Akalkuli: Sayıları Anlama Yetersizliği

Yazan ve doğrulayan psikolog Francisco Roballo

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Bir anlığına 2 veya 2+2 gibi çok basit sayıları ve hesaplamaları anlayamadığınızı hayal edin. Akalkuli olarak adlandırılan bu matematiksel yetenek rahatsızlığı, bir sinir hastalıkları uzmanı olan Salomon Henschen tarafından ilk defa 1925’de tanımlandı ve bilim dünyasını şaşırtmaya devam etti.

Beyninizin belirli bir bölgesinin matematiksel hesaplamaları yaptığını biliyor muydunuz? Bir bakıma dahili hesap makinesi gibi. Bu yüzden, eksikliği direkt olarak hesaplama yeteneklerini etkiliyor. Bu insanların doğuştan sahip olduğu bir şey değildir, sonradan olan beyin hasarları sebep olur.

Farklı Tip Akalkuli

Bu rahatsızlığın iki esas kategorisi vardır. Aralarındaki farklılık etkilenen yetenekler ve beyin hasarının etki ettiği bölgedir. Genel olarak, akalkuli olan hastaların, beyinlerinin mantıksal bölümü olan sol küresinde bir tür hasar vardır.

Birincil Akalkuli

Birincil akalkuli hesaplama bozulmaları diğer rahatsızlarla alakalı olmadığı zaman olur. Bu rahatsızlığa sahip olan hastalar sayıları ve sayı kombinasyonlarını anlama yetilerini kaybederler.

Asıl sorun işlemleri yapmaktır. Ayrıca işaretlerin kullanılması ve yorumlanması gibi soyut konularda da sorunlar yaşarlar. Birincil akalkuliye sebep olan beyin hasarları genellikle sol beyin küresinin ön lobunda oluşmaktadır. Bilim adamları bu lobu beynin orkestra yönetici olarak görürler. Sonuç olarak, ön lobda olan değişiklikler hastaların matematik kavramlarında arasında geçiş yapmalarını engeller. Birincil akalkulinin iki belirgin semptomu vardır:

• Anarithmetia: Aritmetik hesaplamaları yapamama.
• Asentaktik: Sayısal algılama kaybı.

İkincil Akalkuli

Bu diğer nöropsikolojik rahatsızlıklarla ilişkili olan matematiksel yeteneklerde bir değişikliktir. Yani, ikincil akalkuli dilsel, mekansal veya yönetsel fonksiyonların bozulması ile oluşabilir. Farklı olasılıklar aşağıdaki gibi kategoriler içinde gruplanmıştır:

• Afazi akalkuli: Hesaplama bozuklukları dilsel değişikliklerden gelmektedir. Sayısal dili anlama ve düzenleme eksikliği, dili kullanma eksikliğinden gelmektedir.
• Aleksik akalkuli: Bu başlıca, sayısal sembolleri okumada ve tanımada olan zorluklarla bağlantılıdır. Hastalar basit bir şekilde, bir şeyleri okuduklarında anlayamazlar.
• Agrafik akalkuli: Agrafi insanın yazı ile iletişim kurması ve kendini ifade etmesi yetersizliğidir. Yönetsel hareketleri düzgün yapamamaktan gelmez. Bunun yerine, sembolik seviyede yazma eylemini kavrayamamaktan gelmektedir. Sonuç olarak, hasta sayıları yazamaz.
• Ön akalkuli: Bu muhtemelen en yaykın akalkuli türüdür ve bir miktar dikkat eksikliği hastalığı ile bağlantılıdır. Bu tür akalkuliye sahip hastalar sistematik olarak aynı hatayı yapma eğilimi gösterirler. Bu hataları tanımlama eksikliğinden gelir. Bu probleme sahip hastalar çözüm bulmakta da zorluk yaşarlar.
• Semantik akalkuli: Bu tip akalkuli sahibi olan hastalar bazı şeylerin arasındaki ilişkilerin konseptini yönetmekte zorlanırlar. Belirgin bir örnek, matematik problemlerini çözmek için gereken adımları yapmakta yetersiz kalmalarıdır.
• Mekansal akalkuli: Bu özel durum beynin sağ küresinde oluşan bir hasarın sonucudur. Aritmetik ile ilgili problemler aynı zamanda mekansal işlem problemleriyle ilişkilidir.

Birincil Akalkuli Nasıl Tehiş Edilir

En önemli şey semptomların yazılı olmasının yanında oral de olup olmadığını görmektir. Birincil akalkuli olan hastalar sayı kavramlarını kaybederler, ancak doktorlar bazen bunu afaziye problemlerinin semptomları ile karıştırabilirler. Bozulmanın kaynadığını gözlemlemek önemlidir. Kavram kaybı nedeniyle mi oldu? Veya sözlü komutları anlayamamaktan mı?

Neden ön beyinde hasar olan hastalar sayılarla ilgili problem yaşar?

Öncelikle, sayısal görevleri çözmek farklı matematik kavramları entegre etmeyi gerektirir. Örnek olarak bir toplama problemini çözmek için, toplama kavramını anlamanız gerekir. İkinci olarak, çoğu matematik problemi soyut akıl yürütme yeteneğine ihtiyaç duyar. Ön lob hasarlarından kaynaklanan sendromlarda inhibisyon eksiliği bu süreci zorlaştırır, çünkü hastalar konsantre olmakta zorlanırlar.

Son olarak, görsel ve/veya işitsel uyarıcıları kötü birleştirilmesi, seçici ilginin ve sayısal işlemlerin gerektiği sıralı entegrasyonu etkiler. Daha önce de bahsettiğimiz gibi, ön lob beyinin orkestra yöneticisidir. Eğer bozulursa, beyninizin problemleri çözmede ihtiyacı olan bilgiyi alması daha zorlaşır.

Akalkuli ve Diğer Rahatsızlıklar

Afazi sahibi olanlar dilsel problemlere sahip olmanın yanında akalkuliden de muzdarip olabilirler. Örnek olarak broca afazisi olan hastalar için, hesaplamalarda kullanılan söz diziminde kendini açıkça gösterir. Bununla birlikte aleksik akalkulide bozulma okuma problemleri ile ilgilidir.

Diğer örnek ise saf aleksidir. Yazı dilinin sözlü ve edebi yorumlanmasındaki problemler; sayıların, boyutların ve hiyerarşilerin yanlış yorumlanmasında belirgindir.

Hastalığı Anlamanın Diğer Yolları

Agrafide akalkuli bazen miktarları yazmada yetersizlikle ilişkilidir. Sonuç olarak bu tip akalkuli agrafinin türüne bağlıdır.

Wernicke agrafisi olan hastalar kendilerine söylenen yazıları yazarken hatalar yaparlar. Bu sözlü anlama problemi ile baş etmek için, söz konusu hasta sayılar icat etmeye ve kendilerine göre sıralamaya eğilim gösterirler.

Tedavi Yaklaşımı

Bu hastalık hakkında anlamamız gereken en önemli şey, isimleri oldukça benzese bile diskalkuliden çok farklı olmasıdır. Diskalkuli farklı müdahale stratejileri gerektiren bir gelişim ve öğrenme problemidir. Nöropsikologlar, hasta üzerinde çeşitli testler yaparak bu durumu teşhis etmekte nitelikli olan kişilerdir. Test zihin aritmetiği, yazılı matematik ve sıralı işlemleri içerir. Ayrıca hastanın matematik sembollerini yorumlaması ve sayıları bir sütun içinde sıralaması da test edilir.

Birincil akalkuli için tedavi, hasarın türüne ve ciddiyetine göre değişmektedir. Hiç kimse kaybettiği sinir dokusunu yenileyemez, bu yüzden rehabilitasyon nöroplastisite baz alınan yeni stratejiler öğretme üzerine yoğunlaşır.

Son olarak, her ne kadar hasta tamamen iyileşmese bile, tedavi onların bu yeni durumlarına adapte olmalarını sağlayacak aletler sağlayabilir. Diğer taraftan ikincil akalkuli tedavisi ise ilişkili olduğu hastalıklara göre değişir. İyi haber, karmaşık durumları olan hastalara yardım etmek için yeni teknolojiler bilgi ve uygulama sağlıyor.