Genovese Sendromu ile İlgili Her Şeyi Öğrenin

Genovese sendromu, insanların; bir tehlike altında olan ve yardıma ihtiyacı olan birilerini gördüklerinde neden yardım etmek yerine donup kaldıklarını açıklamak için kullandığımız bir psikolojik fenomenin adıdır. Bu kulağa çok garip geliyor, değil mi?

“Genovese Sendromu” adı, 1964’te Amerika’da gerçekleşen bir suçtan geliyor. Bir adam, düzinelerce tanığın önünde, Kitty Genovese adlı kadını, kadının kendi evinin önünde bıçakladı. Hiç kimse ona yardım etmek için hiçbir şey yapmadı.

Bu o kadar büyük bir şoktu ki, sosyal psikoloji 1968’den beri bu olayın neden gerçekleştiğine dair bir sebep bulmaya çalışıyor. Neden o insanların hiçbiri Kitty Genovese’e yardım etmedi? Araştırma, üzücü bir sonuca ulaştı. Bir suça veya tehlikeli bir olaya tanıklık eden ne kadar fazla insan varsa, insanların yardım etme ihtimali o kadar az; ve bu durumun tam tersi de geçerli. Ne kadar az tanık varsa, şansınız o kadar yüksek.

Genovese sendromu

Kitty Genovese’in cinayeti, 13 Mart 1964’te New York’ta gerçekleşti. Büyük şehirlerde yaşayan insanların yalnızlıklarına ve birbirleri ile ne kadar az ilgilendiklerine dair örnekler hep görülmüştür. Ancak bu dava, büyük şehirlerde fazlasıyla yaygın olan bu ilgisizliğin karanlık tarafının rahatsız edici bir simgesiydi.

Genovese sendromu ile ilgili gerçekler

Polis raporuna göre, olaylar şu şekilde gerçekleşti; Kitty Genovese uzun bir iş gününden sonra evine gidiyordu. Arabasını yaşadığı apartmana yakın bir yere park etti. Arabasından çıktığında, bir adam ona doğru koştu ve onu iki kere sırtından bıçakladı.

Kitty Genovese’in yardım çığlıkları gecenin ıssızlığında kayboldu. Yakınlarda olan kimse ona yardım etmek için herhangi bir şey yapmadı. Birkaç dakika sonra, Kitty’nin saldırganı olay yerinden kaçtı ve Kitty’yi yaralı bir biçimde orada bıraktı.

Birkaç dakika daha geçtikten sonra, saldırgan olay yerine geri döndü ve Kitty’yi yaşadığı apartmanın girişinde yerde yatarken buldu. Sonrasında, saldırgan neredeyse yarım saat boyunca Kitty’yi bıçaklamaya devam etti.

Saldırı sonunda sona erdikten birkaç dakika sonra, bir tanık polisi aradı. İlk yardım görevlileri olay yerine ulaştığında, Kitty Genovese’in hayatının kurtulması için artık çok geçti. Kitty, hastaneye giderken ambulansta öldü.

Genovese’in saldırganı

Polisler Kitty’ye saldıran kişi Winston Moseley’yi birkaç gün sonra bulmayı başardılar. Moseley, bir karısı ve üç çocuğu olan bir tamirciydi. Polis tarafından baskıya alındığında, sadece Kitty’yi değil, onun yanında iki kadını daha öldürdüğünü itiraf etti.

Psikiyatrik değerlendirmesinde nekrofilik eğilimleri olduğu ve antisosyal bir kişiliği olduğu tespit edildi. Bu cinayetler dolayısıyla şartlı tahliyesiz ölüm cezasına çarptırıldı.

Kitty Genovese cinayeti ülke genelinde büyük bir kargaşaya sebep oldu ve çabucak tartışmalara sebep olan bir konu haline geldi. En büyük problem, halk saldırının en azından bir kısmına en az 38 kişinin tanık olduğunu öğrendiğinde ortaya çıktı.

En az 38 kişi Genovese’in başına gelenleri gördü ama bir tanesi bile ona yardım etmek için herhangi bir şey yapmadı. Saldırı sona erene kadar kimse polisi bile aramadı. Ama neden? Neden hiç kimse hiçbir şey yapmadı?

Eğer psikolojiyi bir anlığına kenara bırakır ve sadece ne olduğu ile ilgili düşünürseniz, yarattığımız toplum, inşa ettiğimiz değerler ve unuttuğumuz değerler hakkında şüpheye düşebilirsiniz.

Sorumluluğun yayılması

Kitty Genovese hikayesi gerçek bir harekete sebep oldu ve sayısız psikolojik ve psikososyal çalışma yapılmasını sağladı. John Darley ve Bibb Latané olayı en küçük ayrıntısına kadar inceledi ve sorumluluğun yayılması adlı fenomeni geliştirdi.

Bu fenomen, Genovese sendromuna ya da diğer adıyla seyirci etkisi ile ilgilidir. Basit bir şekilde anlatmak gerekirse, eğer bir kriz anında etrafta bir kişi yerine çok fazla insan varsa birilerinin size yardım etme ihtimali daha düşüktür.

Bu fenomenin temel fikri, bu tip olaylara tanık olan insanların birilerinin olaya müdahale edeceğini var saymasından gelir. Ama problem şudur ki, herkes bunu var saydığında, kimse herhangi bir şey yapmaz. Bu iki bilim insanının yaptıkları etkileyici sosyal çalışma ile ulaştıkları sonuç buydu.

İşte bu fenomenin dayandığı temellerden bazıları:

• Oradaki herkesin kimsenin yardım etmiyor olduğunu görmesi. 
• Herkesin, etrafta mağdura yardım edebilecek onlardan daha yetkin birinin olduğunu düşünmesi.
• İnsanların, etrafta onların müdahale edişini görecek çok fazla insan olduğunu düşünerek müdahale etmekle ilgili güvensiz veya utangaç hissetmeleri.

Sonuç olarak

Yazımızı sonlandırmadan önce, şunu da işaret etmek isteriz: bu fenomenin tam olarak ne demek olduğunu düşündüğünüzde, pasif davranmamızın ne kadar tehlikeli olabileceğine dair bir fikir edinmelisiniz.

Eğer, dünya vatandaşları olarak, bu gerçeğin farkında isek ancak bununla savaşmak için hiçbir şey yapmıyorsak, herhangi birimiz kendimizi yardıma ihtiyacı olan birine yardım etmek için hiçbir şey yapmadığımız bir durumda bulabiliriz.

Genovese sendromu hepimiz için, böyle korkunç şeylerin tekrar yaşanmasına asla izin vermemek adına iyileştirmemiz gereken sosyal durumlarla ilgili bir ders yerine geçmelidir.