Halüsinasyonlar: Özellikleri ve Türleri

Yazan ve doğrulayan psikolog Elena Sanz

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Halüsinasyonlar özgünlükleri ve nispeten düşük olan görülme sıklıkları dolayısıyla çok ilgi uyandıran psikolojik olaylardır. Çeşitli sağlık durumlarında görülürler ve tezahür etme yolları da değişim gösterir. Bu yazımız, var olan birçok faklı halüsinasyon türü hakkındadır.

Bu terimin ilk ve en öz tanımı halüsinasyonları “nesnesiz algılar” olarak tanımlayan bir Fransız psikiyatrist olan Esquirol’e aittir. Diğer bir deyişle, halüsinasyonlar yaşadığınızda bu algıyı yaratacak bir uyaran olmaksızın imajlar, sesler ve kokular algılarsınız.

Halüsinasyonlar Mı, Yoksa İllüzyonlar Mı?

İnsanlar halüsinasyonlar ile illüzyonları sık sık karıştırırlar, ancak aslında bu şeyler oldukça farklıdırlar. Bir illüzyon sırasında dışarıdan gelen bir uyaran vardır, ancak kişi bunu yanlış algılar. Bu, gecenin ortasında uyanıp köşedeki kıyafetlerle dolu sandalyeye baktığınızda bunun bir insanın silüeti olduğunu düşündüğünüzde gerçekleşen durumdur.

Bir diğer büyük fark illüzyonların mantık filtresinden geçtiklerinde hızlı bir şekilde kaybolmasıdır. Bunun aksine, halüsinasyonlar kendilerini gerçeklik ile aynı güç ve etki ile sunarlar. Hatta, bütün rasyonel yansımalara karşı direnirler. Diğer bir deyişle, halüsinasyon gören bir kişi algılıyor oldukları şeyin gerçek olduğuna sıkı sıkıya inanır.

Ne Tür Halüsinasyonlar Vardır?

Halüsinasyonları sınıflandırmanın karmaşıklıklarına, nedenlerine, belirme şekillerine vs. bağlı olarak birçok yolu vardır. Bu yazı, gerçekleştikleri duyusal modalite bağlamında var olan halüsinasyon türleri üzerine odaklanacaktır.

Görsel

Görsel halüsinasyonlar söz konusu olduğunda, birey gerçekten orada olmayan bir şeyi görsel açıdan algılar. Bu görüntüler ışık flaşları kadar basit ya da çok daha karmaşık olabilir. İkinci türdeki halüsinasyonlar çok daha ayrıntılıdır ve kişi hareket eden ve tamamen renkli figürleri içeren tam sahneleri gerçekten görebilir.

Bunlar, uyanıklık ile uyku arasındaki geçiş anlarında ortaya çıkan bir halüsinasyon türüdür. Ayrıca, madde kullanımı yüzünden değişen durumların da bir karakteristiğidirler ve genellikle alkol yoksunluk sendromu sırasında ortaya çıkarlar.

İşitsel

Bunlar, şizofreni hastası olan kişilerde en sık ve yaygın şekilde görülen halüsinasyon türüdür. Önceki durumda da olduğu gibi, kişi sadece temel sesler de duyabilir, tam konuşmalar da duyabilir. Bundan dolayı, bu halüsinasyonların içeriği genellikle tehdit edici ya da kaçınılmazdır. Halüsinasyon yaşayan birey ona emirler veren, onu azarlayan sesler duyabilir, ve hatta kendisi hakkında konuşan birden fazla ses bile duyabilir.

Tat ya da Koku

Bu halüsinasyonlar genellikle birlikte ortaya çıkar ve önceki türlere kıyasla çok daha nadirdirler. Genellikle hoş olmayan koku ya da tatlar olarak gerçekleşirler.

Koku halüsinasyonları durumunda, kişi kokunun kendi bedeninden (çürük kokusu) ya da dışarıdan (tüm evim idrar gibi kokuyordu) geldiğini düşünebilir. Benzer şekilde, tat halüsinasyonları kişiyi birilerinin onu yiyecekleri yolu ile zehirlemeye çalıştığına inanmaya götürebilir.

Bedensel

Bunlar, kişinin vücudunun bazı parçalarında deneyimlediği bedensel duyumlar ya da fiziksel algılardır. Birey bir elektrik akımı hissedebilir ya da bir kayaya dönüştüğünü algılayabilir, vücudunun parçalandığını ya da organlarının çürüdüğünü hissedebilir.

Dokunsal ya da Haptik

Bu halüsinasyon türü dokunma duyusunu içerir. Bunlar sırasında kişi dokunulduğunu, yakalandığını, yandığını ya da gerçekte olmayan bir şeye dokunabildiğini hissedebilir.

Kinestetik

Bunlar vücudun kendisinin hareketlerine dair yanlış algıları içerirler. Bundan dolayı, kişi havaya yükseldiğini ya da yer değiştirdiğini hissedebilir.

Bunlar Parkinson hastalarında ve bazı şizofreni türlerinden muzdarip hastalarda, ayrıca psikoaktif maddeler tüketen hastalarda da yaygındır.

Halüsinasyonlar ve Ruh Sağlığı

Halüsinasyonlar genellikle psikolojik bozukluklar ile ilişkilidir. Bunun şizofreni, bipolar bozukluk ya da demans gibi pek çok zihinsel durumun belirtisi olduğu doğru olsa da, bunların gerçek nedeni değildir. Bu durumlar beyin hasarı ya da tümörlerde olduğu gibi madde kullanımı ya da yoksunluk gibi şeylerden de kaynaklanabilir.

Uyku felci, migren auraları ya da yas tuttukları sırada sevdikleri ve ölmüş bir insanı gördüklerine ya da duyduklarına inanmak gibi halüsinasyonları sağlıklı insanlar bile deneyimleyebilirler. Durum ne olursa olsun, eğer bunlar sık gerçekleşiyor ya da sağlığınıza müdahale ediyorsa bir uzmana danışmalısınız.