Bağımlılıklar ve Belirtileri

Bağımlılık, belirli bir madde veya eylemden ödül veya rahatlama için patolojik arama ile karakterize edilen bir bozukluktur. Bağımlılıklar, bağımlılığı ve kontrol kaybını içerir.

Bu yazıda, iki ana bağımlılık bozukluğu grubunun belirtileri hakkında konuşuyoruz. Bunlar maddelerin kötüye kullanımı bozuklukları (uyuşturucu bağımlılığı) ve maddeye bağlı olmayan bağımlılık bozukluklarıdır (patolojik kumar oynama). Semptomların açıklamaları, bu bağımlılıkların neler gerektirdiğini anlamanıza yardımcı olacaktır.

Bağımlılık türleri

Farklı bağımlılık türleri vardır. Örneğin, uyuşturucu gibi maddelere bağımlılıklar vardır. Sonra, bir kişinin zorunlu olarak belirli eylemleri gerçekleştirdiği davranışsal bağımlılıklar vardır. Bu, özgürlüklerini kaybettikleri ve o belirli davranışa bağlandıkları anlamına gelir.

DSM-5, davranışsal bağımlılıkların maddelerle ilgili olmayanlar olduğunu belirtir. Örneğin, patolojik kumar bunlardan biridir. Bununla birlikte, DSM-5, bağımlılık teriminin olumsuz çağrışımları nedeniyle, bağımlılık yerine bozukluk terimini kullanır. Bu yazıda, her iki türün belirtileri hakkında konuşuyoruz.

Madde Bağımlılığının Belirtileri

Madde bağımlılığı, her türlü ilaca bağımlılık anlamına gelir. DSM-5, bu bağımlılıkları maddeye bağlı bağımlılık bozuklukları olarak sınıflandırır. Bunları “kötüye kullanılabilen uyuşturucuların (alkol dahil) alınmasıyla ilgili” bir rahatsızlık sınıfı olarak tanımlar. Bu davranışlar farklı belirtilerle ifade edilir.

Bozukluğun teşhis edilebilmesi için hastanın en az 12 ay boyunca aşağıdaki belirtilerden en az ikisine sahip olması gerekir.

• Maddeyi istenenden daha büyük miktarlarda veya daha uzun süre almak.
• Maddeyi kullanmayı bırakmak veya azaltmak istemek ama yapamamak.
• Maddeye ulaşmak, onu kullanmak veya ondan kurtulmak için çok zaman harcamak.
• Maddeyi kullanmak için yoğun istek duymak.
• Tüketimi nedeniyle yükümlülükleri yerine getirmemek.
• Sosyal sorunlara yol açsa bile kullanmaya devam etmek.
• Madde kullanımı nedeniyle önemli sosyal, iş veya eğlence etkinliklerini azaltmak.
• Maddeyi tehlikeli durumlarda fiziksel veya zihinsel zarara neden olacak şekilde kullanmak.
• Fiziksel ve psikolojik tehlikeye rağmen maddeyi almaya devam etmek.
• Tolerans geliştirmek ve istenen etkiyi elde etmek için daha fazla maddeye ihtiyaç duymak.
• Yoksunluk yaşamak. Bu, maddenin kullanımı azaldıkça ortaya çıkma eğiliminde olan bir grup semptomdur.

Özellikler

DSM-5’e göre maddeye bağlı bağımlılık bozukluklarının belirtilerinin şiddeti belirtilmelidir. Kılavuz üç seviye öngörmektedir:

• Hafif. İki ila üç semptomun varlığı.
• Orta. Dört veya beş semptomun varlığı.
• Şiddetli. Altı veya daha fazla semptomun varlığı.

Klinisyenler ayrıca bağımlılığın remisyonun erken mi yoksa sürekli bir remisyon aşamasında mı olduğunu, ayrıca kontrollü bir ortamda meydana gelip gelmediğini veya hasta bir çeşit bakım programında olup olmadığını belirtebilir.

Dört tür kriter ve semptom

Daha önce de belirttiğimiz gibi, DSM-5 madde kullanım bozukluğunu (bağımlılığı) yukarıda sıraladığımız 11 semptomatik, davranışsal ve zamansal kriterin uygulanmasıyla teşhis eder. Bu kriterler dört kategoride toplanabilir:

• Bozulmuş kontrol.
• Sosyal bozulma.
• Riskli kullanım.
• Farmakolojik göstergeler (tolerans ve geri çekilme).

Patolojik kumar veya kumar bozukluğu

DSM 5’te kumar bozukluğu, “Madde İlişkili ve Bağımlılık Bozuklukları” başlıklı bölümde yer alan tek davranışsal bağımlılıktır.

Tıp mesleği, ilk olarak 21. yüzyılın başında patolojik kumar oynamayı olası bir bozukluk olarak kabul etti. Ancak, araştırmacılar kısa süre sonra bunun aslında son derece ciddi bir halk sağlığı sorunu olduğunu anladılar. Bu, Amerikan Psikiyatri Birliği (APA) 1980’de DSM-III’de patolojik kumar kategorisini tanıttığında ortaya çıktı. Bu, patolojik kumar oynama durumu için tanı kriterlerini gerçekten tanımladıkları ilk zamandı.

Kumar bozukluğunun belirtileri

DSM-5, kumar bozukluğunu “kişinin 12 aylık bir süre içinde aşağıdakilerden dördünü (veya daha fazlasını) sergilemesi tarafından belirtildiği gibi klinik olarak belirgin bozulmaya ve strese yol açan, sürekli ve yineleyici sorunlu kumar oynama davranışı” olarak tanımlar.

• İstenilen heyecanı elde etmek için artan miktarlarda parayla kumar oynama ihtiyacı.
• Kumar oynamayı azaltmaya veya bırakmaya çalışırken huzursuz veya sinirli olmak.
• Kumarı kontrol etmek, azaltmak veya durdurmak için tekrar tekrar başarısız girişimlerde bulunmuş olmak.
• Genellikle kumarla meşgul olmak. Örneğin, geçmiş kumar deneyimlerini yeniden yaşamak veya bir sonraki için nasıl para kazanılacağını planlamak.
• Disfori semptomlarından (umutsuzluk, suçluluk, kaygı, depresyon vb.) kaçmak için sıkıntılı hissettiğinde kumar oynamak.
• Bir oyunda para kaybettikten sonra, geri kazanmak için başka bir gün geri dönmek.
• Katılım derecelerini gizlemek için yalan söylemek.
• Kumar nedeniyle önemli bir ilişkiyi, işi veya eğitim fırsatını tehlikeye atmak veya kaybetmek.
• Kumarın neden olduğu umutsuz durumları hafifletecek parayı sağlamak için başkalarına güvenmek.
• Kumar, manik bir dönemden kaynaklanmıyordur.

Ölçütlerde belirtildiği gibi, davranışın bir manik ataktan kaynaklanmadığını belirlemek önemlidir.

Ayrıca bağımlılık belirtileri hem davranışsal hem de maddesel olarak kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Bununla birlikte, hemen hemen her zaman hasta bir kontrol kaybı ve büyük bir duygusal yorgunluk hisseder. Bu nedenle mutlaka profesyonel yardım almaları gerekir. Bağımlılığın bir maddeye, kumara veya cinsel ilişki veya alışveriş gibi diğer davranış veya eylemlere bağlı olup olmadığı önemli değildir.

“Bağımlılığın temel bir parçasının hayatınızda olmaya dayanamamakla ilgili olduğunu düşünmeye başladım ve kanıtların da bunu gösterdiğine inanıyorum.”

– Johann Hari