Nitrik Oksit: Şaşırtıcı Gaz Nörotransmiter

Yazan ve doğrulayan psikolog María Alejandra Castro Arbeláez

Son Güncelleme: 22 Aralık, 2022

Nitrik oksit, şaşırtıcı fonksiyonlara sahip bir nörotransmiterdir. Örneğin, hafızamıza yardımcı olur, uykumuzun kalitesini düzenler ve cinsel ilişkilerimizi bile destekleyebilir. Bu yazıda nasıl çalıştığını detaylı olarak inceleyeceğiz.

Milyonlarca madde vücudumuzda sürekli dolaşım halindedir. Bunlardan bazıları, diğer şeylerin yanı sıra davranışımızı düzenleyen nörotransmiterlerdir. Özellikle, bugün biraz bilinmeyen bir bileşik olan nitrik oksidin rolünden bahsedeceğiz.

Sinirbilimi: Beynini Keşfetmek adlı kitaplarında, Mark F. Bear, Barry W Connors ve Michael A. Paradiso nitrik oksidin (NO) amino asit arginininden üretildiğini ve hücreler arası haberci olarak işlev gördüğünü açıklıyor. Aslında, nitrik oksit bir tür egzotik kimyasal habercidir.

Sinir sistemimizde hücre zarı tarafından nüfuz edilmeye açık küçük bir maddedir. Diğer transmiter moleküllerden daha serbest şekilde dağılır. Aslında, “hücrelere nüfuz eder ve arkasındaki diğer hücreleri etkiler” (Bear, Connors ve Paradiso, 2016, s. 162).

Buna ek olarak, lipitte çözünebilen bir moleküldür ve sinir sistemimizde bir nörotransmiter olarak işlev görür. Aynı zamanda vücut fonksiyonlarımızın bir kısmı ile de ilgilidir. Bu nedenle keşfi, farklı araştırma türlerine yol açmıştır. Örneğin, Duarye, Espinoza, Díaz, Sánchez, Lee Eng, Mijangos ve Barragán klinik etkilerini incelemiş ve Meksika İç Hastalıkları Dergisi‘nde bilimsel bir makale yayınlamıştır.

Nitrik oksit önemi nedir?

Bu gaz molekülünün sinir sistemimizde gerçekleştirdiği işlevleri anladığımızda ne kadar önemli olduğunu görebiliriz. Bazılarına bir bakalım:

• Bağışıklık sistemimizin performansını artırır.
• Hafıza süreçlerimizin dinamiklerini destekler.
• Nitrik oksit, koku gibi duyuları kullanmamıza yardımcı olur.
• Enflamasyonu ve kanın pıhtılaşmasını azaltmaya yardımcı olur.
• Kaslarımıza daha fazla dayanıklılık verir ve onları geliştirip güçlendirmeye yardımcı olur.
• Son olarak, mide fonksiyonlarında önemli bir rol oynar.

Bazı yazarlar nitrik oksidin, onu bir nörotransmiter olarak adlandırabilmemiz için gerekli tüm kriterleri karşılamadığını düşünüyor. Bu gaz molekülünün nöromodülatör fonksiyonlarını yerine getirdiğini iddia eden başka yazarlar da vardır.

Nitrik oksit hakkında ilginç bilgiler

Nitrik oksit sadece yukarıda açıklanan fonksiyonlara katkıda bulunmakla kalmaz, aynı zamanda başka şaşırtıcı fonksiyonlara da sahiptir.

Nitrik oksit, erektil dokularda esastır ve aynı zamanda huzurlu bir uyku çekmemize de yardımcı olur.

Cinsel ilişkideki etkisi

Erektil dokularla ilgili olarak, nitrik oksit, başka bir nörotransmiter olan asetilkolin ile kombinasyon halinde çalışır. Vazoaktif bağırsak peptidi parasempatik sinir terminalleri tarafından salınır ve bu klitoris ve penisin arterlerinde düz kas hücrelerinin gevşemesine neden olur.

Sonuç olarak, normal olarak sarkmış olan arterler kanla doldurulur ve bu da organların yayılmasını sağlar. Başka bir deyişle cinsel organlarımız nitrik oksit sayesinde şişer. Bu nedenle, klitoris ve penis üzerindeki etkisinden dolayı cinsel ilişki için çok önemlidir.

Erektil disfonksiyonu gidermek için kullanılan ilaçlar bile nitrik oksidin fonksiyonlarından faydalanır ve bu, kanın penise akışını kolaylaştırır. Günümüzde viagra, bu ilaçların en bilinenlerinden biridir ve nitrik oksidin sinir uçlarına salınmasına yardımcı olur.

Uykumuzdaki etkisi

Yukarıda bahsettiğimiz ikinci yarar, nitrik oksidin uykumuzun kalitesini ve süresini etkilemesidir. Peki ya bunu nasıl yapıyor? Aslında, yaptığı şey, mesajların belirli nöronlara ulaşmasını geciktirmek, böylece bizi uyandırmak için sinyal göndermesine yol açacak beyin aktivasyonunu geciktirmeye yardımcı olmaktır.

Bu nörotransmitterin uyku kalitesini artırmadaki fonksiyonunun, bu gaz molekülünün seviyeleri uyanıklık sırasında en yüksek seviyelerde olduğundan, anlaşılması biraz karmaşık olabilir. Ayrıca uyku yoksunluğu olduğunda da hızla yükselirler.

Biraz daha teknik konuşmak gerekirse, bu gaz molekülünün yaptığı, REM dışı uykuyu destekleyen bir madde olan adenosin salınımını tetiklemektir ve bu uyanıklığı destekleyen nöronların aktivitesini baskılayan şeydir.

Özet olarak, nitrik oksit diğer nörotransmiterler kadar önemlidir. Sinir sistemimizde birçok işlevi yerine getirir ve sağlıklı bir şekilde çalışmasına yardımcı olur. Şaşırtıcı değil mi?

Nitrik oksit sayesinde kanımız doğru şekilde pıhtılaşır, iyi uyuyabilir, güçlenebilir, kendimizi savunabilir, çeşitli aroma tiplerini tanıyabilir ve hatta orgazma daha kolay ulaşabiliriz.