Viral Haberler - Nasıl Kandırılıyoruz?

Viral haberler, bu günlerde, internet dünyasının her bir köşesine ulaşma başarısı gösteriyor. Neredeyse her zaman, Facebook ve Twitter gibi büyük sosyal ağlarda bulunurlar. Bu tür haberler “virüs” olarak da bilinir, çünkü bir virüsün benzeri bir şekilde davranır. Viraller, bulaşıcı bir hastalığın yaptığı gibi bir bireyden diğerine geçer, hızla yayılır ve sansasyonel haberlere dönüşür.

Teoride, toplumun genel olarak ilgisini çeken herhangi bir haber viral olur. Bununla birlikte, bazen en önemli bilgiler geri planda kalmaktadır. Öte yandan, çok daha az öneme sahip olsa da, hiç beklenmedik bir ilgi uyandırıp, yüksek seviyeden dolaşıma giren haberler de var. En kötüsü, bu haberlerin çoğunun yalan ya da sözde “yarı gerçek” olmasıdır.

“Bir gazete, içinde haber olsun ya da olmasın, her zaman aynı sayıda kelimeye ile basılır.”

– Henry Fielding

Haberler bombardımanı

Şimdilerde bilgi endüstrisi, ulaşabildikleri maksimum insana, yayınladıkları haberleri ulaştırmak için karmaşık yapılar kullanıyor. Bir sosyal ağa her giriş yaptığınızda, kim olduğunuz ve neleri beğendiğiniz hakkında bilgi veriyorsunuz. Siz daha hiç bir şey sormadan, ya birileri sizinle paylaştığı ya da siber havuzunuzda göründüğü için her türlü haberi almaya başlarsınız.

Siz daha farkına bile varamadan, bir hayranı tarafından tutku ile öpülen bir şarkıcı, boşanmış bir oyuncu, evlenecek olan başka birisi ya da saç stilini değiştirmeye karar vermiş bir futbolcu hakkında bilgi alıyorsunuz. Bilinçsiz bir şekilde, sonuçta katılmayı hiç de planlamadığınız bir haber ağına gömülmüş olursunuz. Dikkatinizi çekmek için yeterince akıllı olan bu sistem sadece ilginizi çekmeyecek olan bilgileri size sunuyor. İnternet, bir bağlantıya tıklamanızı sağlar ve fark etmediğiniz şey, onların ekmeğine yağ sürdüğünüzdür.

Fakat bu hedefe nasıl ulaşılır? İnternet bu kadar alakasız bilgiyi bir araya getirip de, bunu nasıl karşı konulamaz yapabiliyor? İşte aşağıda cevabı.

Viral haberler: bir başlık pazarı

Pek çok okuyucunun ilgisini çekip çekmeyeceğini belirlemek için, özellikle bir haber başlığının ilk paragrafına ve manşetine odaklandığını gösteren çeşitli çalışmalar bulunmaktadır. Bu, manşet yazarlarının çok iyi bildiği bir şeydir. Bir okuyucunun, manşetin ne kadar ilgi çekici olduğuna bağlı olarak bir haber içeriğini okuyacağını veya görmezden geleceğini biliyorlar. Aynı haber için farklı bir başlık ile çok farklı bir okuyucu kitlesine ulaşmak alışılmadık bir durum değil.

Sözde “tık tuzağı” başlıklarına da özel bir yer vermeliyiz. “Evinin kapısını açan adamın ne gördüğüne inanamayacaksın” gibi ifadeler kullanılır bu haberlerde. Size bilgiyi vermek yerine, sizden gizlerler. Yemi aldığınızda ve haberi tıkladığınızda, adamın evinde giren bir kedinin kanepede uyurken çekilmiş fotoğraflarından başka bir içeriği olmayan muhteşem bir haber ile baş başa kalırsınız.

Yaptığınız tek şey tıklamak…

İnternet, dikkatinizi çekmeyi başardığında ve okuduğunuz yazının neden bir haber değeri taşıdığını merak ettiğinizde, merak ettiğiniz bilginin makalenin başında değil, sonunda olduğunu anlarsınız. Tek yapmaya çalıştıkları şey, sadece okumaya devam etmek için ilginizi sürdürmek, hatta artırmaktır.

Viral haber başlıkları, haberlerin özünü tek bir cümlede özetlemeye çalışmamaktadır. Tek istedikleri, okumanızı sürdürmek için sizi bağlamaktır. Sizden istedikleri tek şey “tıklamanızdır”. Her tıklama, onlar için daha fazla para demektir. Bu göz alıcı başlıkların çoğunun arkasında, genellikle özel bir şey yoktur ve haberler de zaten çoğu zaman doğru değildir.

Viral haberlerin, bilgiyi sunmak adına bu şüpheli yöntemlerden yararlandığı açıktır. Ayrıca, birçok okuyucunun bunlarla birlikte oynadığı da açıktır. Manşetin ardında hiçbir şeyin şaşırtıcı olmadığından şüphe etmelerine rağmen, haberi veren sayfayı incelemeye karşı koyamazlar. Bu, reklamcıların çok iyi bildiği bir şeydir ve bunun gibi yöntemleri kullanmaya devam ederler. Okuyucunun, kandırıldığını anladıklarında öfkelenebileceğini biliyorlar. Ayrıca, muhtemelen bu gibi bir haberden çıkıp bir başkasını tıklayacaklarını da biliyorlar.

Diğer kandırmaca yöntemleri

Viral haberlerde kullanılan tek yöntem, abartılı bir dil ve yalan dolan manşetler değildir. Sektör çalışanları, tüketicilerinin davranışlarını yakinen takip ederek, birçok insanın diğer tür tıklama yemlerini ‘yutmaya’ eğilimli olduklarını keşfetmişlerdir.

Bunlardan biri, fotoğraf veya videolarla algı yaratan grafiklerden yararlanmaktır. Bir kişinin bağırsaklarının nasıl alındığının grafik görüntüsü, ek bir bonus olarak dahil edilir. Endüstri, bir okuyucunun hastalıklı tarafını uyandırmayı amaçlamakta ve çoğu zaman da bunda başarılı olmaktadır. Ayrıca, kullanıcılarının çoğunun zayıf okuyucular olduğunu ve  başlıkta hazırlanmış olan tuzağı göremeyeceklerini de biliyorlar.

İnternetin, amacına ulaşmak için yalan söylemede herhangi bir etik problemi yoktur. Bazen apaçık bir yalan, ünlü bir insanın yaşamını yitirdiğini söyleyebilir. Diğer zamanlarda, doğrudan yalan kullanılmaz. Sizden yapmanızı istedikleri tek şey, sayfalarını girmek ve onlara para kazandırmaktır.

Bu viral haber ögelerini tıklayan her kimse, çok yanlış bir gerçeklik fikrini edinmeye başlayabilir. Ayrıca, hayatlarındaki gerçekliğin nasıl bir tada sahip olduğunu unutup, akıllarını ve hayatlarını fakir bir yola sokabilirler. Viral haber endüstrisinin başarısı o kadar büyük ki, geleneksel medya bile bu yöntemleri kullanmaya başladı. Finansmanına yardımcı olduğumuz yeni bir yarı köleleştirme şeklini ile karşı karşıyayız.