Çocuklara Dürtülerini Kontrol Etmeyi Öğretmek İçin 7 Strateji

Çocuklarda görülen sorunların bir çoğu dürtülerini kontrol edememelerinden kaynaklanır. Ama dürtülerini kontrol etmeyi öğrenmek kolay bir iş değildir. Bunun nedeni, küçüklerde prefrontal korteks alanının henüz tam olarak gelişmemiş olmasıdır. Bu görevden sorumlu beyin alanı budur.

Ayrıca yetişkinler için de kolay bir iş değildir bu, çocuklar için nasıl kolay olsun? Dürtü kontrolü, çocuğunuza mümkün olan en kısa sürede öğretmeniz gereken çeşitli beceriler gerektirir. Mesele, tamamen kontrol etmekten ibarettir. İlk sosyal etkileşimlerinden itibaren öğrenebilecekleri bir beceridir.

Şiddetli ve her yerde karşımıza çıkan tüketimi teşvik edici reklamlar, çocukların dürtülerini kontrol edebilmelerini daha da güçleştirmektedir. Günün sonunda, anında memnuniyet belirtmeye alışkınız ve başkalarından da bunu görmek isteriz. Aslında, çevremizdeki uyarıcılar bizi hızlı ve düşünceli kararlar vermeye yöneltir. Çünkü karşılığında bize anında zevk verecek bir şey bekleriz. Ama zevk de geçicidir.

Dürtüleri kontrol etmek ve okulda başarı

Okul başarısı doğrudan kişinin gelecekteki başarısıyla ilgili olmasa da yetişkinlikteki hayatı için pek çok fırsat sunabilir. Çocuğun anne babasıyla ilişkisini daha pozitif hale getirir. Genel olarak, aile hayatını geliştirir.

Bu bakımdan dürtülerini kontrol etmeyi öğrenmek , çocuğun (ödev, sınavlar vs.) stres yaratan önemli talepleri aşmasına, sırasını beklemeyi öğrenmesine, dinlemeyi ve hareket etmeden önce düşünmeyi öğrenmesine yardımcı olur.

Dürtülerini kontrol etmeyi bilmek, çocuğun kendi yaşıtlarıyla ilişkilerini geliştirmesine de yardımcı olur. Hatta öğretmenleri ve diğer yetişkinlerle etkileşimine yardım eder.

Dahası, dürtüleri kontrol etmek sayesinde çocuk zamanını, özellikle de çalışma zamanını organize edebilmesini sağlar. Nörolog Sandra Aamodt ve Sam Wang’e göre akademik performans söz konusu olduğunda kendini kontrol edebilmek, zekanın iki katı önemlidir.

Dürtülerini kontrol edebilen çocukların, yazmadan evvel cevapları hakkında düşündüğünü ve sorunları çözme konusunda daha fazla kritik düşünme becerisine sahip olduklarını belirtmek gerekir. Ayrıca problem çözme konusunda başarısızlıkla daha iyi başa çıkabilmektedir.

Çocukların dürtülerini kontrol etmeyi öğrenmelerine yardımcı olacak stratejiler

Neyse ki dürtü kontrolü, öğretilebilir ve öğrenilebilir. Aslında doğuştan getirdiğimiz bir beceri değildir. Küçükken, çocuklara onlara baskı kurmaksızın dürtülerini kontrol etmeyi öğretmek mümkündür. Bunu bilinçli ve sağlıklı bir şekilde yapabilirsiniz. Şimdi bunu başarmak için uygulanabilecek stratejilere bir göz atalım.

Hislerini teşhis etmeyi öğrenmek 

Çocuklar ancak hisleri ve davranışları arasında ayrım yapabildiklerinde, dürtülerini kontrol etmeyi öğrenebilirler. Mesela, bir çocuk öfkelenmesinin normal olduğunu ama insanlara vurmanın ya da bir şeyler kırmanın doğru olmadığını anlamalıdır. Bu, şiddete başvurmaksızın duygularıyla yüzleşebileceğini fark edebilen türden bir çocuktur.

Dinleme becerilerini geliştirmek

Kimi zaman çocuklar fevri hareket ederler çünkü kendilerine söyleneni dinlememişlerdir. Bu nedenle, dikkat etmeleri gereken şeyleri dinlemeden hareket ederler. Çocuklara, talimatlarınızı dinlemelerini öğretmek ve söylediklerinizi tekrar etmelerini istemek çok önemlidir. Anlamadıkları bir şey olmadığından emin olmalıyız.

Öfkeyi yönetmeyi ve kontrol etmeyi öğrenmek

Başarısızlığa karşı düşük toleranslı olmak birçok davranış sorununu beraberinde getirir. Bu yüzden çocuklara öfkelerini yönetmeyi ve kontrol etmeyi öğretmeniz gerekir. Böylece, sinirlendiklerinde sakinleşmeyi öğrenirler. Öfkelendiklerinde başka bir şey yapmadan evvel ara vermeyi öğretmek gibi stratejiler sayesinde çocuk kendini sakinleştirmeyi öğrenir.

Model uygun davranış

Çocuğunuz, kendisine söylenenlerden ziyade gördüklerine bakarak dürtü kontrolü hakkında daha çok şey öğrenebilir. Sonuç olarak, uygun davranış modelini sunmasının yanında, bir problem yaşadığınızda dürtülerinizi kontrol etmek için ne yapmanız gerektiğini de açıklar. Bunu çocuğun yaşadığı bir örnekle açıklamanız daha da iyi olacaktır. Hatta hali hazırda yaşamakta olduğu bir örneği kullanabilirsiniz.

Diğer stratejiler

Son olarak, çocukların kendi dürtülerini öğrenmelerine yardımcı olacak bir kaç strateji daha:

• Çocukların sorunlarını kendi başlarına çözmeyi öğrenmesi gerekmektedir. Çocuklar, karşılaştıkları sorunları teşhis edebilmelidir. Kendi seçeneklerini mantıklı ve düşünceli bir şekilde değerlendirebilmeli, kararlar alabilmelidir. Bir sorunu analiz edebilen ve seçenekleri üzerinde kafa yorabilen bir çocuk, fevri davranmaz.

• Onlardan neler beklediğinizi gösteren kesin kurallar belirleyin. Ne yapması gerektiğini bilen bir çocuk, dürtülerini daha kolay kontrol edebilir. Özellikle de karar alması gerektiğinde. Ya da kurallara uymadığında karşılaşacağı sonuçları bildiğinde.
• Çocuğunuzun fiziksel aktivitelere katılmasını teşvik edin. Çocuklar fiziksel olarak aktif olduğunda, dürtülerini daha kolay bir şekilde kontrol edebilirler. Kararında fiziksel aktivite, mümkünse dışarıda olacak şekilde, bilhassa yararlıdır. Rekabetçi oyunlar ve sporlar, çocuklara dürtü kontrolünü öğretmede çok faydalıdır. Rekabet, kontrollü ve denetimli bir şekilde uygulandığı takdirde çok sağlıklıdır. Çocukları savunacak ve sporda şiddetten kaçınacak şekilde çalışan profesyonellerin gözlemi eşliğinde olmalıdır. Sorunların çözümünü ve katılımcılar arasında iyi bir ilişki kurulmasını teşvik edeceklerdir.