Günlük Yaşamda Bilinçaltı Tezahürleri

Psikanalizin babası olan Sigmund Freud, döneminin diğer bilim adamlarının dikkatini çekmeyen fenomenleri fark etti. Bunlardan biri: Günlük yaşamda bilinçaltı tezahürleri. Gözlemlerini betimlemek için Günlük Yaşamın Psikopatolojisi kitabını yazdı.

Bu kitapta Freud, “rasyonel olmayan” dediğimiz şeyin içinde yer alan küçük günlük olayları tanımlar. Bunlar, tabiri caizse, mantığa sahip olmayan ifadelerdir. Lapsus linguae (dil sürçmesi), Freudyen sürçmesi ve güdülenmiş unutma gibi bazı davranışların bulunduğu yer burasıdır.

Bu konunun en ilginç noktalarından biriyse, bu iddiaların, aklın (bilinçli süreçler) insanı yönlendiren tek şey olduğu fikrinin bozulmasına neden olmasıdır. Gerçek şu ki, düşünme, hissetme ve hareket etme biçimimizde bilinçli zihnimizden geçmeyen etkili yönler bulunmaktadır.

Freud’un bilincimizden geçmeyen bu unsurların istemsiz olarak ifade ettiklerimiz olduğuna işaret ettiğini belirtmek önemlidir. Ek olarak, görmezden geldiğimiz söz konusu içeriğin, eninde sonunda acımızı artırdığını ve bunun da hastalıklara yol açtığını kanıtlamıştır.

“Siz bilinçaltınızı bilince dönüştürene kadar, o sizin hayatınızı yönlendirecek ve siz ona kader diyeceksiniz.”

– Carl Jung

Lapsus linguae: Bilinçaltının gündelik hayattaki en yaygın tezahürlerinden biri

Dil sürçmesi, yanlış konuşma veya konuşma hataları olarak da bilinir. Bir şey söylemek istediğimizde başka bir şeyin ağzımızdan çıkmasıdır. İnsanları neredeyse her zaman güldürür. Bununla birlikte, Freud’un klinik gözü bu hataların anlamsız hatalardan daha fazlası olduğunu gözlemlemiştir. Freudyen sürçmesi, bilinçsiz içeriğin ve arzuların yüzeye çıktığı bir yoldur.

Sürçme sözlü veya yazılı olarak ortaya çıkabilir. Bu, herhangi bir anda herhangi birinin başına gelebilecek bir şeydir. Hatta, eski İspanyol lider Mariano Rajoy’un bir münazara esnasında “Senin yapmadığın ve bizim yaptığımız şey, insanları aldatmaktır” demesi gibi bazı ünlü sürçmeler de olmuştur.

Bir başka örnek ise, eski Kolombiya Cumhuriyeti başkanı ve 2016’nın Nobel Barış Ödülü sahibi olan Juan Manuel Santos’un bir tartışma sırasında söylediği: “Bu, yolsuzluğa destek olarak verilen oy sayısını geçersiz kılmaz”. Gerçekte, “yeniden seçime destek olarak verilen oy sayısı” demek istemişti.

Önceki örneklerle, bir dil sürçmesinin bir kişinin suçunu yüzeye çıkarabileceğini görüyoruz. Bunlar, bir itirafla kefaret etmenin bir yoludur. Bu, günlük yaşamda bilinçaltı tezahürleri arasında en yaygın olanlardan biridir.

Güdülenmiş unutma: Gündelik yaşamda bilinçaltı tezahürlerine dair bir başka harika örnek

Hafızamızda sakladığımız içerikler her zaman kullanıma hazır değildir. Hepimiz en az bir kere, belirli bir hatıra ararken hafızamızın bir kısmının kapalı olduğunu hissetmişizdir. Bu, özellikle kelimeler gibi somut unsurlarla gerçekleşir. Tuhaf olan ise, akılda tutmamız gereken ya da sıklıkla yaptığımız şeylerle ilgili olan bir şeyi unutmamızdır.

Örneğin, birinin bize birçok kez yapmamızı hatırlattığı bir görevi “unutmamız”. Her gün konuştuğumuz bir meslektaşımızın ismini unutmamız ya da… Bunun bir başka yaygın örneğiyse, bir bilgiyi saatlerce çalıştıktan sonra sunum sırasında zihnimizin boşalmasıdır.

Bu örneklerin tümü, psikanaliz paradigması altında, günlük yaşamda bilinçaltı tezahürleridir. Olan şey ise, arzularla, korkularla ya da henüz işlemden geçirmediğimiz diğer içeriklerle ilişkili oldukları için belli bilgi parçalarını reddetmemizdir En baştan zaten yapmak istemediğimiz bir görevi, çok da sevmediğimiz bir kişinin adını veya birisiyle aynı fikirde olmadığımızı söylemeden önce ne söyleyeceğimizi unutuyoruz.

“İfade edilmemiş duygular asla ölmez; sadece diri diri gömülür ve sonradan korkunç şekilde tezahür ederler.”

– Sigmund Freud

Freudyen sürçmeler

Freudyen sürçmeler veya parapraksi, sürçmelere benzer. Ancak dil ile bir ilgisi yoktur, yalnızca hareketin kendisiyle bir ilgisi vardır. Bu, bir şey yapacakken birden bire hiç farkına varmadan yapmayı düşündüğümüz şeyin tam tersini yapmamız gibi durumlarda gerçekleşir. Bilinçaltı bilinçli zihnimizi yener, çünkü gizli arzularımız farkına vardığımız isteklerimizden daha da güçlüdür.

İşte bir Freudyen sürçme örneği. Toplu taşıma aracıyla korktuğumuz bir dişçi randevusuna gidiyoruz. Rotayı doğru okuduğumuzdan eminiz. Ancak, gideceğimiz yerin çok uzağındayız çünkü yanlış otobüse ya da metroya bindik. Hipotez, dişçi randevusunu reddetmemizin, bilinçdışı gitmeme arzumuzu zorla kabul ettirdiği şeklinde olacaktır.

Tüm bu günlük yaşamda bilinçaltı tezahürleri, içimizde derinlerde taşıdığımız şeyi açığa çıkarabilir. Onlar birer hata değildir. Onlar sadece içimizde bir şekilde çıkmaya can atan tüm o şeyleri yüzeye çıkarırlar.

“Hata yaptıkça gerçeğin tamamı keşfedilir.”

– Sigmund Freud