler görüyoruz. Çocuk, evrenin değiştiğini anlayabilmelidir. Durumlaları anlayabilir, ama maddenin dönüşümünü anlayamaz.
Bunun bir örneği, bu aşamadaki bir çocuğun bir bardak suyla dolu su göstermesi ve bu suyu daha dar ama daha uzun bir cam içine dökmesidir. Çocuk, eskisinden daha fazla su olduğunu düşünecektir. Bir şeyi dönüştürmenin mevcut malzemenin miktarını değiştirmediğini anlayamamaktadır.
Somut işlemsel aşama
Bu süre, 7-11 yaşları arasındaki yılları kapsar. Bu aşamada, çocuk kendi duyularında sahip olduğu tam güvenin arkasında bırakmayı başarmıştır. Burada, şeylerin şeklini değiştirmenin miktarı değiştirmediklerini içeren kavramların gelişimini görebiliriz.
Çocuk, algısal verilere bağlı olmayan bir sınıf mantığı ve ilişki kurmaya başlar. Çocuk, dönüşümleri anlar ve bunların aksi yönde oluşabileceğini fark eder (örneğin kaldırma yerine ekleme).
Ve önemli bir şey de gerçek nesnelerle bunları gerçekleştirmek zorunda kalmadan aklında bunları temsil ederek bu işlemleri gerçekleştirebilecek
olmasıdır.
İşlemleri ve mantığı kontrol etmesine rağmen, bunları yalnızca aşina olduğu belirli nesnelerle gerçekleştirebilir. Bilmediği veya algısal bilgisinin dışında olana ilgili teori kuramaz. Çocuk bu yeteneği bir sonraki aşamada kazanacaktır.
Formal işlemsel
Bu, çocuğun bilişsel düzeyde bir yetişkin haline geldiği son gelişme aşamasındadır. Bu aşama, bilimsel düşünce edinimi ile karakterize edilir. Çocuk gerçek şeyleri düşünürken, artık mümkün olanı da düşünebilir.
Bu dönem, hipotezler oluşturma ve bu varsayımsal olasılıkların olası sonuçlarını inceleme becerisi ile karakterize ediliir. Çocuk test prosedürlerini tamamlamış ve incelemeksizin görüşleri kabul etmemektedir.
Çocuk yeni bilgi ve entelektüel araçlar edinmeye başlayacaktır. Bunlar toplumda yetkin bir yetişkin olarak gelişmesine imkan verecektir.
Ancak, bundan sonra başka herhangi bir nitel sıçrama yaşamayacaktır.
Zihinsel işlemlerinde daha hızlı veya daha kesin olabilecekse de yine aynı şekilde düşünecek.
Artık Piaget’in bilişsel gelişim teorisini öğrendiğimize göre, çocukların gerçekten bu şekilde geliştiğini düşünüyor musunuz? Veya insan gelişimini bütünüyle anlatmaya gelince, bu teori yetersiz kalıyor mu?
Bu metin yalnızca bilgilendirme amaçlı sunulmuştur ve bir profesyonelle görüşmeyi yerine geçmez. Şüpheleriniz varsa, uzmanınıza danışın.