Yasın 5 Süreci İçin Kübler Ross Modeli
Ölümle başa çıkmada en çok bilinen teori muhtemelen Kübler-Ross modeli ve yasın 5 aşamasıdır. Bu teori, ister kendinizin ister bir yakınınızın yaşadığı bir kaybın arkasından 5 yas aşaması olduğunu söyler. Ama Kübler-Ross’un çalışmaları çok daha popüler hale gelmiştir ve çoğunlukla yanlış anlaşılmıştır çünkü hiçbir zaman çok doğru bir şekilde açıklanamamıştır.
1969’da, psikologogist Elizabeth Kübler-Ross, bazı ileri evre hastalar üzerinde çalışmalar yapmıştır. Ölümle yüzleştiğimizde ne gibi faktörlerin devreye girdiğini bulmak istemiştir. Uzun bir araştırma döneminden sonra bu durumdaki hastaların çok benzer aşamalardan geçtiğini gözlemlemiştir. Bunun sonrasında ise yasın aşamaları teorisini geliştirmiştir.
Bu makalede Kübler-Ross’un yasın aşamaları teorisine biraz ışık tutmak istedik. Öncelikle her aşamayı sizlere açıklayacağız. Sonrasında bunun arkasındaki bazı kanıtlara ve bunun ne anlama geldiğine değineceğiz.
Kübler-Ross’a göre yasın aşamaları
Yasın aşamaları, ölümle yüzleşen kişilerin davranışlarını anlamlandırmayı sağlar. Bu, zihninizin bu sorunu çözmeye çalışırken size yaptığı şeylerdir. Ama bu tam olarak da çözebileceğiniz bir sorun olmadığı içn kabullenme gerçekleşene kadar duygularınız oradan oraya savrulur.
- İnkar. Bu durum ölüm yakında olmasına rağmen onu inkar etmeyi ya da göz ardı etmeyi anlatır. Bütünsel bir anlamda meydana gelebilir (“Ölmeme imkan yok” gibi) ya da kısmen de ortaya çıkabilir (“Kanserim ama bu çok da büyük bir mesele değil” gibi). İnkar, en temelde egonuzun savunmacı bir tavır takınması durumunu ifade eder. Zihniniz, durum çaresiz olsa da iyi olmanızı sağlamak için bir yol bulmaya çalışır.
- Öfke. Öfke, bir engelle karşılaşıldığında ortaya çıkan bir histir. Çok kötü bir haber aldıktan sonra vücudumuzun bu durumu öfkeyle çözmeye çalışması çok yaygın bir durumdur. Bunun birçok hedefi ya da kurbanı olabilir, örneğin siz, dokotorunuz hatta belki de tanrı bile bu hedef olabilir.
- Pazarlık. Öfkenin sorunu çözmediğini gördüğünüzde, pazarlık zamanı gelmiş demektir. Kaderden ya da yüce bir güçten ölümü ortadan kaldırmasını istemeye başlarsınız. Bu durumdaki insanların umut etmekten dolayı daha “uysal” hale gelmesi ve iyilik yaparak daha uzun yaşayabileceğine inanması da sık görülen bir durumdur.
- Depresyon. Depresyon bir hastalık daha kötü hale geldiğinde ya da o korkunç gerçeklik daha çok netleştiğinde ortaya çıkar. Ciddi bir depresyona girersiniz çünkü artık tamamen güçsüz hissetmeye başlarsınız. Bununla birlikte bu derin üzüntü, çözülemeyecek bir sorun için kaynaklarınızı daha fazla heba etmenizi de önler.
- Kabullenme. Güçsüzlük hislerini arkanızda bıraktığınızda daha yoğun ve nötr bir ruh haline geçiş yaparsınız. Ama bu hala bazen kötü anlar yaşamayacağınız anlamına gelmez. Kabullenme aşamasında olan her şeyi içselleştirir, başınızı dik tutup geleceğe doğru bakmaya başlarsınız. Ayrıca, kimseyi suçlamadan bir kaybın ne anlama geldiğini pozitif bir şekilde anlamlandırmaya da başlayabilirsiniz.
Bu teorinin arkasındaki kanıtlar ve bunun anlamı
Kübler-Ross teorisi çeşitli eleştirilere de maruz kalmıştır. Bunlardan yaygın ve anlaşılabilir olan bir tanesi, orijinal teorinin ne kadar sabit ve değişmez olduğunu sorgular. İlk versiyona göre, eğer bu aşamalardan geçiyorsanız ya bir sonraki aşamaya doğru ilerlersiniz ya da bulunduğunuz yerde takılı kalırsınız. Yani teoride hiç esneklik yoktur.
Öte yandan, mevcut araştırmalar ve bazı kişisel deneyimler gösteriyor ki bu tam olarak doğru değil. İnsanların bir aşama geri gitmesi ya da bir aşama atlayarak ilerlemesi de gayet yaygın bir durum. Ayrıca, bu aşamaları tamamen farklı sırayla yaşayan kişiler de bulunmakta.
Tabi ki, hala bu aşamaların her birinin çok önemli bir rol oynadığı bir gerçek. Bu aşamalar, birçok insanın yas sürecinde neler yaşadığını büyük ölçüde yansıtmaktadır. Ama belki de en iyisi, farklı ruh hallerini aşamalar olarak değil de bir kayba karşı alınan çeşitli tavırlar olarak ele almak daha doğru olacaktır.
Kübler-Ross teorisi eksikleri olsa da doğrudur. Ayrıca, yas sürecini anlamlandırmamızda çok büyük bir adım olmuştur. Onun yaptığı araştırmalar birini kaybettikten sonra yaşanılan hisleri daha derinden anlamamıza yardımcı olmuştur.
Sonuç olarak, yas tutan kişilerin hisleri normalleştirildiği için onları daha iyi tedavi etme şansı da doğmuştur. Kübler-Ross’un modeli ayrıca ölümcül hastalık gibi beklenen kayıpların oluşturduğu ruhsal durumları tedavi etmede de çok yardımcı olmaktadır.