Harry Potter Fenomeni

Yazan ve doğrulayan film eleştirmeni Leah Padalino

Son Güncelleme: 22 Aralık, 2022

Artık Harry Potter hakkında konuşmak neredeyse Simpsonlar‘dan bahsetmekle benzer bir hale gelmiş durumda. Diğer bir deyişle Harry Potter o denli popüler bir fenomen haline geldi ki, beğensek de beğenmesek de ya da fazla bir bilgimiz olsa da olmasa da bu durumu kabul etmek zorunda kalıyoruz. Son dönemin bu en ünlü sihirbazı daha şimdiden dünyanın her tarafındaki hayran toplulukları üzerinde derin izler bırakmış durumda.

Harry Potter ve Ölüm Yadigarları‘nın gün yüzüne çıkmasının üzerinden uzunca bir zaman geçti. Ancak buna rağmen filmin unutulması ya da nostaljik bir yapım olarak hatıralardaki yerini alması bir yana, genç sihirbaz hayatlarımızda oldukça büyük bir yer edindiğini kanıtladı. Yani Harry Potter’ın son derece sadık ve üretken bir hayran kitlesine sahip olduğu herkesin kabullenmesi gereken bir gerçek olarak karşımızda duruyor.

Peki nasıl oldu da bu fenomen ortaya çıktı? Gelecekte neye dönüşmesi bekleniyor? Bu yazımızda, mümkün olduğu kadarıyla bu sorulara cevaplar bulmaya çalışıyoruz.

https://www.youtube.com/watch?v=9pFAROr2Jhc

Hayran (Fan) Nedir?

Çok genel anlamda hayran ya da güncel kullanımla fan kelimesi bir kişiye hayranlık duyan ya da onu idol olarak benimseyen kişiye verilen addır. Hayran olunan kişi bir sporcu, şarkıcı, aktör vb. olabilir. Yani medyada yer bulan ve insanlar tarafından tanınan meşhur bir insan olarak da tanımlanabilir. Ancak bunun yanında belirli bir müzik türünün, dizinin, filmin ya da Harry Potter örneğinde de olduğu gibi bir efsanenin hayranı da olabilirsiniz.

Fan kavramı özellikle ergenlik çağındaki gençler arasında oldukça yaygındır. Bunun en büyük nedeni ise bu yaşların gençlerin kimliklerinin oluştuğu dönem olmasıdır. Fanlar hayranlık duydukları şeyi ya da kişiyi takip eder ve hatta onu taklit ederler. Bu bağlamda, bir şekilde kimliğin oluşum süreci de ortaya çıkar.

Hayranlar idol olarak aldıkları kişi ya da şeylere bağlanır, onlar için gruplar kurarak bir araya gelir ve kendilerine has bir iletişim dili oluştururlar. Bunların sonucunda hayranlık duydukları kişi ya da obje ile ilgili olarak hikayeler üretebilir ya da sesli ve görsel materyaller ortaya çıkarabilirler.

Günümüzde internet sayesinde fanların kendi aralarındaki iletişim yetenekleri ve alanları son derece gelişmiştir. Bu durum, gerçek anlamda üreten, paylaşan, tartışan ve araştıran fan gruplarının karşımıza çıkmasına neden olmaktadır.

Elbette bunların hepsi şirketler, reklam ajansları vb. organizasyonlar tarafından çok iyi bilinmektedir. Sonuçta fan adı verilen insanlar tüketiciden başka bir şey değildir. Şüphesiz bu özelliklere sahip bir fenomen, Harry Potter örneğinde olduğu gibi bu denli büyük bir kitleye sahip olduğunda, ortaya çıkan pazar da o denli büyük olmaktadır.

Harry Potter Hayran Profillerinden Bazıları

Yukarıda fanlar ve bu insanların kendileri için idol olarak kabul ettikleri karakterler arasındaki tanımlandırma sürecine değindik. Bu bağlamda, bu durumun özellikle ergenlik çağlarında tepe noktalarına ulaştığının da altını çizdik. Ancak Harry Potter hayranlarını bu bilgiler ışığında incelediğimizde çok ilginç bir tablo ile karşı karşıya kalırız.

Şimdi durup birkaç saniyeliğine bu efsaneyi oluşturan her bir kitapta neler algıladığımızı düşünelim. Her kitap aslında Harry’nin geçtiği belirli bir yolu konu alır ve bunun sonucunda da belirli bir yaşla ilgilidir.

Serinin ilk kitabı olan Harry Potter ve Felsefe Taşı 1997 yılında İngiltere’de basıldığında, pazarlama stratejisi tamamen çocuklara odaklı bir biçimde çizilmişti. Yani 1990’ların sonunda çocuk yaşlarda olanlar hedef kitle olarak belirlenmişti.

Genç sihirbaz kısa süre içinde ünlü oldu ve kitapları dünyanın dört bir yanında farklı dillere çevrildi. Bu kitaplar sayesinde JK Rowling çocuklara okuma alışkanlığını ve sevgisini yeniden kazandırmış, okumayı seven büyük bir jenerasyon yaratmıştır.

Genç Okurlar ve Hayran Kitleleri

Bu genç okurlar serinin bir sonraki kitabının çıkmasını hep sabırsızlıkla beklemişlerdir. İlginç olan detay ise  zaman ilerledikçe serinin kitapları daha karanlık, daha karmaşık ve daha kalın bir şekle dönüşmüştür. Yani fanları gibi Harry de büyümeye devam etmiştir.

Kitaplarla birlikte her yıl ya da iki yılda bir serinin filmleri de çekilmiştir. Bu sayede sıra dışı bir durum ortaya çıkmıştır. Bu genç okur kitlesi artık ergenlik çağlarına ulaşmış ve kendilerini tanımlayabilecek belirgin bir topluluk haline dönüşmüştür.

Sinema adaptasyonları bu hayran kitlesinin daha sıkı bir biçimde bir araya gelmesine katkıda bulunmuş ve aynı zamanda çok daha geniş bir diğer kitlenin de bu gruba katılmasına yol açmıştır: Kitabı okumamış olan genç insanlar.

Harry Potter hayranlarının, her ne kadar yaşadıkları evren başka olsa da serideki karakterlerle özdeşleşen belirli bir yaş grubu ve ortak ilgi alanları gibi bazı özellikleri bulunmaktadır. Benzer şekilde Rowling’in sunduğu karakterler de her ne kadar epik de olsalar gerçek hayattan özümsenerek alınmış gibi görünmektedirler.

Rowling bu seride kadınlara, kızların da belirgin karakterler olarak ön plana çıkabileceklerini göstermiştir. Hatta bu kitaplar feminist bir bakış açısıyla bile okunabilir.

Kusursuz bir kahraman olmamasına rağmen Harry belki de bir gerçek kahramanın ilk örneğini sunmaktadır. Benzer şekilde bu karakter bizlere bir yandan erkeksilik kavramını sunarken, diğer yandan da korkuları olan, ağlayan ve ağladığı için de utanmayan bir erkek olarak karşımıza çıkmaktadır.

Harry Potter: Aktif ve Üretken Fanlar

Harry Potter fan gruplarının oldukça aktif ve son derece üretken olduklarını özellikle belirtmek gerekir. Bitmek bilmeyen bir ürün ticareti ve takipçilerinin neredeyse tamamının ilgisini çeken Pottermore gibi internet siteleri tüm bu aktiviteye büyük katkı sunmaktadır. Benzer şekilde yazarın kendisinin de bir yandan verdiği verdiği röportajlar diğer yandan da Twitter hesabı önemli bir kitle tarafından takip edilmektedir.

Elbette bu kadar geniş bir topluluğun kendine has ortak kavramları da bulunmaktadır. Bu insanlar kendilerini potterhead olarak tanımlamaktadırlar. Ayrıca muggle terimini kullanmakta ve ölümü ya da karanlığı temsil eden eski eşyalar gibi farklı semboller ve amblemler kullanmaktadırlar.

Hogwarth binalarında bulunan Potterhead’lerin ayrımı da son derece kendine has özelliklere sahiptir. Yukarıda da belirttiğimiz Pottermore gibi internet siteleri, Harry Potter fanlarını “resmi bir kaynak” sahibi olmaya teşvik etmekte ve bu kaynaklar sayesinde hangi binaya ait olduklarını bulmalarını istemektedir. Böylelikle aynı hayran kitlesi içinde farklı farklı ve yeni topluluklar oluşmaktadır.

Aslında bu gerçek, bir açıdan bakıldığında burçlara benzemektedir. Mesela Gryffindor’a ait olmak, hırsları ile ön plana çıkan Slytherin’e ait olan biri karşısında kişiyi cesur bir kimliğe büründürür. Yani ait olma duygusu bu şekilde daha da güçlenmekte ve kimlik olarak adlandırabileceğimiz kavramı beslemektedir.

Diğer taraftan potterhead‘lerin üretkenliklerinin hiçbir sınır tanımadığının da altını çizmek gerekir. Hayranlar arasında yaygın olarak kullanıldığı şekliyle fanfic‘lerin de ötesinde olağanüstü yaratıcı bir toplulukla karşı karşı bulunduğumuz bir gerçektir.

Pek çok teoriye konu olan tartışmaların çok ötesinde bulunan bu topluluk, kendi filmini yaratmak için de harekete geçmiştir: Voldemort: Vârisin Kökenleri (Voldemort: Origins of the Heir). Doğrudan fan grupları tarafından finanse edilen bu resmi olmayan yan ürün (spinoff), efsanenin kahramanının hayatını konu almaktadır.

Potterhead’lerin Geleceği

Eğer daha önce bu fan grubunun jenerasyon açısından incelenebileceğini belirttiysek, o halde geleceği de düşünmeye başlamanın zamanı gelmiş demektir. Acaba bundan sonraki süreçte yeni takipçilerin ilgisini çekmek zor olabilir mi?

Bu sihirbazla birlikte büyüyen, onun kitaplarının ve filmlerinin tamamına sahip olan ve onun hakkında her detaya ilişkin bilgisi olan fanların aksine artık büyü bir şekilde bozulmuş durumdadır. Daha önce altını çizdiğimiz önemli özelliklerden biri olan jenerasyon ile ilgili kimlik algısı, bir sonraki yapıtı beklerken geçen zaman içinde bu fenomeni beslemeye devam etmiştir.

Belki de bu efsanevi serinin olası dönüşümü konusunda yorum yapmak için henüz çok erken. Ancak yine de geleceğin yeni fanlarını çekmek için bazı adımların şimdiden atıldığını görmek mümkün. Bunun bir örneğini Fantastik Canavarlar Nelerdir, Nerede Bulunurlar (Fantastic Beasts and Where to Find Them) adlı yapımda görebiliriz.

Peki o zaman yeni bir efsane neden yaratılır? Çünkü artık yetişkin olmuş bir hayran kitlesi bulunan bir efsaneye ek olarak yeni izleyiciler ve hayranların oluşturacağı yeni kitlelere bambaşka ve yepyeni bir kapı açmak mümkün olacaktır. Fantastik Canavarlar Nelerdir, Nerede Bulunurlar adlı yapım, daha şimdiden Harry Potter kitaplarını okumamış olan genç nesil arasında oldukça önemli bir başarı elde etmiş durumdadır.

Geride bıraktığımız zaman diliminde Harry Potter‘ın  ilham verdiği tema dünyasının kapıları açıldı. Bunun sonucunda da King’s Cross Tren İstasyonu gibi gerçek senaryolar, hayran kitleleri için filmlerin ve kitapların da ötesinde bir eğlence sunmaya başlamış durumdalar. Bu eşsiz tecrübeler JK Rowling’in gerçek bedeninde hayal ettiği dünyaya fanları bir adım daha yakınlaştırma olanağı sunuyor.

Geleceğin neler getireceğini şimdiden elbette bilmiyoruz. Ancak tüm gelişmeler ve işaretler fan olma kavramının her zamankinden daha canlı olduğunu gösteriyor. Bu arada elbette bizler hayal kurmaya ve mektubumuzun Hogwartlar’a ulaşmasını beklemeye devam edeceğiz.