Borderline (Sınırda) Kişilik Bozukluğu Nedir ve Nasıl Tedavi Edilir?

Yazan ve doğrulayan psikolog Gema Sánchez Cuevas

Tarafından yazılmıştır Francisco Pérez

Son Güncelleme: 22 Aralık, 2022

Borderline (sınırda) kişilik bozukluğu (BPD), bu rahatsızlıktan muzdarip kişinin düşünme, algılama ve ilişki kurma biçimini etkiler. Bu kişi, katı davranabilir ve dolayısıyla, sosyal normlardan sapan uyuşmazlık ve davranışlar ortaya çıkabilir. Borderline kişilik bozukluğunun temel özelliği, kişiler arası ilişkiler ve kişinin kendine dair sahip olduğu imgeyle ilişkili genel bir istikrarsızlık şablonudur.

Kısacası BPD, sosyal ve kişisel işlevleri göstermede ısrarlı bir anomaliyi, problem ve kişiler arası ilişkileri özel bir şekilde ele almayı içerir. Genelde ergenlik döneminde ya da yetişkinlik döneminin başlarında ortaya çıkar. Çoğu kişi 19 ila 34 yaşları arasında teşhis edilmektedir.

Borderline Kişilik Bozukluğunun Yaygın Belirtileri

Lütfen beni terk etme

BPD teşhisi konmuş insanlar gerçek ya da hayali terk edilmekten kurtulmak için çılgınca çaba gösterir. Terk edilmiş ya da reddedilmiş olma algısı, kişinin öz imgesinde, bilişinde ve davranışında derin değişimlere yol açabilir.

Bu bireyler, çevresel koşullara karşı çok duyarlıdır. Yoğun bir terk edilme ve uygunsuz öfke korkusu yaşarlar. Ayrılık gerçek ama geçici olduğunda bile doğrudur bu. Mesela, önemli biri bir toplantıya bir kaç dakika geldiğinde ya da toplantıyı iptal ettiğinde öfke yaşayabilirler.

BPD bozukluğu yaşayan insanlar bu ”terk edilme”nin onların ”kötü” olduğuna işaret ettiğine inanabilir. Terk edilme korkusu, yalnızlığa karşı hoşgörüsüzlük ve ve yanlarında başka insanları bulundurma ihtiyacıyla ilgilidir. Terk edilme ve yalnızlıktan kaçınmak için gösterdikleri çılgınca çabalara, kendine zarar verme veya intihar davranışı gibi dürtüsel eylemler dâhil olabilir.

Ne seninle ne sensiz

Borderline kişilik bozukluğu, istikrarsız ve yoğun ilişkiler şablonuna sahiptir. Bu kişiler ilk ya da ikinci buluşmada bakıcı veya potansiyel sevgilileri adeta putlaştırabilir. Ayrıca o kişiyle çok zaman harcamayı ya da ilişkinin samimi detaylarını zamanından önce paylaşmayı isteyebilir.

Gel gelelim, insanları idealleştirmekten değersizleştirmeye çok çabuk gidebilirler. Diğer kişinin onlara yeterince ilgi göstermediğini, yeterince değer vermediğini ya da yanında olmadığını hissedebilirler. BPD yaşayan kişiler başkalarına ilgi gösterir ama bunu istedikleri zaman ihtiyaçlarını karşılamak üzere o kişinin ”yanlarında” olması beklentisiyle yaparlar.Bu kişiler, başkaların dair fikirlerinde ani ve büyük değişimler yaşama eğilimindedir. Diğer insanları en iyi destekçileri ya da en zalim ceza vericileri olarak görebilirler.

Bu değişimler genelde ebeveynlik özellikleri idealleştirilmiş ya da ret veya terk etmeleri beklenen bir bakıcıya dair hissettikleri hayal kırıklığını yansıtır.

Bir evet, bir hayır

İstikrarsız bir benlik imgesi veya benlik hissi ile tanımlanan keskin ve kalıcı bir kimlik değişimi yaşanabilir. BPD bozukluğu yaşayan insanlar; benlik imgeleri , hedefleri, değerleri ve profesyonel hevesleri konusunda  ani ve dramatik bir değişim gösterirler. Ayrıca cinsel kimliklerinde, değerlerinde ve arkadaşlıklarında da ani değişiklikler yaşayabilirler. Bu kişiler aniden değişerek yardım dilenen muhtaç bir kişi ya da yaşadığı acıların intikamı peşinde koşan kindar bir kişinin rolünü üstlenebilirler.

Genellikle borderline kişilik bozukluğu olan insanlar olumsuz veya zararlı bir benlik imgesine sahiptir. Bazen, sanki hiç yoklarmış gibi hissederler. Bu durum anlamlı bir ilişki, ilgi ve desteğin eksikliğini hissettiklerinde ortaya çıkar.

Ayrıca BPD yaşayan insanlar çoğu zaman iş veya okulda yapılandırılmamış durumlarda daha kötü performans gösterirler.

Fevrilik ve intihar riski

Borderline kişilik bozukluğuna sahip insanlar onlar için potansiyel tehlikeye sahip en az iki alanda fevrilik sergilerler. Patalojik bir şekilde oyun oynayabilir, sorumsuzca para harcayabilir, ara vermeksizin yemek yiyebilir, uyuşturucu kullanabilir, korunmasız seks yapabilir veya trafik kurallarını çiğneyerek araba kullanabilirler.  Bunun yanında tekrar eden intihar tehditleri ya da kendine zarar verme davranışı gibi davranışlar sergileyebilirler.

Bu kişilerin %10’u intihar eylemini tamamlamaktadır. Ayrıca kendine zarar verme (kesik atma, yakma) ve tehdit ya da intihar teşebbüsü de yaygındır. İntihar eğilimi genellikle bu kişilerin yardım istemesinin nedenidir.

Kendine zarar verme örneklerinin pek çoğu ayrılık ya da reddedilme tehdidinin algılanmasıdır.Bu tecrübeler esnasında kendini yaralama yaşanabilir. Bu durum çoğu zaman rahatlamaya işaret eder çünkü hissetme becerisini onaylar ya da kötü veya nefret edilen bir kişi olduğuna inandığı için duyduğu suçluluk hissini azaltır.

Şiddetli ruh hâli değişimleri

Borderline kişilik bozukluğu olan insanlar, çok tepkisel duygusallık nedeniyle ilişkilerde istikrarsızlık sergiliyor. Örneğin, genellikle birkaç saat ve nadiren birkaç günden fazla süren sinirlilik veya endişe atakları geçiriyorlar. Bu ataklar, bireylerin kişiler arası stres kaynaklarına karşı gösterdiği aşırı tepkiyi yansıtıyor olabilir.

Kronik boşluk ve öfke hissi

BPD’den mustarip insanlar sıklıkla kronik boşluk duygusundan ve kolayca sıkıldıklarından şikayet eder, sürekli olarak yapacak şeyler ararlar. Buna ek olarak, öfkelerini uygunsuz ve şiddetli bir biçimde  ifade edebilir ve kızgınlıklarını kontrol etmekte zorlanırlar.

Bu kişiler genelde alaycı bir tavır takınarak uzun süreli güceniklikler ve sözlü patlamalarla kendilerini ifade etmeye çalışırlar. Anne baba ya da bir sevgilinin ihmalkar, uzak, kayıtsız davrandığını ya da onları terk etmek niyetinde olduğunu hissettiklerinde öfkeleri tahrik olur.

”Delilik” sınırında

Aşırı stres dönemlerinde, BPD’den muzdarip  kişiler geçici paranoyak düşünceler veya kopuş belirtileri  gösterebilir ( duyarsızlaşma gibi). Bu ataklar gerçek ya da hayali terk etmeye yanıt olarak daha sık gerçekleşir.

Belirtiler genellikle geçicidir ve birkaç dakika ya da saat sürer. Söz konusu önemli kişinin araının geri döndüğünü görmek, belirtilerin yatışmasını sağlayabilir.  son dakika ya da saat gibi eğilimlidir. Aracın gerçek kişinin dönüşü semptomların azalmasına neden olabilir.

Borderline Kişilik Bozukluğunun Sebebi Nedir?

Diğer bozukluklarda olduğu gibi, bu kişilik türü için de kesin bir neden yoktur. Bununla birlikte, kişiyi bu bozukluğa yatkın hale getirebilecek farklı risk faktörleri keşfettik. Bu faktörler biyolojik, psikososyal veya genetik olabilir.

Bildiğimiz şu ki genetik gücü bakımından göre Sınırda Kişilik Bozukluğu birinci dereceden biyolojik akrabalar arasında yaklaşık beş kat daha fazladır. Ayrıca, madde kullanımı sorunu, antisosyal kişilik bozukluğu ve bipolar veya depresif bozuklukları da ailede görüldüğü takdirde  büyük bir risk olarak karşımıza çıkmaktadır.

 BPD için uygulanan tedaviler nelerdir?

Bozukluğun karmaşıklığı ve tezahür etme biçimi nedeniyle tedavi, uzmanlar için zor bir konu olmaya devam etmektedir. Bu bozukluğa sahip insanların istikrarsızlığı, tedaviye devam etmelerine engellemekte ve tedavi genellikle terk edilmektedir.

Günümüzde önerilen tedavi yöntemleri  aşağıdaki ilkeleri izlemektedir:

• Psikotropik ilaçlarla tedavi
• Psikoterapi
• Hastaneye yatırarak krize müdahale etme
• Destek ağına başvurma: aile ve uzmanlar

Psikoterapik ilaçlar

Farmakoterapi, BPD tedavisinde tamamlayıcı bir müdahale olarak görülmelidir. Hiçbir durumda kişi ve sosyal destek grubu arasında yapılacak çalışmanın yerini alacak bir şey olarak ele alınmamalıdır.

Doktorlar hastanın mevcut belirtilerine en uygun ilaçları yazacaktır. Normalde bu ilaçlar hareketsel ve etkisel istikrarsızlık, fevrilik, davranışsal kontrol eksikliği ve bilişsel güçlükler çerçevesinde ortaya çıkan belirtileri hafifletmeye yöneliktir.

Psikoterapi

Psikoterapik müdahaleler farklı yöntemleri birleştirir: kişisel ve grup müdahalesi. Mevcut özel birimler son derece yapılandırılmış, çok disiplinli ve kapsayıcı programları içerir.

Bilişsel-davranışsal teknikleri sosyal beceri eğitimi ve psiko-eğitimin etkili olduğu ortaya konmuştur. İyi sonuç veren bir terapi türü, Marsha Linehan’ın geliştirdiği Diyalektik Davranışçı Terapi’dir.

Terapinin hedefleri şunlardır :

• Uyum sağlama becerileri ve işlevsel becerilerin seviyesini artırmak  (kişisel öz-bakım, iş arama, arkadaşlıklar kurma vs.)
• Fevriliği azaltma
• Burada ve şu anda var olma farkındalığını artırma
• Fiziksel ve fizyolojik sağlığı artırma

Hastaneye yatırarak krize müdahale etme

Bu tür müdahaleye sadece kendine zarar verme, psikotik ve depresif ataklar, psikososyal bozulma ve aile baskını yaşanan zamanlar için başvurulur . Genellikle akut semptomları veya kriz durumunu kontrol etmeyi amaçlayan kısa süreli kabullerdir (kişinin durumunu mümkün olduğunca telafiye çalışılır). Kriz, kontrol altına alındıktan sonra kişi tıbbî denetim altında ve farmakolojik tedaviyle evine gönderilir.

Gördüğümüz gibi BPD, oldukça karmaşık bir bozukluktur, çok az anlaşılmıştır ve tedavisi güçtür. Ne var ki bu hastaların ve çevrelerindeki insanların yaşadığı acı öyle büyüktür ki araştırmalarımızı derinleştirerek etkili tedaviler uygulamamız zaruridir.