Zihinsel Bitkinlik ve Tükenme - Olası Nedenleri

Yazan ve doğrulayan psikolog Valeria Sabater

Son Güncelleme: 22 Aralık, 2022

“Sanki bir maraton koşmuş ve dünyanın tüm ağırlını sırtımda taşımışım gibi yorgunum”. Bu cümle kulağınıza tanıdık geliyor mu? Bu birçok insanın damarına basan bir cümle. Görünürde açıklanamaz olan zihinsel bitkinlik durumunuz genellikle bunaltıcı ve fiziksel efordan kaynaklanması da şart değil. Duygusal tükenme genellikle arka planda dolaşıyor.

Şüphesiz ki belirgin olduğu kadar çarpıcı da olan bir şey, bedeniniz ve zihniniz arasında bulunan yakın ilişkidir. Bazen, egzersiz yaptıktan sonra evinize ulaşmak kadar hoş başka bir şey yoktur. Evinizin eşiğini geçmek ve günlük görevlerinizi bitirmiş olduğunuzu bilmek, başardığınız şeylerden memnun olmak eşsizdir. Zihin genellikle bu tür yorgunluklar ile ilgili rahattır çünkü bu acı verici, ağır ya da yorucu değildir. Vücut hızla kendini toparlar ve bir iç huzur duygusu söz konusudur.

Ancak, alışverişe gitmek ya da arkadaşlarınız ile yemeğe çıkmak kadar basit aktivitelerin bile enerjinizi hatırı sayılır derecede tükettiği zamanlar da vardır. Bu durumlar, bazen, altta yatan bir problemin varlığına bağlı olabilir. Durum ne olursa olsun bu dikkatinizi hak eden bir şeydir.

“Korkmamız gereken şeyler canavarlar değildir; aynı canavarların içlerinde olduğunu göremeyen insanlardır.”

– Shannon L. Alder

Sebepsiz Aşırı Bitkinlik

Genellikle, en azından neden yorgun olduğunuzu bilirsiniz. Kendinizi çok zorlamış, ya da özel bir projeyi tamamlamış ve bundan dolayı daha fazla çalışmış olabilirsiniz. Belki de birçok bağlantısı olan bir yolculuğa çıktınız. Bunların tamamı fiziksel ve zihinsel bitkinlik yaşamanız için bariz sebepler olabilir. Ancak, birçoğumuz için enerji kaynaklarımızı tüketen bir bitkinliğin nedenlerini tanımlamak zordur.

Bir tür genel rahatsızlığın size yetiştiği ve sebeplerinin her zaman çok açık olmadığı dönemler vardır. O zaman, zihinsel bitkinlik yaşıyor olabilirsiniz.

Zihinsel Bitkinlik Nedir?

Zihinsel bitkinlik her zaman yanlış giden şeylerin bir sonucu değildir. Her zaman problemler, hayal kırıklıkları ya da günlük sıkıntılar ile bir ilgisi olması gerekmez. Eğer yorgunsanız ve bunun neden olduğunu bilmiyorsanız bunun sebebi yaptığınız birçok şeye bağlı olabilir. Ayrıca, üstlerinde biraz düşünmek ya da basitçe bir ara vermek için kendinize zaman ayırmaksızın yüzleşmeniz gereken problemler de bunun sebeplerinden biri olabilir.

Örneğin, kaç kere otomatik bir şekilde sabah uyanıp kahvaltı yapıyor, çocuklarınızı okula götürüyor, işe gidiyor, ve dönüyorsunuz? Bu şeyleri düşünmeden, birbirinin ardından, atalet ile gerçekleştiriyorsunuz. Temelde, rahatlamak ya da düşünmek için hiç zaman bırakmıyorsunuz ve bu de eninde sonunda sağlığınıza zarar veriyor.

Zihinsel Bitkinlik Oluşumuna Ne Yol Açar?

Zihinsel bitkinlik bir gecede ortaya çıkmaz. Onun yerine, aşağıdakiler gibi çeşitli faktörlerin kümülatif bir sonucudur:

• Üstüne fazla sorumluluk almak. Kaç kere, gerçekten yapabileceğinizden fazla şeyi üzerinize alıyorsunuz?
• “Çünkü bunu yapmak zorundayım.” Eğer düşünürseniz, sorumluluk duygusunun zihniniz üzerinde çok fazla etkisi var. Gerçekten yapmak istemediğiniz herhangi bir şeyi yapmak zorunda hissetmek zihinsel bitkinliğin önemli bir nedenidir.
• Mükemmeliyetçilik. Bu, sorumluluk hissini tamamlayıcı niteliktedir. Her şeyi mükemmel, hızlı ve verimli bir şekilde yapmanız gerektiğine ikna olmuş durumdasınızdır. Bu da şüphesiz ki sadece zihinsel bitkinliğe değil, hayal kırıklığına da yol açacak bir şeydir.
• Dinlenme eksikliği. Bu, en belirleyici olan faktördür. Rahatlayamamak ya da uyuyamamak sabah yataktan bile çıkmadan sizi bitkin hissetmeye sürükleyebilir.

Bitkinlik İle Yüzleşmek İçin Stratejiler

Wayne Dyer yorgun olduğunuzda farklı şeyler yapmanızın en iyisi olduğunu ve ne kadar yorgun olduğunuz hakkında diğer insanlara şikayet etmekten kaçınmanız gerektiğini, çünkü bu hevessizliğinizi onlara yansıtacağınızı söylerdi. Herkesin, bir ya da diğer şekilde, kendi bitkinliği ile başa çıkıyor olduğunu aklınızda tutmanız gerekiyor.

Bitkin olduğunuzu söyleyip bunun nedenini bilmediğinizde, bir şey hakkında açık olun. Bitkinliğinizin ardında bir neden var ve değişiklik yapmadan önce bu nedeni tanımlayabilmelisiniz. Eylemde bulunmamak ve şikayet etmek sizi sadece daha kötü hissettirecektir.

Bundan dolayı, günlük olarak uygulayabileceğiniz bazı stratejiler şunlar olabilir:

• Gün içerisinde aralar vermeli ve sadece kendinize ayırdığınız en az iki saatiniz olduğundan emin olmalısınız. Bu zamanın bir kısmını düşünmeye, rahatlamaya ve keyif aldığınız şeyleri yapmaya ayırın.
• Neyin önemli, neyin ikincil olduğuna dair öncelik sıralamasını nasıl yapacağınızı bilin.
• Kendinize bakmaya kendinizi adayın, çünkü bunu hak ediyorsunuz. Kendinizi sağlıklı bir şekilde şımartmaktan çekinmeyin (“sağlıklı” derken, alışveriş merkezinde kredi kartlarınızın limitini bitirmeyin demeye çalışıyoruz). Hem vücudunuza hem de zihninize bakmanız önemli.
• Kendinizi sabote eden zihinsel kalıplarınızı tanımlayın ve kendi kendinize konuşurken kullandığınız talep edici ve yenik düşürücü ifadelere dikkat edin. Cümlelerinizi “zorundayım” kelimesini kullanarak kurmayın, çünkü bu benlik saygınız ve iyiliğinize hasar verebilir.

Son Düşünceler

Sonuç olarak, en saf anlamı ile meditasyon uygun ve etkili bir stratejidir, çünkü bir şeyler hakkında düşünmenize, kafa yormanıza, plan yapmanıza, o şeyleri ölçüp tartmanıza olanak sağlar. Günde en az 20 dakika meditasyon yaparsanız faydalarını birkaç hafta içerisinde fark edeceksiniz. Hayat kalitenizi etkileyen zihinsel bitkinlik ve duygusal tükenme üzerinde çalışmanın önemini değerlendirmek için kendinize izin verin. Bugün yapmanız gereken şeyleri yarına ertelemeyin!