Serebral Loblar: Özellikleri ve Fonksiyonları

Bize ait her şey beynimizdedir. Bu muhteşem ve son derece karmaşık organ, bir tür olarak başarılı evrimimizin bir yansımasıdır. İnsan beyni serebral loblar denilen bölümlerden oluşmaktadır. Dört farklı serebral lob vardır. Bilincimiz bu loblarda bulunur. Ayrıca dili oluşturmak, hafızamızı korumak ve duygularımızı düzenlemek gibi pek çok süreç serebral loblar sayesinde olur.

Ünlü Portekizli nörolog Antonio Damasio Espinoza’yı Aramak adlı kitabında beynin basit bir sinirler yığınından çok daha fazlası olduğunu açıklıyor. Esasen beyni bir bilgisayara benzetmek yeterli değil. Beyin ve her bir yapısı, çevre ile etkileşimimizin bir sonucu.

“Göz konsantre olmalı, konuyu kavramalıdır. Beyin bunu ifade etmenin bir yolunu bulacaktır.”

– Paul Cézanne

Biz insanlar görüyoruz, hissediyoruz, deneyimliyoruz ve uyaranlara ve koşullara tepki gösteriyoruz. Beynimiz her deneyimle şekilleniyor. Serebral loblar, özelliklerinin işlevindeki süreçlerden sorumludur. Süreçlerin her birini tanımlamak, insan beynini daha iyi ve eksiksiz bir şekilde anlamamızı sağlar.

Serebral loblar ve işlevleri

Serebral loblar dediğimizde, birbirinden bağımsız ayrı yapılar hayal etme eğiliminde oluruz. Dolayısıyla, serebral loblar arasında hiçbir iç engel bulunmadığını anlamak önemlidir. Beyni oluşturan dört geniş alan her zaman uyum içinde çalışır ve sürekli bilgi paylaşır.

Öte yandan, her bir beyin lobunun kendine has özellikleri olmasına rağmen, bu, her birinin neredeyse yalnızca belirli bir görevi kontrol ettiği anlamına gelmez. Pek çok aktivite ve süreç farklı beyin bölgeleriyle örtüşür.

Yani bir alan, diğerinin katılımı olmadan çalışamaz. Bu nedenle, belirli bir bölgede beyin hasarı olması durumunda, fonksiyonlarını başka bir alan telafi edebilir. Bu durum, işlemlerin verimliliğini etkileyebilir veya etkilemeyebilir.

Dahası, araştırmacılar bile bir lobun nerede başladığı ve bittiği konusunda hemfikir değildir. Ancak aynı fikirde oldukları şey iki açık küredir: sağ ve sol.

Bu sayede her iki yarım kürede beyni oluşturan serebral loblar hangileri bilebiliyoruz. Dolayısıyla, nörologlar sağ ön lob ve sol ön lob şeklinde iki ana bölümden bahseder. Şimdi hgelin, her bir beyin lobunun özelliklerini görelim.

Serebral loblar: Ön lob

Ön lob, evrimimizin net bir sonucudur. Kafatasının hemen arkasında, alnın yakınındadır. Beynimizin en keskin ve gelişimi en uzun süren kısmını oluşturur. İşte bu lobun sorumlu olduğu çeşitli görevlerden bazıları:

• Dil ve konuşma. Bu, düşünceleri kelimelere dönüştürmemizi sağlayan istisnai bir bölge olan Broca bölgesi sayesinde olur.
• Aynı şekilde ön lob, plan yapmamıza, dikkatimizi odaklamamıza, uzun süreli anıları saklamamıza, gördüklerimizi anlamamıza, duyguları düzenlememize vb. yardımcı olan bilişsel süreçlerle öne çıkmaktadır.
• Ayrıca, ön lob, başkalarının duygularını anlamamızı ve bunlara tepki vermemizi sağlar. Temel olarak empatiyi işler.
• Ön lob, motivasyonu düzenler ve eylemlerimiz için ödüller arar. Beyindeki dopamine duyarlı nöronların çoğu bu lobdadır.

Parietal lob

• Parietal lob, oksipital lobun üzerinde ve ön lobun arkasındadır. Birden fazla işlevi var. Bununla birlikte, diğer beyin loblarına göre öne çıkan özelliği, duyusal algı, mekansal muhakeme, hareket ve oryantasyondan sorumlu olmasıdır.
• Ek olarak, beynin duyusal organlarımızdan gelen duyusal bilgileri algıladığı alandır. Acı, fiziksel baskı ve sıcaklığı işlediğimiz ve düzenlediğimiz yer burasıdır.
• Aynı şekilde, bu alan sayesinde sayıların doğasını anlayabiliyoruz. Matematik ile ilgili bir bölgedir bu.

Oksipital lob

Diğer dört serebral lob arasında oksipital lob, en küçük fakat aynı zamanda en ilginç olanıdır. Boyuna yakındır ve somut bir işlevi yoktur. Neredeyse tüm diğer zihinsel süreçlerin yeniden örgütlenmek ve diğer alanlara bağlanması için üzerinde yürüdüğü bir yol gibidir.

• Bu alan görsel algı ve tanımaya katılır. Oksipital lob, görsel duyularımız için özellikle önemlidir.
• Esasen, şablonları algılama ve işleme ve beyin sapına görsel bilgi gönderme gibi çeşitli görsel görevlerde yer alır.
• Renkleri ayırt etmeye yardımcı olur.
• Aynı zamanda düşünce sürecine ve duygulara katılır.

Temporal lob

Bu lob şakakların hemen yanında bulunur ve birçok işlemi düzenler. Bilimsel çalışmaların gösterdiği gibi, belirli görevi yine belirli bir lob ile ilişkilendirmek zordur. Hepsi birbirine bağlı ve birbirleriyle uyum içinde çalışmaktadır. Temporal lobda gerçekleşen görevler şunlardır:

• Yüzleri tanımamıza yardımcı olur.
• Aynı zamanda sözlü ifade ile ses ve müziği anlamaya katılır.
• Temporal lob, fiziksel dengeye katılır.
• Motivasyon, öfke, kaygı ve zevk gibi duyguları düzenler.

İnsular korteks

Buraya kadar serebral loblar deyince dört beyin lobu olduğundan bahsettik. Nöroanatomik bakış açısından, birçok çalışma beynin insular korteks olarak bilinen beşinci bir bölgeye sahip olduğunu göstermektedir. Diğer dört beyin lobunun altındaki gizli bir lobdur bu. Farklı damarlar ve arterlerle alanı paylaşan uzak ve karmaşık bir alandır.

Insular korteks hakkında henüz fazla bir şey bilmiyoruz. Bununla birlikte, uzmanlar, epilepsiden muzdarip insanlar ve beynin bu bölgesinde hasar gören hastalarda farklı işlemler ve değişiklikler tespit etmişlerdir. Bu korteks tat alma, visseral fonksiyonların kontrolü ve kişisel farkındalıkta yer alır. Limbik sistemin bir parçası olduğu için, duyguları kontrol etmeye de yardımcı olabilir.

Serebral lobların sınırları kesin değildir

Sonuç olarak, kanıtların gösterdiği gibi, beyin lobları beyindeki süreçlerin ve bağlantıların etkileyici bir haritasını çıkarır. Ancak net fonksiyonel sınırlar belirlemek zordur. En ilginç lob, yürütme işlevlerinden sorumlu olduğu için kesinlikle ön lobdur. Esasen, planlama veya uyaran kontrolü gibi önemli süreçlerden sorumludur.