Ben Robot Değilim, Asperger Sendromluyum
Ben de sizin gibi bir insanım. Duygusuz bir robot değilim ve bana bakıp gülmeniz canımı yakıyor. Belki yaptığınız şakaları veya iğnelemeleri anlamıyor, söylediğiniz her şeyi gerçek sanıyor olabilirim. Ama bu beni daha az insan yapmaz. Her zaman açıkça gösteremiyor olsam bile benim de duygularım var ve söyledikleriniz bazen gerçekten beni çok üzüyor.
Sağır değilim; sözlerinizi bazen anlayamıyor olsam da ağzınızdan çıkan her kelimeyi duyuyorum. Sandığınızın aksine zihinsel hiçbir engelim yok. Acayip birisi olduğumu düşünebilirsiniz ancak farklı olmamın tek sebebi dünyayı daha rasyonel bir açıdan görüyor olmam. Olağanüstü bir canlı değilim, tıpkı sizin gibiyim ancak dünyayı sizden farklı algılıyorum. Ben bir Asperger sendromluyum.
Ofisimdeki küçük masanın karşısında oturan kadın, “Hepsi etrafınızdakileri nasıl gördüğünüzle alakalı,” dedi. “Dünyayı nasıl gördüklerini ve nasıl algıladıklarını anladığınız zaman, size engel gibi görünen şey bir yeteneğe veya armağana dönüşebilir.”
– Peter Szatmari –
Kendinizi benim yerime koymadan yargılamaya kalkışmayın
Birinin eylemlerini yeterince izleyip onun hakkında biraz hayal kurduktan sonra, o kişinin içinde bulunduğu şartları düşünmeden yargılamak çok kolaydır. Başka bir deyişle, kendimizi o insanın yerine koyup empati kurmadığımız zaman… Şakaları anlamayan insanlara fıkralar anlattığımız zaman… Sheldon Cooper gibi karakterleri dünyayı farklı gören insanların karikatürleri olarak kullandığımız zaman…
Nörobiyolojik gelişimimizdeki bir farklılık nedeniyle (hastalık değil) empati yoksunu olanların biz olduğunu söylerler. Empati sahibi olmakla böbürlenenlerin bize karşı bu kadar empati yoksunu olmaları çok komik. Çok bilgili olduğumuz için bizi Google gibi kullanıp makine muamelesi yapıyorlar; bizi birer insan olarak görmeyip duygularımızla oynuyorlar.
“Empati başkasının gözüyle görmek, başkasının kulağıyla duymak ve başkasının kalbiyle hissetmektir.”
– Alfred Adler –
Bizi tanımadın merhametsizce ve otomatik olarak yargılıyorlar. Onların gördüğü dünyayı oluşturan yapboza tam olarak oturmayan parçalarız biz. Kimse kendini bizim yerimize koyup bu şartlarda yaşamanın nasıl olduğunu anlamaya çalışmıyor. Yalnızca Asperger sendromunun otizmin bir parçası olan DSM5’e ait bir tür olduğunu biliyorlar. Kısaca, fragmanı görmüşler ama filmi izlememişler. Aslında otizm ve Asperger sendromu birbirinden farklı.
Asperger sendromlu insanları ayırt etmeye yarayan-tanımlayan değil- özellik başkalarıyla bağ kurmalarının çok zor oluşu. Bu da dil kullanımı konusunda zorluk yaşamamızın bir nedeni. Bütün diğer özellikler ve yetenekler gibi benzerlikleri ve farklılıkları var, tıpkı sizle benim aramda olduğu gibi.
Duygular ve Hisler Bizim İçin Karmaşık
Duygu ve his dünyası herkes için karmaşıktır, bu nedenle duygusal zeka insanların adaptasyonu için önemlidir. Asperger sendromlu biri içinse bu durum daha da karmaşık. Bu nedenle Asperger sendromlu insanların neye ihtiyacı olduğunu anlamak, yaşlarını da göz önünde bulundurarak onlarla iletişim kurmak için iyi bir yol göstericiye ihtiyaç var.
Asperger sendromlu bir çocuk olmak
Asperger sendromlu çocuklar doğdukları andan itibaren özeldir. Onlarla konuşurken hep olumlu bir dil kullanmak; hareketlerindeki yanlışları söylemek yerine doğru yaptıklarını övmek gerekir. Bu yüzden onlara ne yapmamaları değil, ne yapmaları gerektiğini söylemek daha doğru bir yaklaşımdır.
Dinlemeyi öğretmek çok önemlidir. İstekleriniz makul ve onların becerilerini aşmayacak düzeyde olmalıdır. Kendinizi basit, açık ve kesin bir dille ifade etmek onlarla iletişim kurmanızı kolaylaştıracaktır.
Onlara duygularını tanımlamayı öğretmek gerekir. Asperger sendromlu çocuklar için karşısındakinin duygularını anlamak ve kendininkileri aktarmak oldukça zordur. Onları eleştirmek yerine olumlu bir dille yaklaşmak, özgüvenlerini geliştirmek açısından yararlı olacaktır.
Ergenlikte Asperger sendromu
Asperger sendromunun getirdiği farklılıklar ergenlikte iyiden iyiye gözlenir. Akranları kendini geliştirip sosyal ortamlara dahil olurken aspergerli çocuklar çevreye duyarsızlaşıp içe kapanır.
Cinsel kavramlara uzak olduklarından, kız veya erkek fark etmeksizin, çocuğu doğru partnere yönetlmek önemlidir. Tüm ergenler için geçerli bir başka odak noktası ise cinsel eğitim olmalıdır.
Yetişkinlikte Asperger sendromu
Asperger sendromlu yetişkinler çoğunlukla normal bir hayat sürer. Çevresine adapte olmak ve duygusal anlamda gelişmek için çaba gösteren çocuk, büyüdüğünde de çok fazla problem yaşamayacaktır. Genelde sorunlar topluluk içinde çalışmayı gerektiren mesleklerde ortaya çıkar. Bu durumda ise kişinin bireysel yapabileceği görevler üstlenmesi durumu kolaylaştırır.
Özetle, ben Asperger sendromluyum, duyguları olmayan bir robot değil. Beni tanımak ve anlamak için çaba gösterin. Kendini benim yerime koyun ve empati kurun. Beni yargılamayın ve bana gülmeyin. Beni anlamaya çalışın ve sizi nasıl anlayabileceğimi öğretin. Sizi şaşırtacağımdan şüpheniz olmasın.