Şefkatli Empati: Duygulardan Eylemlere

Yazan ve doğrulayan psikolog Valeria Sabater

Son Güncelleme: 22 Aralık, 2022

Dünyanın ihtiyacı olan şey bir şey varsa o da şefkatli empati diyebiliriz. Bunun anlamı şudur; bir insanı sadece anlamak ve onunla bağ kurmakla kalmayıp, onun acısının yükünü de paylaşabilen bir kalbe sahip olmak. Bir kişiye destek olmak, ilgi ve alaka göstermek, onu gerçekten mutlu etmek için efor sarf etmektir.

Lewis Carol bir zamanlar, hayatın sırlarından birinin dünyaya sadece var olmak için gelmediğimizi kavramak olduğunu söylemiş. Herkesin onurlu ve güzel bir hayat deneyimi yaşaması adına birbirimize yardımcı olmak için de buradayız. Ancak dürüst olalım, bunu yapabilmek bazen gerçekten çok zordur.

Bu zordur çünkü çoğumuz niyetler ve duygular arasında sıkışıp asla eyleme geçmeyiz. Örneğin, sosyal medyada her an gördüğümüz problemlere karşı farkındalığımız bir beğeni, paylaşım yaparak ya da dilekçe imzalayarak desteklemekten ibarettir. Toplumumuzdaki sayısız problemle iç içe olsak da, daha yakınımızdaki problemleri her zaman göremeyiz.

Şefkatli empati yapmak demek, hayatınızdaki insanların gerçekten işine yarayacak yardımlarla destekte bulunabilmek demektir. Asıl problem; arkadaşınızın, ailenizden birinin ya da iş arkadaşınızın mevcut haline göre aktif desteğe ihtiyacı olduğunu fark edememektir. Veyahut fark ederiz ama ne yapacağımızı bilemeyiz.

“Kendimiz için yaptığımız şeyler bizimle beraber ölür; başkaları ve dünya için yaptığımız şeyler ise kalıcıdır, ölümsüzdür.”

– Albert Pike

Empatinin üçüncü çeşidi

Şefkatli empati tanımı ilk yapan kişi psikolog ve duygu uzmanı Paul Ekman’dır. Bu fikir duygusal zeka kavramını geliştirecek olan Daniel Goleman’ın da işine yarayacaktır.

İlk önce empatinin dar ya da düz bir kavram olmadığını anlamamız gerek. Bu kavram sadece birinin duygusal dünyasını anlamaktan ibaret değildir; aslında çok daha geniş ve komplikedir. Öyle ki, eğer insanların birçoğu duygusal yeterlilik testine girecek olsaydı muhtemelen yüksek puan alamayacaklardı. Haydi empatin ne olduğuna daha yakından bakalım.

Empati çeşitleri

• İlk önce duygusal empati gelir. Daniel Goleman’ın da dediğine göre bu çoğu zaman bulaşıcıdır; hatta sınırlar belirlemeyi bilmez ve diğer insanların acılarını fazla içselleştirirseniz tehlikeli bile olabilir. Bu empati türü özetle bir başkasının duygusal gerçekliğiyle bağlantı kurabilmektir; onun hissettiklerini hissetmek, dünyasına girmek. Ayna nöronlarınızın mümkün kıldığı, duygularınızı ve hatta fiziksel tepkilerinizi kapsayan bir süreçtir.
• Bir de bilişsel empati vardır. Bu empati; zeka ile dikkat, derin düşünme, iletişim ve çıkarım yapma gibi bilişsel işlevleri kullanmayı gerektirir. Yani kişinin nasıl hissettiğini, neden öyle hissettiğini ve hatta bazı durumlarda ne düşündüğünü tahmin edebilmektir.
• Son olarak, birçoğumuzun görmezden geldiği büyük bilinmezlik şefkatli empati. Daniel Goleman’ın da deyişiyle, “Gerçek şefkat sadece bir başkasının acısını hissetmek değil, o acıyı dindirmek için zahmete girmektir.” Bu empati çeşidi o kişiye gerçekten yardım edebilme yetkinliğidir.

Şefkatli empati yapabilen insanlar nasıldır?

Bu tip insanlar kişisel olgunlukta bir adım öne geçebilmiş kişilerdir. Diğer insanlarla ilişkilerini çok iyi idare edebilmekte uzmandırlar.

Farklı durumlara karşı ne tepki vereceğini bilen, dengeli insanlardır

Empati pratiği yapmak, size her zaman mantık ve duygular arasındaki dengeyi kurarak davranış göstermenizde yardımcı olur. Karşılaştığınız durumları daha makul bir bakış açısıyla değerlendirebilirsiniz. Bu da demek oluyor ki, ne insanların duygularına fazla kapılır, ne de mantığın duygusuzluğuyla eylemsiz kalırsınız.

Böylece hangi durumda ne yapması gerektiğini iyi bilen bir insan olursunuz. Her zaman doğru desteği sağlamanın bir yolunu bulabilirsiniz.

Karşılık göstermede başarılıdırlar

Başarılı ilişkiler ve anlamlı bağlar her zaman karşılıklı bir ortaklığın üzerinden kurulur. “Sen benim sırtımı kaşı, ben seninkini” durumudur. Dinlemeyi ve cevap vermeyi bilmek, aynısını kendinin de hak ettiğinin farkında olmaktır.

Şefkatli empatiyi bireysel mutluluğun da bir parçası yapan budur. Başkalarına yardım etmenin yanında kendi ihtiyaçlarınız için de yardım alma imkanı bulursunuz.

İnsanlar arasındaki bağın anlamını bilirler

İnsanlar arasındaki anlamlı bağ şefkatli empatinin temelini oluşturur. Yani birine samimi bir şekilde yaklaşmaktan bahsediyoruz. Onun kişisel dünyasını yargılamadan, önyargılı ya da kötü niyetlerle yaklaşmadan o kişiyi anlamaktır. Saygı ve minnettarlığa dayalı bu bağ, karşınızdakinin ihtiyaçlarını ve bu ihtiyaçlara yönelik yapabileceğiniz yardımları görebilmenizi sağlar.

Ancak şefkatli empati konusunda başarılı olmak, sadece kendi ihtiyaçlarınıza hizmet edecek kahramanlıklar yapmak anlamına gelmez. Destek olmak gerçekten bir sanattır. Neyi ne şekilde sunabileceğinizi bilmelisiniz çünkü insanlar her zaman yardımınızı istemeyebilir. Bu yüzden, aklınızın bir köşesinde bunu hep bulundurmanız iyi olur.

Yazımızı Thich Nhat Hanh’ın bir sözüyle toparlayarak sonlandıralım: “Birine verebileceğimiz en değerli hediye ilgimizdir. Sevdiklerimiz konusunda farkındalığımız kuvvetli olduğu zaman onlar da adeta çiçek açar.” Bu çok doğru, ama yine de bazen bir adım öteye gitmeniz gerekir. Sözlerle değil eylemlerinizle konuşmalı ve yapacak en doğru şeyin ne olduğunu bilmelisiniz.