Uchronia: Geçmişi Değiştirme İhtimali

Uchronia: Geçmişi Değiştirme İhtimali
Roberto Muelas Lobato

Yazan ve doğrulayan psikolog Roberto Muelas Lobato.

Son Güncelleme: 25 Ekim, 2022

“1933’te ABD Başkanı Roosevelt’e suikast düzenlendi ve ülke bu Büyük Depresyondan kurtulamadı. Birleşik Devletler dış dünyadan kendini soyutlama politikası izledi ve İkinci Dünya Savaşı’na karışmadı. Birleşik Devletlerin karışmamasından dolayı, Nazi Almanya’sı ve Japonya mücadeleyi kazandılar ve dünyayı ikiye böldüler.” Tarihi çarpıtan bu sözlere uchronia denir.

Uchronia edebi bir kurgu türüdür, ütopya ve distopya gibi. Ütopya mükemmel bir geleceği anlatırken, distopya kusurlu, bozuk bir dünyayı göstererek tam onun zıddı üzerinde durur. Öte yandan, uchronia ise geçmiş olayları değiştirmeye ve tarihi bu noktadan geliştirmeye dayanır. Philip K. Dick’in “Yüksek Şatodaki Adam” kitabında kullandığı tarz budur ve kitapla aynı ismi taşıyan bir televizyon dizisi de çekilmiştir.

İkinci Dünya Savaşı Uchronia’ları

Dick’in uchronia’sı Nazi Almanya’sının ve Japonya’nın dünyayı paylaştığını tasarlar. Ayrıca aynı kitapta başka bir uchronia da öne sürer. Kitapta bir karakter olan Hawthorne Abdensen, “Çekirge Serilmiş Yatıyor” adlı farklı bir gelecek sunduğu bir kitap yazar. Bu kitap gerçeğine benzer argümanlar anlatır. Kitapta Roosevelt suikasttan sağ olarak kurtulur, fakat tekrar başkan olarak seçilemez. İngilizler Avrupa’da Almanya’ya ihanet eden İtalya’yla birlikte kampanya yürütmektedirler.

Savaştan sonra İngiltere, Winston Churchill tarafından yönetilen imparatorluğunu tekrar inşa eder. O anda Birleşik Devletler ve İngiltere arasında tansiyon yükselmeye başlamıştır, tıpkı soğuk savaş gibi. Sonunda İngiltere ekonomik olarak Amerika Birleşik Devletleri’ni yener ve dünyaya kendini süper güç olarak kabul ettirir. Sivil Savaşla ilgili İspanya’nın etrafında dönen uchronia’lar da vardır. Bunlarda cumhuriyetçiler kazanan taraf olurlar. Hatta İspanyol televizyonu olan La Sexta kanalı “Yaşasın Cumhuriyet” adında bir belgesel yayınlar.

Uchronia ve avantajları

Uchronia geçmişle ilgili gerçeği değiştirmeye teşebbüs ediyormuş gibi görünse de, hayalleri ve gelecekle ilgili öngörüleri de canlandırmaya hizmet eder. Alternatifleri hayal etmek etraflıca düşünmeyi geliştiren bir alıştırmadır. Realitenin dışına çıkmak ve farklı dünyaları hayal etmek sorunları çözmede yardımcı olur.

Bunun yanında, uchronia’larda her şey kurgulayan kişinin heveslerine göre dönmez. Mantık da bu edebiyat türünde geçerlidir. Geçmişteki bir olayı değiştiren mantıklı bir uchronia oluşturmak yeterli değildir. Geçmişi anlamak gereklidir. Farklı olayların bıraktıkları etkileri anlamak zorundayız. Böylece onları değiştirdiğimiz zaman bu değişikliklerin her şeyi nasıl etkilediğini bilebiliriz.

Hikayeyi tekrar okursak, Roosvelt’in kararlarının Amerika Birleşik Devletlerini İkinci Dünya Savaşına sokacak kararlar olduğunu fark ederiz. Onun ölümünün ABD’yi savaşa girmekten alıkoyduğunu düşünmek mantıklı olacaktır. Benzer şekilde, ABD’nin savaşa girmesi kendisine küresel bir süper güç kazandırdıysa, müdahalesizliği de gücü diğer ellere düşürmelidir. Sebep ve sonuçların mantığı iyi bir uchronia’da olmalıdır.

merdiven inen adam

Uchronia’ların perspektifi

Gördüğümüz gibi, uchronia akıl ve hayalin her ikisini de harekete geçirir. Geçmişi farklı bir perspektiften incelemek, yanlış olmasına rağmen, şansın etkilerini anlamaya yardımcı olur. Küçük bir değişiklik büyük sonuçlar doğurur, kelebek etkisinde bahsedildiği gibi: “Bir kelebeğin kanadının çarpması kadar küçük bir şey sonuçta dünyanın yarısında bir tayfun yaratabilir.”

Aynı olayla ilgili farklı uchronia’lar oluşturmak tarihte çok önemli rol oynayan olayları anlama şansı verir. Gelecek her zaman bizim elimizde değildir: Onu kendi isteğimize göre biçimlendirmeye çalışsak da, kontrol etmemiz imkansızdır. Olaylara neyin sebep olduğunu anlayarak onları ortaya çıkmaları için tahrik edebiliriz. Böylece isteklerimiz yerine gelmiş olur.

Kısacası, uchronia’lar bir olayın daha önce olmamış, fakat olması muhtemel haliyle mantıklı olarak yeniden oluşturulmasıdır. Gerçek olmayan hikayelerdir, eğer şöyle olsaydı ne olurdu sorusuna cevap aramaktır. Hayatımızı incelemek için kullanabileceğimiz ilginç bir sorudur. Geçmişle ilgili tekrar düşünmek ve geleceğin nasıl olabileceğini öğrenmektir.


Bu metin yalnızca bilgilendirme amaçlı sunulmuştur ve bir profesyonelle görüşmeyi yerine geçmez. Şüpheleriniz varsa, uzmanınıza danışın.