Nöropsikolojik Değerlendirme Nedir?

Yazan ve doğrulayan psikolog Gema Sánchez Cuevas

Tarafından yazılmıştır Sara Clemente

Son Güncelleme: 22 Aralık, 2022

Nöropsikolojik veya bilişsel değerlendirme, özellikle insanların bilişsel işlevlerini araştırmak için özel olarak tasarlanmış bir tanı yöntemidir. Diğer tür çalışmalarda ortaya çıkmayabilecek değerli bilgiler sağlar. Bu haliyle sağlık hizmeti sağlayıcıları, bunu beyin görüntüleme veya radyoloji için bir tamamlayıcı olarak kullanmaktadır.

Nöropsikolojik değerlendirme, bilişsel beyin sistemlerinin etkinliğini ve işlevini daha üst düzey yetenekleri keşfederek incelememize izin verir. Bu nedenle sağlık hizmeti verenler bu değerlendirmeyi beyin hasarı olan hastalarda kullanırlar. Entelektüel hasarın kapsamını anlamalarına yardımcı olabilir. Ayrıca zihinsel işlevleri gözlemlenmek istenen kişilerde de kullanırlar.

Nöropsikolojik değerlendirme türleri

Hiçbir hasta aynı değildir. Bu yüzden nöropsikolojik değerlendirmenin esnek olması çok önemlidir. Her klinik duruma uyarlanmalıdır.

Bilişsel değerlendirme

Bilişsel değerlendirmenin temel amacı, bir kişinin dikkat süresi, hafıza, dil ve yürütücü işlevlerini analiz etmektir. Yürütücü işlevler, planlama, önleme, kontrol, denetim ve organizasyonu içerir. Bunu yapmak için, psikologlar nicel ve nitel bilgileri kaydeden standartlaştırılmış testler kullanır.

Hastanın teste ve testin uygulanmasına karşı tutumu sonuçlarla eşit derecede veya sonuçlardan daha önemlidir. Beyin hasarı olan birini değerlendirmek için sayısal puanı önemlidir. Ancak, bir profesyonelin hastayı sınava girerken gözlemlemesi ve değerlendirmesi de eşit derecede önemlidir.

Çoğu durumda, aile üyelerinden gelen bilgiler çok önemlidir. Çünkü bazen psikolojik sorunları olan insanlar entelektüel kapasitelerinin farklı olduğunun farkında değiller. Bu nedenle, yakın akraba ve arkadaşlardan gelen bilgiler doğru bir değerlendirme için çok önemlidir.

Yürütücü işlev ve sosyal bilişsellik

Bu tür nöropsikolojik değerlendirme, çocuklar için çok yaygındır. Olgunluk seviyesini ve bilişsel performansı ölçen bir dizi nöropsikolojik görevden oluşur. Bu testler, çoklu görev ve sosyal becerilerin yanı sıra inhibisyon kontrolüne de bakar. Nihai amaç, çocukların günlük kullandıkları kişilerarası stratejilerin uyarlanmasıdır.

İspanyolca konuşanlar için yapılan en yaygın testlerden biri BANFE’dir (Yürütücü İşlevlerin Nöropsikolojik Dizisi ve Ön loblar). 15 süreci kullanarak yürütücü işlevlerini değerlendirir. Orbitomedial, anterior prefrontal ve dorsolateral olmak üzere üç spesifik serebral bölgeye ayrılırlar. Bu testin temel avantajı, genel bir puan ve her bir bölgeye özel puan veriyor olması.

Görsel-mekansal fonksiyonlar

Görsel-mekansal fonksiyonlar günlük yaşamlarımızda çok faydalıdır. Nesneleri zihinlerimizle temsil etmemize, analiz etmemize ve değiştirmemize izin veriyorlar. Bunlar olmasaydı, mesela bir bardağa suyu taşırmdan dökmek imkansız olurdu.

İlk başta görme sorunu gibi görünen şeylerin aslında beyin fonksiyonu ile daha fazla ilgisi olabilir. Daha sonraki aşamalarda bilgi işlem ile ilgilidir. Başka bir deyişle, serebral korteksin birleşme alanları ile ilgili temel bilgilerin işlenmesidir.

Bu tür bir değerlendirme için en yaygın kullanılan araç Poppelreuter testleridir. Bu testler, üst üste binen ve birbiriyle örtüşen bir dizi figürden oluşur. Luria-Nebraska Nöropsikolojik Dizisi de oldukça yaygındır.

Gördüğünüz gibi, nöropsikolojik değerlendirme geniş bir çeşitliliği ölçer. Bunlar arasında genel entelektüel yetenek, dil, kişilik, mizaç, dikkat süresi, hafıza ve diğer üst düzey beceriler vardır. Uzmanlar, hastanın ihtiyaçlarına bağlı olarak bazı yetenekleri diğerlerinden daha fazla analiz eder.

Nöropsikolojik bir değerlendirme, doğru tanı koymak için çok önemli olabilir

Nöropsikolojik değerlendirme birçok uygulama ve kullanıma sahiptir. Bunlardan biri, hangi alanların veya entelektüel işlevlerin değişikliğe uğradığını belirlemektir. Örneğin, başka türlü tespit edilmesi imkansız olan bozuklukları veya hafıza sorunlarını tanımlamaya yardımcı olur.

Aslında, çoğu zaman nöropsikolojik dizi bazı patolojilerin erken saptanmasına yol açabilecek tek profesyonel araçtır. Bu nedenle, Alzheimer’ı teşhis etmek için önemlidirler. Ayrıca diyabet veya alkolizm ile ilgili dikkat konularını tespit etmeye yardımcı olabilirler.

Aynı zamanda doktorların aynı klinik profile sahip olan teşhisler arasında ayrım yapmalarını sağlar. Başka bir deyişle, nöropsikolojik değerlendirme, hastalıkları ayırt etme konusunda anahtardır. Bir hastanın bilişsel değişikliklerinin nedenini belirlemeye yardımcı olabilir. Örneğin, bir inme veya derin bir depresyonun değişimlere neden olup olmadığını belirlemeye yardımcı olabilir.

Bununla birlikte, nöropsikolojik değerlendirmeyi sadece nöropsikolojik testler veya sorgular ile karıştırmamak önemlidir. Bundan çok daha fazlasıdır. Testleri ve sorguları uygulamak bu değerlendirmenin sadece bir aşamasıdır.