Kopukluk: Zihnin Büyüleyici Gizemi

Yazan ve doğrulayan psikolog Gema Sánchez Cuevas

Tarafından yazılmıştır Adriana Reyes Zendrera

Son Güncelleme: 22 Aralık, 2022

Kopukluk dediğimiz şey, kişilerin düşünceleriyle, duygularıyla, anılarıyla ve hatta kimlikleriyle ilişki kuramaması anlamına gelir. Örneğin kendinizi bir filme veya bir sohbete kaptırdığınız zaman etrafınızda olan biten şeyleri fark etmeyebilirsiniz.

Bazı insanlar, bu etraftan veya kendilerinden ‘kopma’ durumunu çok daha şiddetli deneyimleyebiliyor. Bu tür kişiler, yaşadıkları olayların gerçek olup olmadığından bile tam olarak emin olamazlar. Dissosiyatif kişilik bozukluğu olan veya çoklu kimlik karmaşası yaşayan insanlar bu bahsettiğimiz kopukluk hissini daha ağır yaşar.

Bu zihinsel bozukluk farklı psikolojik travmalar yaşamış kişilerde daha sık görülür. Cinsel istismar, psikolojik veya fiziksel şiddet bu travmalara örnek olarak verilebilir.

Gerçeklikten kopma ve ötekileşme, herkesin hayatında zaman zaman deneyimlediği bir histir. Ancak bu noktada önemli olan şey, bu kopma halinin kişinin günlük yaşamına ne ölçüde etki ettiğidir.

Deneyimlenen kopukluk durumunun hangi seviyede olduğunu analiz etmek, çözüm yolunda atılan önemli bir adımdır. Özellikle psikolojik desteğe ihtiyacınız olup olmadığını anlamak için ne durumda olduğunuzu bilmeniz gerekiyor. Ne olursa olsun, eğer kafanızda sizi rahatsız eden şüpheler varsa en kısa sürede yardım almanızı tavsiye ediyoruz.

Duygusal bağ kurma problemi ve kopukluk

Bazı bilim insanları kopukluk durumunu bilinçaltının bir savunma biçimi olarak tanımlıyor. Bu savunma mekanizması, aslında duygusal acı yaşamaktan kaçınmak için kullanılıyor. Örneğin stresli, yoğun ve sıkıntılı durumlarda bu kopukluk hissini daha sık yaşıyoruz.

Kopukluk hissi, yaşanan travma veya sıkıntılı durum sona erse dahi hala sürmeye devam ediyorsa, bu noktada önemli bir problem ortaya çıkabiliyor. Mesela bir çocuğun ciddi bir araba kazası geçirdiğini hayal edin. Bu ciddi kazaya dair anısı kendisini korumak için zihninde donmuş durumdadır ve geçirdiği kazayı hatırladığında herhangi bir şey hissetmez.

Bu bahsettiğimiz durum, birçok psikolojik rahatsızlığın belirtisi olarak görülür. Travma sonrası stres, anksiyete, depresyon, borderline ve dissosiyatif kişilik bozukluğu yaşayan kişiler kopukluk dediğimiz durumu sıklıkla deneyimler.

Kopukluk kişinin hafızasını, bilincini ve etrafını algılama şeklini değiştirir. Çok ciddi durumlarda kişinin kimliği bile bu durumdan etkilenir.

Kopukluğun yaygın belirtileri

Dissosiyatif bozukluklarda, hepsi aynı anda ortaya çıkmasa bile, yaygın görülen belirtiler bulunur. Çoğu durumda kişinin etrafına dikkat verme seviyesi değişir, zaman ve mekan algısı şaşar. Bu sorunu yaşayan kişilerin davranışları, tıpkı araba kullanmak veya kitap okumak gibi otomatiktir.

Buna ek olarak, kişi birkaç dakika önce ne olduğunu veya ne yaptığını hatırlamayabilir. Bu durumun sonucunda ise yeni anıları oluşturmak ve kaydetmek zorlaşır.

Kişiliksizleşme

Kişi bedenine ve zihnine yabancılaştığında kişiliğini kaybetmeye başlar; kendisiyle arasında bir mesafe hissederek kendini bir dış gözlemci gibi izler veya gözlemler. Örneğin aynaya baktığında kendini tanıyamaz, bedeni ve zihni arasında bir bağlantı veya aitlik hissetmez.

Çevreye yabancılaşma

Kişi, dış dünyanın gerçek olup olmadığını algılayamaz veya hayal kurduğunu düşünür. Kafası sürekli karışık görünür; çünkü çoğu vaktini neyin gerçek neyin gerçek olmadığını anlamaya çalışarak geçirir. Dünyayı algılama şekli karmaşıklaşır ve gerçek dünyadan uzaklaşmaya başlar. Bu sorunu yaşayan kişiler uzaklardan gelen bazı sesleri duyduğunu iddia edebilir.

Dissosiyatif amnezi (bellek kaybı)

Kişinin kendine dair anıları hatırlayamaması bellek kaybının bir parçasıdır. Kişi kendi doğum gününü, evlilik yıl dönümünü veya hayatını genel hatlarıyla hatırlayamaz.

Dissosiyatif amnezi, normal unutkanlıktan farklıdır, çünkü kişinin hayatını direkt olarak etkiler. Dissosiyatif amnezi yaşayan kişilerin kendilerini rahat ve güvende hissetmesi çok zordur.

Kimlikle ilgili kafa karışıklığı ve karmaşa

Kimlik karmaşası, kişi gerçekten kim olduğu hakkında şüphe duymaya başladığında ortaya çıkar. Zamana, mekana ve mevcut duruma yönelik algılamada sıkıntılar baş gösterir.

Örneğin bu sorunu yaşayan kişi kendini olduğundan 10 yaş daha genç sanabilir. Kimlik karmaşası yaşayan bir insan konuşurken tonlamasını ve sesini değiştirebilir, daha önce kullanmadığı mimikleri kullanmaya başlayabilir. Bu duruma neden olan şey, geçmişte yaşanan travmalar olabilir.

Kopukluk neden olur?

Bazen araba kullanırken bir yere varırsınız ve kafanız o kadar meşgul bir haldedir ki nasıl buraya geldiğinizi hatırlamakta zorluk çekersiniz. Burdaki kopukluk patalojik bir temele sahip olmayabilir, herkes zaman zaman bu tarz durumların içinde kendini bulabilir.

Daha ciddi kopukluk vakalarının belirli nedenleri bulunur. Araştırmacılara göre, çevresel ve biyolojik faktörler bir araya gelerek bu sorunun ortaya çıkmasına neden oluyor. 

Kopukluk, adaptasyonla ilgili bir durumdur ve savunma mekanizmanız duygusal acıdan kaçınmak için bu kartı oynar.

Çocuklukta yaşanan cinsel istismar, tecavüz ve belli bir süre devam eden fiziksel şiddet bu sorunun ana kaynaklarını oluşturur. Bu tür travmaları deneyimleyen çocuklar, yaşadıkları duygusal acıyı azaltabilmek veya engelleyebilmek için savunma mekanizmalarını devreye sokar.

Bu belirtilerden herhangi birini gözlemlerseniz ne yapmanız gerekir?

Öncelikle endişelenmeyin, sevgilinizin size ne söylediğini veya her gün bindiğiniz metronun rotasını hatırlayamamanız, psikolojik bir tedaviye ihtiyaç duyduğunuz anlamına gelmez.

Diğer yandan, eğer belirtiler hayatınızı negatif yönde etkilemeye başlamışsa veya çok sık tekrarlanıyorsa, işte o zaman psikolojik destek almayı deneyebilirsiniz.

Bu yazıda bahsettiğimiz gerçeklik algısında şaşma, kimlikle ilgili kafa karışıklığı ve hafıza kaybı en ciddi belirtilerdir ve bu belirtiler söz konusuyla, psikolojik tedaviye başvurmak için zaman kaybetmemeniz gerekir. Uygun bir tedavi, kopan parçaları zamanla yerine getirebilir.

Terapi sayesinde duygularınızı düzenlemeyi ve kontrol etmeyi öğreneceksiniz. Sizi rahatsız eden duygular şiddetli bir biçimde ortaya çıktığında bazı rahatlama teknikleri işinize yarayabilir.

Uzmanlar bu psikolojik sorunu tedavi ederken genelde kişiye özel tedavi yöntemleri oluşturur. Uygulanan tedavilerde amaç, kopmaya neden olan başlangıç travmasını bulmak ve tedavi etmektir.