Hiperventilasyon ile Anksiyete Arasındaki Bağlantı Nedir?

Yazan ve doğrulayan psikolog Valeria Sabater

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Nefes almakta güçlük çekme, hızlı kalp atışı, baş dönmesi, uyuşukluk, göğüste sıkışma, korku… Hiperventilasyon ile anksiyete birbiriyle çok yakından bağlantılıdır. Nefesinizin yetmemesi ve akciğerlerin yeterince oksijen alamaması hissi çok korkutucudur. Ayrıca çoğumuz farkında olmasak da, bu bazı psikolojik bozuklukların bir sonucu olabilir.

Herkes bu hissi anksiyeteyle bağdaştırmayabilir. İnsanlar bunu genelde astım ya da kalp veya akciğerlerden kaynaklanan bir soruna bağlar. Siz de acile ya da doktorla görüşmeye gittiğiniz zaman fiziksel kaynaklı olmadığını öğrenince kafanız karışır. Peki bu kadar acı verici bir şeye anksiyete nasıl sebep olabilir?

Dışsal veya içsel bir uyarıcıya bağlı olan bu beklenti mekanizmasının nefes almakla doğrudan bağlantılı olduğu ilk etapta aklımıza gelmez. Anksiyete karşısında kalınca vücudun ilk önceliği tepki vermek olur. Bunu yaparken de kalp atış hızı artar ve kaslara giden oksijen azalır. Buradaki amaç çok basittir: peşinize düşen vahşi hayvandan kaçmak.

Hiperventilasyonun bir hastalık olmadığını da şimdiden belirtelim. Bu ciddi bir sorun değildir veya bu yüzden ölmezsiniz. Bu, panik bozukluğu olan insanların anksiyete karşısında sıkça yaşadığı bir yan etkidir. Haydi hemen konumuza girelim.

Hiperventilasyon ile anksiyete: semptomları, özellikleri ve başa çıkma yöntemleri

Anksiyete çoğunlukla fiziksel semptomlar yaratan klinik durumlardan biridir. Şikago Tıp Okulundaki (Chicago Medical School) Sağlık Bilimleri Üniversitesinde (University of Health Sciences) yapılan bir araştırma gösteriyor ki; anksiyeteye karşı yüksek duyarlılık, panik atak ve dolayısıyla hiperventilasyon riskini artıran bir faktördür.

Hiperventilasyon ya da nefes darlığı, elbette tamamen duygusal olmayan başka bir problemin de belirtisi olabilir. Astım, amfizem ve diğer akciğer problemleri de ani nefes darlığına sebep olabilir. Sorunun kaynağı ne olursa olsun yapabileceğiniz en iyi şey doğru teşhis için doktorunuzla görüşmektir.

Kaygılı hissettiğinizde neden hiperventilasyon yaşarsınız?

Daha hızlı nefes alıp verdiğinizde vücudunuz ihtiyacı olan oksijeni alamadığı için hiperventilasyon yaşarsınız. Bunun sebebi, tahmin edebileceğiniz gibi stresli ya da anksiyetenin artarak kontrol edilemez hale geldiği durumlardır. Hızlı nefes aldığınızı fark etmezsiniz ve oksijen düzeyinizin dengesi bozulur.

• Hiperventilasyon, oksijen ve karbondioksit dengesini bozar.
• Beyniniz, kanın karbondioksit seviyesindeki bu ani düşüşü bir tehdit olarak algılar.
• Nefes aldığınızda giren oksijen ile dışarı verilen karbondioksit düzeylerini hemen düşürerek durumu stabilize etmeye çalışır.
• Vücudunuz bunu nefes alma dürtüsünü azaltarak yapar. Yani beyninizden nefes alışverişinizi azaltmak için bir mesaj gönderilir ve nefes alamama hissi de buradan gelir.
• Siz nefes almaya çabalarken vücudunuz bunu daha da zor bir hale getirir ki bu da panik ve anksiyeteyi iyice körükler.

Hiperventilasyon hayati tehlike yaratan ciddi bir durum olmasa da oldukça korkutucudur.

Hiperventilasyon ile anksiyetenin semptomları

Hiperventilasyon ile anksiyete birbiriyle yakından ilişkilidir. Siz duygusal yüklerinizi kaldıramaz hale gelince vücudunuz da tepki verir. Fizyolojik olan bu tepki genelde çok yoğun hissedilir.

En zor kısmı da panik atak veya hiperventilasyonun korku ve anksiyete deneyiminin şiddetini daha da arttırıyor olmasıdır. Bu bir kısır döngüye girer. Bu döngünün en yaygın özellikleri de şunlardır:

• Anksiyetenin sebep olduğu hiperventilasyon yaklaşık 20 dakika kadar sürer.
• Fiziksel ve duygusal gerilimin arttığını hissedersiniz.
• Nefes alamıyormuş, sanki nefes darlığınız varmış gibi hissedersiniz. Nefes alamama durumu yavaşça daha da kötü bir hale gelir.
• Kalp atış hızı gittikçe artar.
• El, bacak ve ağız çevrenizde karıncalanma hissedersiniz.
• Baş dönmesi ve tünel görüşü de sıkça yaşanır.
• Terleme.
• Baş ağrısı ve baygınlık da yaygın görülür.

Hiperventilasyon ile nasıl başa çıkılır

Hiperventilasyon kelimesini duyduğunuzda muhtemelen kese kağıdına nefes alan birini hayal etmişsinizdir. Bu iyi bir strateji olsa da deneyebileceğiniz başka yollar da vardır.

• Hiperventilasyon bir hastalık değil, bir semptomdur ve sebebini bilmek önemlidir. İlk adım fiziksel durumları ortadan kaldırmaktır.
• Eğer hiperventilasyona sebep olan şey anksiyete ise anksiyetenizi tetikleyen şeyin ne olduğunu bulmaya çalışın.
• Hiperventilasyonu çözmeye yönelik bilişsel davranışçı terapi, akılcı duygusal davranışçı terapi, bilişsel terapi ya da EMDR (göz hareketleriyle duyarsızlaştırma ve yeniden işleme tedavisi) iyi sonuçlar verir.
• Diğer yandan, hiperventilasyon atağı geçiriyorsanız nefes almanıza odaklanmanız iyi olur.
• Daha hızlı nefes alıp veriyorsanız, boğuluyormuşsunuz hissi kötüleşir. Bunun yerine daha az ve yavaş oksijen almaya çalışmalısınız.
• Mum üfler gibi ağzınızı büzerek nefes almak da yardımcı olur.
• Deneyebileceğiniz başka bir strateji daha var. Burun deliklerinizden birini kapatın ve diğerinden nefes alın. Bu da daha yavaş nefes almanıza yardımcı olacak etkili bir yöntemdir.

Son olarak, kese kağıdı tekniğini de deneyebilirsiniz. Tek yapmanız gereken ağız ve burun bölgesini bu torbanın içine sokarak nefes almak. Bu şekilde daha yavaş nefes alır ve karbondioksit düzeyinizi dengelersiniz. Size son sözümüz, nefes alma probleminizi tetikleyen şeyi ne olduğunu bulmaya ve yardım almaya çalışın.