Okumak ve Beyin: Okumak Beynimizi Nasıl Etkiliyor?

Bazı işlerle ilgilenmenin beyninizde pozitif etkileri vardır. Bunlardan biri de kitap okumak. Kitap okuyarak beyninizde inanılmaz olumlu değişimlere neden olabilirsiniz. Peki okumak ve beyin ilişkisi hakkında biz ne biliyoruz? Her kitap bu etkiye sahip değilken çeşitli araştırmalar karakterlerin ister gerçek ister kurmaca hayatlarıyla ilgili hikayelerini okumanın en büyük dönüşüm yaratan etkilerden birini yarattığını ortaya çıkardı.

Bugün ise çoğu insan hangi türden kitapların daha yararlı olacağını merak ediyor. Kitap okumak yerine filmlerini izleyerek de aynı etkiyi sağlayacaklarını söylüyorlar. Bir kitabın içinde bulacaklarınızın filmle aynı olmasını bekleyemezsiniz. Herkes kitabı okurken içinde gibi hissetmeyebilir. Bazıları okumak yerine izleyerek hikayeye dahil olmak ister.

“Okuma sanatı hayatı kitaplarla yeniden keşfetmek ve onlar sayesinde daha güzel bir hayat yaşamaktır.”

– André Maurois

Yine de kitap okumak filmini izlemekten daha ilginç bir deneyimdir. Her şeyden önce kitap okumak daha fazla konsantrasyon ve hayal gücü ister. Gelin uzmanların bu konudan neler söylediğine birlikte bakalım…

Okumak ve Beyin: algıdaki değişim

Okuduğunuz zaman dünyaya bakış açınız değişir. Toronto Üniversitesinden Bilişsel Psikoloji hocası Keith Oatley’e göre iyi tasvir edilmiş bir bölüm, filmle aynı etkiye sahiptir.

Zihniniz bahsedilen sahnedeki objeleri kaydeder. Bu nedenle birçok işlev aynı anda çalışır. Bunlar hafıza, algı ve yaratıcılıktır.

Detaylı açıklamalarla çeşitli sahneleri okuduktan sonra, bir sahne albümü oluşturabiliriz. Albüm her bireye özgü ve devredilemez. Zihniniz tüm bu unsurları koordine eder, okuduğunuz şey ile bildikleriniz arasında ilişki kurmanızı sağlar. Bu, beyninizde algı ve zeka açısından değişiklikler üretir.

Okumak ve Beyin: okumak deneyimlemek gibidir

York Üniversitesi’nde araştırma görevlisi olan doktor Raymond Mar çalışmalarını daha da ileriye taşıdı. Bu konudaki çalışmalarına göre beyin deneyimledikleri ile okuduklarını iyice ayırt edemiyor. Aynı şey film izlerken de oluyor ama okurken daha derin ve yoğun şekilde böyle hissediyorsunuz. Beyinde daha büyük değişimlere yol açıyor.

Beynimiz bir hikaye hayal ettiğimizde ve gerçekten deneyimlediğimizde benzer şekilde davranır. Mar, bir karakterin yaptığı bir eylemi okuduğunda, bu eylemleri gerçekleştirmek için gerekli olan alanların da beynimizde harekete geçtiğini söyledi. Başka bir deyişle, bir hikayenin okunuşunu gerçek karaktermiş gibi deneyimliyoruz.

Beynin içinde üretilen bu değişiklikler, nörogörüntüleme testleriyle bile yerleştirilmiştir. Örneğin, bir karakter yürürken, beyinde yürüme ile ilişkili motor fonksiyon alanları aktive edilir.

Okuduğumuz şeyi tam anlamıyla deneyimliyoruz ve her şey bir tür nöron: ayna nöronlarından dolayı oluyor. Evet, bizi yapan aynı nöronlar, örneğin, başka birinin esnediğini gördüğümüzde biz de esnemeyi taklit ederiz. Birisi ona gülümsediği zaman bir bebek de gülümsemeye başlar.

Okumak, beyin ve empati

Araştırmacılar, okumanın beyinde empati ile ilgili yaptığı değişikliklere çok odaklanmışlardır. Her şeyden önce, beynin belli karakterlerin eylemlerini okuyup anladığı alanların, diğer insanları anlamak için kullanılanlarla aynı olduğunu tespit etmişlerdir. Günün sonunda, her iki deneyimin de altında yatan süreç, iletişimi içeren bir süreçtir.

Böylece, bir yandan, karakterin yaptıklarını yapıyormuşuz gibi deneyimliyoruz. Öte yandan, başkalarını anlama, durumları ve duyguları birbirine bağlama yeteneğimizi de geliştiriyoruz. Sonuç olarak: okuma, empatiyi uygulamaya ve beslemeye giden bir yoldur. Bir şekilde ya da böyle bir hikayenin anlatısını okurken bakış açımızı değiştiriyoruz.

Mar, bunun açık bir örneğini veriyor. Örneğin engelli birini düşünün. Karakterin deneyimleri yeterince ayrıntılı olarak anlatılırsa, bir noktada nasıl hissettiğini de anlarız. Bu, kendimize ait herhangi bir sınırlama olmamasına rağmen yine de geçerlidir. Başka bir deyişle, kendimizi başkasının yerini koymayı öğreniriz.

Bunlar okumanın faydalardan sadece birkaçıdır. Bir kitapla oturduğumuzda ve kendimizin hikayesine gömüldüğümüzde beyinde düzinelerce ve düzinelerce değişiklik meydana geliyor. İyi bir okuma bizi iyi anlamda dönüştürür. Büyümemize, insanlığın geri kalanıyla bağlantı kurmamıza ve hatta daha akıllı olmamıza yardımcı olur.