Ruh Sağlığında Saplanma ve Gerileme

Saplanma ve gerileme, çevrenizle olan ilişkinizden kaynaklanabilir. Normal ortamlarda, canlılar olgunlaşana kadar doğal bir evrimsel süreçten geçer. Ancak, büyüme tamamen doğrusal değildir. Bu, normal bir büyüme sürecinde bile, evrim, durgunluk ve gerileme zamanlarının olduğu anlamına gelir.

‘Saplanma’ kelimesi kalan ve değişime direnen bir şeye referanstır. Bu evrimsel süreçte bir durmadır. Başka bir deyişle, bir insan ileri veya geri hareket etmediğinde ortaya çıkar. Evrim sürecinin durgun olduğu anlamına gelmez, ancak buna direnç olduğu anlamına gelir.

Gerilemenin bir şeylere geri dönmekle ilgisi vardır. Örneğin, hayatınızın daha ileri bir aşamasındayken herhangi bir zamanda ve herhangi bir nedenden ötürü, gerileyebilirsiniz. Peki neden saplanma ve gerileme yaşıyoruz? Bunun ruhumuz üzerindeki etkisi nedir?

“Şoklara her zaman gerilemeyle cevap vermeyiz. Bazen kriz karşısında hızlı bir biçimde büyürüz.”

– Naomi Klein

Evrimsel bir faktör olarak libido

Saplanma ve gerileme, libido kavramı ile içsel olarak bağlantılıdır. Psikanalizde libido, zevk almaya odaklanan psişik bir enerjidir. Özneyi tatmin aramaya iten bir arzu vardır. Bahsedilen arzu veya dürtü, birçok şey tarafından tetiklenebilir. Her insanın evrimsel sürecine bağlıdır.

Libido içgüdüsel bir dürtüdür. Freud’a göre, libido birkaç aşamada evrimleşir. Bu aşamaların her birinde, tatmin vücudun belirli alanlarına ve bunlarla ilgili eylemlere sabitlenir.

• Oral aşama. Zevk ağırlıklı olarak ağızdan gelir. Emzirme bununla yakından ilgilidir.
• Anal aşama. Sütten kesildikten sonra başlar. Bu durumda, zevkli duyumlar rektumda ve bitişik bölgelerinde bulunur. En büyük tatmin, tutmak ve itmektir. Bir şeyleri verme veya reddetme tatminiyle ile ilişkilidir.
• Fallik aşama. Zevk üreme organlarından, temel olarak mastürbasyondan gelir.
• Gizlilik aşaması. Libido azalır.
• Genital aşama. Özne ergenlikten yetişkinliğe geçerken cinsel istek yoğunlaşır. Zevk cinsel ilişki yoluyla elde edilir.

Saplanma ve gerileme

Psikanalize göre, saplanma libidonun gelişiminde yer alan aşamalardan birinin kalıcılığına referanstır. Örneğin bir kişi oral veya anal aşamada sıkışmış olabilir. Sadece saplanılan aşamalarla ilgili özellikleri gösterirler.

Buna karşılık, gerileme birkaç aşamaya geri gitmek anlamına gelir. İlk doğan çocuklarda, yeni kardeşlerin gelişiyle birlikte oldukça yaygın bir biçimde görülür. Tekrar emzirilmek ve ebeveynlerinin dikkatini çekmek için altlarına yapmak isteyeceklerdir.

Yetişkinler de gerileme yaşayabilir. Örneğin, bir sigara tiryakisi veya alkolik oral eylemden zevk alır. O aşamada kaybedilen zevki aramaktadırlar.

Peki bu neden gerçekleşir?

Saplanma ve gerileme savunma mekanizmalarıdır. İnsanların bilinçli bir şekilde onlarla başa çıkabilecek psikolojik araçları olmadığında, kötü durumlarla başa çıkmak için kullandıkları bilinçsiz stratejilerdir. Bu nedenle, saplanma ve gerileme sorunlu bir varlık durumunun parçasıdır.

Başka bir deyişle, saplanma bir aşamada çok fazla düşkünlük veya hayal kırıklığı olduğunda gelir. Libido gelişim aşamalarının her birinde, yetişkinler (özellikle ebeveynler) önemli bir rol oynamaktadır. Libidonun tatmini veya sınırlamaları konusunda bir eksiklik olduğunda, saplanma tetiklenebilir.

Bununla birlikte, gerileme travmatik bir deneyim olduğunda ortaya çıkar. Geri dönmek, bu deneyimi ve onun getirdiği zorlukları inkar etme şeklidir. Bu nedenle, bir yetişkin gerçekler beklentilerini karşılamadığında bir sinir krizi yaşayabilir.