Hiferozmi: Tanımı ve Sebepleri

Yazan ve doğrulayan psikolog Sergio De Dios González

Tarafından yazılmıştır Sara Clemente

Son Güncelleme: 25 Ekim, 2022

Ter veya gübrenin kokusunu çok daha yoğun aldığınızı düşünebiliyor musunuz? Tam bir kabus olur değil mi? Hiferozmiye sahip insanların her günü böyle geçiyor. Hiferozmi, insanların fark bile edemediği kokuları alabilmeyi sağlayan bir bozukluktır.

Örneğin, hiferozmiye sahip insanlar çöp yığınının içindeki bir çiçeğin kokusunu bile tespit edebilir. Uzaktaki bir insanın kokusunu da alabilirler. Birden bire bir kan tazısına dönüştükleri veya insanüstü güçlere sahip olduklarını göstermez. Bu sadece onların koku duyularına özel bir aşırı duyarlılık geliştirdiklerini gösterir.

Hiferozmi: nitelik mi bozukluk mu?

Bu keskin koku alma duyusunun ona sahip olanlar için birçok avantajı olduğu gibi hoş olmayan sonuçları da bulunmaktadır. Bazı insanlar hayatlarındaki bir lütuf olarak görse de diğer insanlar için sonsuz bir eziyet kaynağıdır. Şimdi birkaç örneğe göz atalım.

Apartmanınızın merdivenlerinde dururken komşularınızdan birinin pişirdiği muhteşem bir yahni veya kekin koku dalgası burnunuza gelir, bu genellikle iştahınızı açar. Çok acıktınız! O yemekle bir güzel tıkınmak istersiniz! Yakınınızda bir yemek varsa veya komşunuzu tanıyorsanız bu şahane bir şeydir. Fakat bu kadar yoğun ve sürekli bir biçimde kokusunu aldığınız şey o kadar da iştah açıcı değilse veya aniden gelen açlık konusunda yapacak bir şeyiniz yok ise işler değişir.

İş yerinizde uzun bir günden sonra oturma odanızda sakince dinlenirken envai çeşit koku almaya başlarsınız ve kaçacak yeriniz yoktur. Birinci kattaki komşunuzun kullandığı ayakkabı boyası, bir banyodaki oda spreyi, beşinci kattaki hanımefendinin evinden yükselen vernik veya yanmış bir tenceredeki yağ. Bu her gün bu şekilde devam eder. Tüm bunların sizde uyandırdığı istek ise tüm zamanınızı burnunuzda bir mandal takarak geçirmek olur.

Hiferozmi’ye ne sebep olur?

Bu hastalık, kokuyla ilgili diğer iki algısal bozukluğun bulunduğu alanın tam zıt tarafında ortaya çıkar. Birincisi, koku algısında azalma olarak nitelendirilen hipozmidir, diğeri ise koku algısının yok olması olarak nitelendirilen anozmidir.

Bu üçünün arasında hiferozmi en nadir olanıdır. Bu da üzerine çok fazla araştırma yapılmadığı anlamına gelir. Çok fazla insanın başına gelmemiş olmasından ötürü ortaya çıkış sebeplerinden de çok emin değiliz. Öte yandan, menopoz, Addison hastalığı, hipertiroidizm, amfetamin kullanımı veya yoksunluk nedeniyle ortaya çıkan sinirsel hasar gibi şeylere bağlı olarak ortaya çıkan belirli sebepler veya risk faktörlerinden de haberdarız.

Bazı vakalarda hiferozmi kendi başına ortadan kaybolur. Belirli bir süre boyunca ortaya çıkar ve sonrasında yok olur. Kişinin ömrü boyunca devam eden bazı uç vakalar mevcuttur sadece.

Faydalı mı, zararlı mı?

Bir parfümcü veya şarap uzmanı için hiferozmiye sahip olmak büyük bir avantajdır. Parfüm kitabında ve aynı isimli sinema filminin ana karakterinde olan şey de budur. Aşırı duyarlı koku alma yeteneği işinde en iyilerden biri olmasına yardımcı olur. Fakat diğer herkes için bu tam bir işkence haline gelebilir.

Bu bozukluk toplumsal ortamlarda son derece ciddi sorunlar ortaya çıkarır. Bunun sebebi bazı şeylerle ilgili hissedebilecekleri hoşnutsuzluk veya iğrenme duygularıdır. Örneğin, en sevdikleri yemeği iğrenç olarak veya tercih ettikleri parfümü tahammül edilemez bir şey olarak görmeye başlayabilirler. Metro veya otobüs gibi çok kalabalık yerlerde veya büyük insan grupları arasında kaldıklarında bayılabilirler bile.

Hiferozmi’den kurtulmamızı ne sağlar?

Neyin hiferozmiye sebep olduğundan emin olmadığımız için hiferozmi ile mücadelede kullandığımız tedaviler ve yöntemler çelişkili sonuçlara sahiptir. Örneğin, doktorlar bu bozukluğun tedavisinde antipsikotik dopamin antagonistleri kullanmayı denemiştir. Bu sinir taşıyıcıları engelleyerek burun soğanınıza ulaşan koku miktarını sınırlamayı başarmışlardır.

Hiferozmiye sahip insanların tanıklıkları sayesinde hiferozmiye sahipseniz sigara içmenin koku duyunuzu azaltmanın yollarından biri olduğunu biliyoruz. Fakat dikkatli olun! İhtiyatla yaklaşmanız gerekmektedir. Çünkü hakkında birçok bilimsel kanıt olan bir şey varsa o da sigara içmenin sağlığa hiç de yararlı olmadığıdır.

Bu yüzden hiferozmiye sahip olanların ve çevrelerindekilerin kesinlikle yapması gereken şey, başa çıkması imkansız olan insanların etrafından güçlü kokuları ortadan kaldırmak veya bu kokulardan kaçınmaktır. Bunlar balık, et, bazı soslar veya kahve gibi şeylerdir. Tıbbi bir tedavi olmadığı için bu insanların yapabileceği tek şey bu etkilere maruz kalacakları durumları sınırlandırmaktır.

Hamile kadınlar ve hiferozmi

Garip olan bir şey de, bu tip bir “geçici” bozukluktan muzdarip birçok kadınının hamile olmasıdır. Hamileliklerinin başlangıcı ve sonunda aşırı hassas bir koku duyusuna sahip olurlar, bu da kanlarında yüksek oranda östrojen ve progesteron bulunmasından ötürüdür.

Bu kadınların keskin bir koku duyusu vardır. Eskiden sevdikleri kokulardan rahatsız olmaya veya sevmedikleri kokuları sevmeye başlayabilirler. Gerçekten iğrenç kokular aldıklarında daha da fazla kusmaya başlayabilirler. Bazı hamile kadınlar için bu değişim ilk üç ay içinde azalır veya yok olur. Fakat diğer kadınlar için tüm hamilelikleri boyunca kalır ve doğum yaptıktan sonra yavaş yavaş yok olur.

Bu fizyolojik değişim, kadınların çocuklarını doğurduktan sonra kokularını ayırt edebilmesi için atlarımızdan miras kalan bir şey olabilir.

Kokuyla ilintili diğer garip bozukluklar

Disozmi, koku duyunuzda değişim yaratan bir nörolojik bozukluktur. Daha önce de bahsettiğimiz anozmi olarak, parozmi veya fantozmi olarak ortaya çıkabilir.

• Parozmi koku duyunuzda bir kötüleşmeyle alakalıdır, bu da beyninizin bir şeyin doğal veya özünde bulunan kokularını ayırt etmenizi engeller. Örneğin birisi, genellikle hoş bir koku olsa da gül kokusunu nahoş bulabilir.
• Fantozmi bir çeşit koku halüsinasyonudur. Bu da fantozmiye sahip bir insanın varolmayan veya orada bulunmayan kokuları alması anlamına gelir. İnsanların aldığını zannettiği bu hayalet koku, doğal gaz veya bir çeşit sızıntı olabilir ve bu yüzden tehlikeli bir durum içinde olduklarını zannedebilirler. Bu kokuyu aldıklarına dair çok güçlü bir hisse sahip olurlar.

Kızaran bir şeyin kokusu, ne kadar yağlı olsa da kendi başına sizi doyuramaz. Bu tip bozukluklar, özellikle hiferozmi hakkında daha fazla araştırma yapmalıyız. Hiferozminin insanların hayatlarında yarattığı etkileri azaltabilmek için onun neden ve nasıl ortaya çıktığını öğrenmeliyiz.