Strese Bağlı Hafıza Kaybı Nedir?

Yazan ve doğrulayan psikolog Sergio De Dios González

Tarafından yazılmıştır Valeria Sabater

Son Güncelleme: 22 Aralık, 2022

Strese bağlı hafıza kaybı düşündüğünüzden çok daha yaygın bir rahatsızlıktır. Yaşadığınız stres ve endişeden dolayı randevularınızı, marketten alacağınız şeyleri, insanların isimlerini, konuştuğunuz şeyleri,  unutmanıza neden olabilir. Geçmişteki anılarınızı ve bildiğiniz şeyleri hatırlamak zorlaşabilir.

Hafıza, özel ilgiyle muhafaza edilmesi gereken bir hazine olarak tanımlanır. Muhtemelen, hayatınızda bir şeyi hatırlamaya çok ihtiyacınız olduğu anda hafızanızın sizi yarı yolda bıraktığı zamanlar olmuştur. Bu da sizi korkutmuştur: acaba bu bir bunama belirtisi mi?

“Dinlenin. Dinlenmiş toprak güzel ekin verir.”

– Ovidio

Kendi önünüzden çekilin. Beyin dejenerasyonu hakkında düşünmeye başlamadan önce, bilmeniz gereken bir şey var. O da gün içinde yaşadığımız küçük dalgınlıkların yüzde 80’inin stres kaynaklı olmasıdır.

Bu gerçek rahatlamanıza neden olmasın. Çünkü, bu tür unutkanlıklar bir bunama belirtisi olmasa dahi kronik stres ve uzun süreli anksiyete bozukluğu belirtisi olabilir. Her iki problem de beyin işleyişinizi etkileyebilir. Beyniniz hayat tarzınıza karşı oldukça savunmasızdır. Özellikle de gün içinde yaşadığınız stres ve gerginlik ile nasıl baş ettiğinizin beyin işlevi üzerinde büyük bir etkisi vardır.

Strese bağlı hafıza kaybının nedenleri

Hepimizin eve gidip gelirken düşünmeden otomatik olarak yaptığı hareketler vardır. Örneğin, eve vardığımızda tam evin kapısı açacakken birden öfke ve hüsranla elimizi başımızın üzerine koyarız, çünkü kendi çoğumuzu kurstan almayı unuttuğumuzu fark etmişizdir. Ya da evden çıkıp arabaya vardığımız zaman arabanın anahtarını evde unuttuğumuzu fark ederiz.

Bazen bu yorucu stres ve endişe serisi hiç bitmeyecek gibi görünür. Sanki tüm hayatınızın kontrolünü kaybetmiş gibi hissedersiniz. Günlük hayatınızdaki önemli şeyleri unutmak en sinir bozucu şeylerden biridir.

Eğer strese bağlı hafıza kaybının arkasındaki nedeni öğrenmek istiyorsanız, sizi kortizol hormonu ile tanıştıralım. Vücudunuz bu hormonu böbreküstü bezlerinizden strese bir tepki olarak salgılar.

Ancak, kortizol düzeyinizin kısa bir süre için normalden biraz daha yüksek bir seviyede olması büyük bir sorun teşkil etmez. Hatta, doğru zamanda gerçekleşen kortizol hormundaki küçük bir artış, yeni anıların oluşmasını geliştirebilir.

Endişe verici olan durum, vücudunuzun glukokortikoitleri haftalar veya aylar boyunca sürekli olarak salgılamasıdır. Böyle bir durumda sahip olduğunuz hatıraları ve bilgileri hatırlamakta sorun yaşarsınız.

Şimdi bu durumun beyninize olan etkisine göz atalım.

Kortizol hormonunun beyne olan etkileri

• Beyindeki kortizol fazlalığı aslında toksiktir.
• Beynin hafıza ve duygularla ilgili bölümü olan hipokampus (beyindeki beyaz çıkıntı) küçülür.
• Aynı zamanda, strese bağlı hafıza kaybı, kortizolün beyne kan gitmesini zorlaştırmasıyla da yakından ilgilidir. Bunun sonucu olarak beyne normal değerlerden daha az oksijen ve yapı maddesi ulaşır. Bu da beyin damar tıkanıklığı ve felç gibi ciddi rahatsızlıkların oluşmasına neden olabilir.
• Beyinde sürekli olarak kortizol hormonu salgılanmasının diğer bir etkisi de vücudunuzun daha az endorfin hormonu salgılamasıdır. Bu da kendinizi huzursuz hissetmenize ve eskiden yapmaktan hoşlandığınız aktivitelerden daha fazla zevk almamanıza neden olur. Örneğin; spor yapmak, gülmek, yemek yemek, sevdiklerinizle birlikte vakit geçirmek…
• Son olarak, kortizol hormonu uyku döngünüzü de etkiler. Uyuyama problemleri (insomnia) veya geceleri sürekli uykudan uyanma gibi sorunlar yaşayabilirsiniz. 

Strese bağlı hafıza kaybını azaltmak için neler yapabilirsiniz?

Son haftalarda veya aylarda normal olmayan unutkanlıklar yaşadığınız farkına vardıysanız, yapabileceğiniz en iyi şey bir doktora görünmek olacaktır. Unutkanlık problemlerinizin sebebi zayıf beslenme düzeni (D vitamini ya da B12 eksikliği) olabilir. Ya da hipertiroidizm (aşırı aktif tiroid) gibi kavrama yeteneklerinizi etkileyen bir rahatsızlığınız olabilir. Endişelerinizi gidermek için uzman bir doktora danışmanızı tavsiye ederiz.

Sağlık probleminizin ne olduğunu öğrendikten sonra, stresle nasıl başa çıkabileceğinizi öğrenmelisiniz. İşte stresle başa çıkmanın bazı yolları:

• Stres reaksiyonlarınızı belirleyin. Vücudunuz strese nasıl tepki verdiğini gözlemleyin: kaslarda gerginlik, boyunda, omuzlarda veya çenede sertlik, kalp çarpıntısı vb.
• Sadece huzurunuzu bozan şeylerden kaçarak stresle başa çıkamazsınız. Huzurunuzu bozan şeylerle yüzleşerek onları yönetmelisiniz. Önceliklerinizi belirlemeli, kararlar almalı, ve kendi hayatınızı kontrol altına almalısınız.
• Nefes alma teknikleri kullanın.
• Hayatınızı yeniden yorumlayın. Hayatta gerçekten önemli olan şeyleri bir anlığına düşünün. Hayatı ağırdan alın. Şu anın kıymeti bilin.
• Sağlıklı beslenin. Taze meyve ve sebze tüketin, bol bol su için, yulaf tüketin, bitki çayları için.
• Magnezyum takviyeleri de beyninizi stresin etkilerinden korumak için harika bir yoldur.
• Her gün bir buçuk saat yürüyüş yapın. Bu sayede zihniniz ferahlar ve bakış açınız değişir, ve kan dolaşımınız hızlanır. Ayrıca beyniniz daha fazla besin ve oksijen alır.

Sonuç olarak, strese bağlı hafıza kaybı hayatınızı büyük ölçüde etkileyebilir. Sorunun kökünü çözmeye çalışmazsanız, stresiniz daha yıkıcı bir etkiye neden olana kadar artmaya devam eder. Ruh haliniz düşer ve motivasyonunuzu kaybedersiniz.

Hayatı ağırdan almayı öğrenin ve acele etmeyin. Çünkü sağlığınızdan daha değerli bir şey yoktur.