Sinestetik Beyin Farklı Çalışır

Yazan ve doğrulayan psikolog Valeria Sabater

Son Güncelleme: 22 Aralık, 2022

Müzik dinlerken renkleri görmek. Bir dondurmayı tatmak ve yanağınızda bir okşama hissetmek. Bir çiçeğe dokunmak ve ağzınızda tatlı bir tat hissetmek. Bunların hepsi sinestezi örnekleridir. Bu, tüm dünyada binlerce insanın yaşadığı nörolojik bir bozukluktur. Ancak, sinestetik beyin gerçekte nasıldır? Peki, bu yetenek nasıl açıklanabilir?

Vincent Van Gogh, Vladimir Nabokov, Wassily Kandinsky ve Nikola Tesla gibi figürlerin iki duyuyu aynı anda yaşayabildiğini biliyoruz. Uzun bir süre uzmanlar, sinestezinin hayal kurmaya meyilli zihinlerin bir özelliği olduğunu düşündüler. Aslında, bu yeteneğin hiçbir bilimsel temeli olduğunu düşünmüyorlardı.

Ancak yeni yüzyılın gelmesiyle birlikte sinirbilimciler, psikologlar ve hatta genetikçiler bile bu nörolojik özelliğe dikkat etmeye başladılar. Bugüne kadar, bazı büyüleyici gerçekleri keşfettiler.

Sinirbilimciler, sinestezinin yaratıcılık ve hatta hafıza gibi bilişsel becerileri geliştirebileceğini keşfettiler. Bunun nedeni, bağlantı kurmada daha usta olan bir beyinde yatmaktadır.

Sinestezi

Sinesteziyi tanımlayarak başlayalım. Nörolojik bir bozukluk tarafından düzenlenen algısal bir fenomendir. Olan, belirli uyaranlara yanıt olarak birkaç duyusal veya bilişsel bölgenin aynı anda otomatik olarak ve istemsiz olarak etkinleştirilmesidir. Başka bir deyişle, örneğin seslerin rengi olabilir, müziğin tadı olabilir ve kelimeler belirli seslerle ilişkilendirilebilir.

1871’de Bleuler ve Lehman, sinestezinin halüsinasyon deneyimlerini içerdiğini öne sürdüler. Ancak, durum böyle değil. Şizofreni gibi herhangi bir zihinsel bozuklukla da ilgisi yoktur. Ayrıca aşırı hayal gücü yüksek bir zihnin ürünü de değildir.

Sinestezi anlayışındaki ilk önemli dönüm noktası 1995 yılında Dr. E Paulesu ve ekibi tarafından gerçekleştirildi. Pozitron emisyon tomografisi ile sinestezi hastalarına farklı tanı testleri yaptılar. Bu onların hemodinamik tepkilerini ölçmek içindi.

Bu araştırmacılar, şüphelendikleri bir şeyi keşfettiler. Sinestetik beyin farklı çalışır.

Sinestetik beyin

Uzmanlar, nüfusun yüzde üç ila beşinin bir tür sinestezi yaşadığına inanıyor. Ayrıca, bu durum kadınlarda erkeklerden daha yaygındır. Bazıları bu yeteneği bir hediye olarak düşünür. Çünkü dünyayı aynı anda birkaç duyunun bütünleşmesiyle görmek, gerçekliği aynı anda çok daha yoğun, tuhaf ve büyüleyici kılıyor.

Sinestetik insanların daha yaratıcı olmaları son derece yaygındır. Ayrıca daha büyük bir hafızaya sahip olma eğilimindedirler. Çünkü beyinleri daha fazla bağlantıya sahiptir. İsviçre’deki Zürih Üniversitesinden Dr. Gian Bheeli, Nature dergisinde yayınlanan bir araştırma yürüttü. Sinestezinin genetik bir temeli olduğunu ve kalıtsal olduğunu öne sürüyor.

Çapraz aktivasyon

Çocukların nörolojik budamadan oluşan bir beyin gelişimi döneminden geçtiğini biliyoruz. Diğer bir deyişle, daha özelleşmiş bir beyni şekillendirmek için nöronlar arasındaki bazı sinaptik bağlantılar ortadan kaldırılır. Aslında, 12-13 yaşlarına kadar, çocuklarda kesinlikle gerekli olandan daha fazla nöron ve sinaps olması yaygındır. Yavaş yavaş ortadan kaybolmaları, beynin düzgün çalışması için gereklidir.

Ancak sinestezi olan kişilerin bu budama işleminden geçmediği görülmektedir. Bu nedenle, çeşitli alanlar birbiriyle kesişir. Hollanda’daki Amsterdam Üniversitesinde, oksipitotemporal kortekste renkle ilişkili bölgelerin aniden motor bölgelerle bağlantı kurabileceğini öne süren bir araştırma yapıldı. Bu, sinestezi olan kişilerin yaptığı basit hareketlerin bile onlarda belirli bir tonalite uyandırabileceği anlamına gelir.

Sinestezi olan her kişinin benzersiz deneyimleri vardır. Hepsi beyinlerinin bağlanma şekliyle başlar.

Limbik aracılık hipotezi

Sinestezili bir kişinin beyninin nasıl olduğunu anlamak için limbik aracılık hipotezini düşünmeliyiz. Bunu 1982’de ilk önerenler Richard Cytowic ve Frank Wood’du. Hipotezlerinde sinestezinin limbik sistem tarafından düzenlendiğini öne sürdüler. Daha özel olarak, hipokampusta düzenleniyordu.

Sinestezisi olan kişilerin bu bölgede limbik sistemin kendisinden neokortekse kadar çok daha fazla bağ lifi olduğunu keşfettiler. Sonuç olarak, bu daha fazla sayıda algısal fenomen, duyum, hatıra ve hatta duyguya dönüşür.

Sinestetik beynin nörogörüntüleme çalışmaları

Teşhis ve nörogörüntüleme tekniklerinin evrimi ile artık sinestetik beynin neye benzediği hakkında çok daha fazla veriye sahibiz. Gerçekten de, pozitron emisyon tomografisi (PET) ve fonksiyonel manyetik rezonans görüntüleme (fMRI) uygulanan sinestezili birçok gönüllü sayesinde, artık sinestetik beyin hakkında şunları biliyoruz:

• Görsel korteks bölgesinde daha fazla aktivasyon vardır.
• Beyin daha yüksek bir gri madde yoğunluğuna sahiptir.
• İşitme korteksinden insula’ya yüksek bir aşırı bağlantı vardır. İnsula, duygular ve vücut homeostazının düzenlenmesi ile ilgilidir.
• Sinestezi olmayan insanlarla karşılaştırıldığında, tüm beyinde daha fazla bağlantı vardır.

Sinestezi büyüleyici bir fenomendir. Gerçekten de, hem sinirbilimcileri hem de psikologları aynı şekilde ilgilendirir. Önümüzdeki yıllarda kuşkusuz bu ilginç durum hakkında daha fazla gerçek keşfedecekler. Ancak bu arada, sinestezisi olan insanların, bunu sorunlu bulmak şöyle dursun, sahip oldukları bu ilgi çekici hediyenin tadını çıkardıklarını biliyoruz.