Örtmece Neden Kullanılır?

tarafından incelendi ve onaylandı. psikolog Sergio De Dios González

Tarafından yazılmıştır Patricia Grande Yeves

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Günlük hayatta örtmece kullanımı mevcuttur. Örneğin, işten çıkarmalar gerçekleştiğinde, “iş gücündeki stratejik kesintiler” hakkında bir şeyler duyarsınız. Eğer yakıt fiyatlarında bir zam gerçekleştiyse hükumet “yakıt fiyatlarında bir ayarlama” yapıldığını söyler. Bunlar, sosyal gerçekleri gizleyen bazı terimlerin dünyayı istila ediyor olduğuna dair bazı örneklerdir.

Sık sık kaçınmaya çalıştığınız çeşitli kavramlara denk gelirsiniz. Acıtıcı, yetersiz ya da kulağa nahoş gelen terimleri bir kenara koyar ve sözcük dağarcığınızı çoğu zaman neyi ifade ettiğinizin bile farkında olmadan kullandığınız örtmece dolu terimler ile doldurursunuz.

Bugünkü yazımız örtmece dediğimiz şeylerin ne olduğunu, kökenlerini, kullanım alanlarını ve yararlılıklarını inceleyecek.

Örtmece Teriminin Kökeni Nedir?

Örtmece kelimesi Yunanca bir fiil olan εὐφημίζομαι kelimesinden gelir: “iyi sözler söylemek” anlamındadır, Yunanca’da εὐ “iyi” anlamına, φημί ise “konuşmak” anlamına gelir.

Bu nedenle, örtmece dediğimiz şeyler genellikle söylemek istediğiniz, ancak sert ya da kötü olabilecek şeylerin yerine kullanılır. Pek çok insan bu kelimeleri negatif, aşağılayıcı ya da saldırgan çağırışımlara sahip olan sözcükleri yumuşatmak için kullanırlar.

Örtmecelerin kullanımı; cinsel, fizyolojik, eskatolojik ya da kaba olmaları fark etmeksizin; tabular ile ilgilidir. İnsanlar bu kelimeleri ayrıca politik doğrucu söylemlerde ırk ya da etnik köken, yaş, engellilik ve sosyal problemler gibi konularda da kullanırlar. Kısacası, örtmece kavramı saygılı konuşma konseptini kapsar.

Örtmece: Özellikleri

Bir sözcüğün örtmece işlevi görebilmesi için yorumu dinleyicinin tarafında belirsiz kalmalıdır. Dinleyici bunu gerçek anlamı ile ya da örtük anlamı ile yorumlayabilir.

Ek olarak, bir örtmeceyi diğer bir sözcüğün yerine kullanarak aynı bilişsel ve sosyal etkiler ile biçimsel etkileri tamamen koruyamazsınız. Spesifik olarak, İngilizcede kesin ve mutlak şekilde eş anlamlı sözcükler yoktur.

Örtmece kullanımı yaygınlaştıkça, orijinal terimin bir örtmecesi yerine daha ziyade bir eş anlamlısı haline gelir. Ve, örtmecenin kişinin söylediği bağlamda tespit edilmesini belirleyen şeyler, muhatapların bilgisi, sosyal kullanımları ve inançlarıdır.

Disfemizm Nedir?

Disfemizm kelimesi, örtmece (öfemizm) kelimesinin zıttıdır. Bu, insanların nesneleri, gerçekleri ya da insanları tanımlamak için aşağılayıcı ya da olumsuz ifadeler kullandıkları bir sarkazm türüdür. Bir disfemizm örneği, televizyona atıfta bulunmak için “aptal kutusu” ifadesinin kullanılmasıdır.

Hem disfemizm hem de örtmece, insanların söylem analizinde sıklıkla çalıştığı edebi figürlerdir ve özel bir metafor sınıfına dahildir.

Dil Gerçekliği Değiştirebilir Mi?

Filolog Lázaro Carreter “bir örtmece her zaman bir gerçeklik korkusunun, bunu saklamaya dair utanç verici bir arzunun, gerçek yüze dayatılan dilden oluşan bir maskenin ve kısaca bunu yok etmeye dair bir hevesin varlığını göstererek buna ihanet eder. Ancak, gerçekleri kelimeler ile silemezsiniz. Keşke iğrenç meselelerde bu mümkün olsaydı. Örneğin, terörizm söz konusu olduğunda. Bu, katiller ve sözcüler tarafından silahlı mücadele sözcükleri ile gizlenmiştir.” der.

Bu, katılabileceğiniz ya da katılmayabileceğiniz bir fikirdir. Örtmecelerin kullanımını inkar eder, çünkü bunlar kişinin atıfta bulunduğu gerçekliği değiştiremez.

Benzer şekilde, bazı insanlar, diğer terimlerin referans verilen ana noktayı değiştirmeyeceği bariz olsa da örtmecelerin kullanımının gerekli olduğunu savunur.

Örneğin, birini “şişman” olarak adlandırmasanız bile, yine de bu o insanı zayıf yapmaz. Ancak, bu kişiye saygı ve nezaket göstermenin, adab-ı muaşeret kurallarını takip etmenin bir yoludur. Bundan dolayı, bu tür insanlar örtmece kullanımını dilin bir parçası olduğunu savunurlar, çünkü bu bir sosyal aktivitedir.

Örtmeceler ve Siyaset

Politika, örtmecelerin en yaygın olduğu alanlardan bir tanesidir. Bir örtmece kullanarak, örneğin, bir politikacı popüler olmayan bir kararı gizleyebilir ve önerilerini toplum açısından daha tolere edilebilir şeyler olarak sunabilir. Örneğin, bir krize karşı bir vergi artışı yaşandığında, “büyümeyi garantilemek için bir vergi düzenlemesi yaptıklarını” duyabilirsiniz.

Politikada kullanılan örtmecelere dair bir diğer yaygın örnek de savaş çatışmaları ile karşılaşıldığında gerçekleşir. Örneğin, “sivil zayiat” terimi, orduların masum insanları öldürdüğü fikrini yumuşatır. Ya da, uluslararası bir kriz sırasında bir istiladan söz ederken “operasyon” teriminin kullanılması da aynı etkiyi yaratır.