Özgürlük, Canınızın Her İstediğini Yapmak Mıdır?

Yazan ve doğrulayan psikolog Adriana Díez

Son Güncelleme: 22 Aralık, 2022

Tartışmaya başlamadan önce, özgürlüğün ne anlama geldiğine dair iki anahtar fikirden bahsetmeliyiz. Birincisi, hiç kimsenin toplumsal norm ve değerlerden tamamen ayrılma gücüne sahip olma anlamında mutlak özgürlüğe sahip olmamasıdır. İkinci fikir, özgürlüğün sadece bir eylem ya da diğeri arasında seçim yapılmasını gerektirmemesi gerçeğiyle ilgilidir. Düşüncelere ve duygulara da uzanır. Hepimizin ne düşündüğümüzü ve hissettiğimizi seçme özgürlüğü vardır.

Seçme istekliliğine ve yeteneğine bağlı olan sorumluluğu da göz önünde bulundurmalıyız. Bir bakıma, tüm seçimler sonuçların tahminiyle ilişkilidir: bir maliyet ve kâr analizi. Ahlak ve ahlakın devreye girdiği yer burası. Bu ahlak ve etik, her bir kişi, grup, toplum ve insanlığa bir bütün olarak özgüdür.

Dünyaya bakarsanız, herkesin kendi seçimlerini yapma özgürlüğüne sahip olduğunu düşündüğünü görürsünüz. Yoksa demokrasinin amacı ne olurdu? Özgürlükle ilgili sorumluluk eksikliğini cezalandıran yasalar ve normların var olmasının nedeni ne olurdu?

“Özgürlük, mümkün olanlar arasından seçim yapabilme yeteneğidir. Her bireyin belli bir anda kendini gösteren seçeneklerden birini seçme olasılığı ve hakkıdır.”

– Jorge Bucay

Özgürlük özerk olmak demektir

Özgür olduğunuzda, kendi kararlarınızdan siz sorumlusunuz. Çünkü o kararları alan sizsiniz. Beraberinde getirdiği iyi ve kötü her şeyle birlikte size belirli bir özerklik derecesi verir. Kararlarınız için sorumluluk almak, yolunuzu seçmekte özgür olmanız için cesaret gerekir.

Bu, tahmin etmeye ve küçültmeye çalıştığınız bir maliyettir. Ama günün sonunda, bedeli ödemeniz gerekir. Kararınızın bazı risk ve sonuçlar getirdiğini varsayıyorsunuz. Bu risk var çünkü nadiren gerçekliğin tek heykeltraşısınız. Ama kararlarınızı etkileyen başka birçok faktör vardır ve bunlardan biri, diğer insanlardır.

Özgür olmak ve kendiniz için düşünmek ayrıca hata yapmak için kendinize izin vermeniz gerektiği anlamına gelir. Sadece bu değil, başarısız olmak ve tekrar denemek için izin. Burada tekrar sorumluluk ve bedel fikirleriyle karşılaşıyoruz.

Örneğin, pek çok ebeveyn istedikleri zaman tam olarak istediklerini yapmazlar çünkü çocuklarına karşı sorumlulukları olduğunu bilirler. Arzularının peşinden gitmenin aileleri için bir bedel getireceğini bilirler.

Özgürlük risk almak demektir. Özgürlük, kararlarınızın ağırlığını taşımanızı gerektirir. Şu anda canınız ne isterse onu yapmak demek değildir. Tam tersine, kendiniz için bir yol oluşturmakla ilgilidir. Nereye gideceğinize ve bu yolda size kimlerin eşlik edeceğine karar vermek demektir. Özgür olmak, kendiniz adına karar vermek için özerkliğe sahip olmaktır.

“Özgürlük kendi hayatımızın ustası olmak demektir.”

– Plato

Özgürlüğüm senin özgürlüğünün başladığı yerde biter

Özgürlüğün sınırlarını en iyi bu söz belirliyor: diğer özgürlükler, ahlak ve etik ile etkileşim. Sınırlı bir alanda özgürüm. Bu alan benim değerlerim ve kanunun izin verdiği sınırla belirlenir. Bazı alanlarda, bu yasalar kişisel değerlerimden daha katı olacaktır. Diğerlerinde, bunun tersi doğru olacaktır ve çatışmalar ortaya çıkacaktır. Özgürlük ve özerklik bize, hayal gücümüzün izin verdiğinden daha az bir hareket alanı verir.

İnsanların çoğunun paylaştığı bir değer, başkalarına zarar vermemektir. İşte bu noktada “Özgürlüğüm senin özgürlüğünün başladığı yerde biter” şeklindeki meşhur söz devreye girer. Bu kuralı takip etmek kendi başına bir derstir. Eğer bunu ihlal ederseniz yasa, suçu işleyen kişi için bir ceza öngörür. Bu, kişinin yol açtığı zarar için iadeyi sağlama girişimidir.

“Özgürlük, taahhütlerin yokluğu değil, benim için en iyi olanı seçebilme ve kendimi ona adayabilme yeteneğidir.”

– Paulo Coelho

Son olarak, yazımızı bitirirken için ilginç bir fenomeni vurgulayacağız. Çok fazla seçeneğe sahip olmak insanın kendini bunalmış hissetmesine neden olur. Hepimiz bunu hissetmişizdir. Mesela, bir kalem almak istersiniz ve karşınızda 12 seçenek vardır. Öncelikle, bilinçli olarak zaman harcamayacağınız bir seçenektir bu. Yine de, hangi kalemin alacağınıza karar vermek için 10 dakika veya daha fazla zaman harcamaktan çekinmezsiniz. Oysa bu zamanı başka şeylere harcamayı tercih ederdik!

Özgürlüğümüz bazen, bizim irademizi bir şekilde “alı götürür”. Bu geniş seçenek yelpazesi, yarardan çok zarar verebilir.

Bütün çelişkileri ve iyiliğine rağmen özgürlük, en büyük ayrıcalığımızdır. Şüphesiz çoğumuz pek çok şeyi istediğimiz gibi yapma ve geri alma konusunda çok fazla özgürlüğe sahibiz. Eşzamanlı olarak (sosyal doğamız gereği) bağımlı ve bağımsız bir şekilde karar verebilir ve büyüyebiliriz.