Sosyal İhtiyaçlar: Başarı, Güç ve Birlik

Bazı davranışlar nasıl ortaya çıkar? Birçok teorisyen sosyal ihtiyaçlar ile ilgili bireysel motivasyonlar üzerine çalışmalar yürütmüştür. Uzmanlar alternatifler bulunmasına rağmen bazı davranışların neden sergilendiğini de belirlemeye çalışmışlardır.

Her davranışın kökeninde bir motivasyon yatmaktadır. Belirli hususlar davranışların niçin o yönde ilerleyip de başka bir yol izlemediğini belirler. Bu bağlamda, sosyal ihtiyaçların bu motivasyonel etmenlerden olduğunu söyleyebiliriz.

Motivasyonel etmenler yalnızca insanların ulaşmak istedikleri hedefler değildir. Hatta motivasyon bazında odaklanılan iki farklı odak noktası bulunmaktadır:

• Hedef ve değerler bazında motivasyon.
• İçgüdü, ihtiyaç ve dürtüler bazında motivasyon.

İçgüdü, ihtiyaç ve dürtüler bazında motivasyon bağlamında, insanların içgüdü ya da ihtiyaçlarını saklama eğiliminde oldukları görülmektedir. Alanında uzman araştırmacılar, bu saklamaya yönelik tutumun belirli davranışlarla gerçekleştirildiğini öne sürmektedirler.

İhtiyaçlar Motivasyon Anlamında Birinci Etmendir

İhtiyaçların motivasyonel etmenler arasıda olduğu söylenebilir. Bu durumda, sosyal ihtiyaçlar da dahil olmak üzere ihtiyaçların karşılanması, hayatta kalmak için mecburi bir husustur.

Murray (1938) ihtiyaçların, belirli bir yönde davranma arzusu olduğunu belirtmiştir. Murray’e göre ihtiyaçlar biyolojik ve psikolojik özelliklere sahip içsel şeylerdir. Bireylerin çevrenin baskısıyla belli bir zamanda belli bir şekilde davranması olayı bu çerçevede irdelenmemektedir.

İhtiyaçlar belli bilişsel, duygusal ve davranışsal süreçleri de beraberinde getirir. Bunlar bireyin belli bir davranışı sergilemesini sağlayacak itkiyi oluştururlar. Öyle ki, ihtiyaçlar insanların davranışlarını belirler.

Murray teorik çalışmalarının büyük bir kısmında ihtiyaçları ele almıştır. Çalışmaları sonucunda literatüre Tematik Değerlendirme Testi’ni (TAT) katmıştır. Bu test aracılığıyla uzmanlar her bir bireyin kişisel ihtiyaçlarını değerlendirebilmektedir. Bunun yanı sıra Murray, Kişilik Araştırma Formu’nu da (PRF) ortaya atmıştır. Bu formla Murray, ihtiyaçlar modelini esas alarak kişilik değerlendirmesinde bulunmayı denemiştir.

McClelland’ın Sosyal İhtiyaçlar Listesi (1987)

Amerikan psikolog David McClelland araştırmalarını Harvard ve Boston Üniversitesi’nde yürütmüştür. Düşüncelerimizin, hislerimizin ve davranışlarımızın kökenini üç temel ihtiyaca dayandırmıştır. Bunlara “sosyal ihtiyaçlar” adını vermiştir.

McClelland en önemli üç ihtiyacı sosyal ihtiyaçlar olarak tanımlamıştır. Bu ihtiyaçların çıkış noktası insanın doğasıdır. McClelland’e göre insanlar sosyal hayvanlardır ve insanların becerilerini geliştirmek adına sosyalleşme süreçlerine dahil olmaları gerekir.

McClelland’in tanımladığı ihtiyaçlar şunlardır:

• Başarma ihtiyacı.
• Güce sahip olma ihtiyacı.
• Motive olma ihtiyacı.

İnsanlığın tarihsel gelişiminin yanı sıra, sosyokültürel bir bağlama da dayanmalarından ötürü bu ihtiyaçların evrensel olduğu söylenemez. Dolayısıyla tutarlı bir ihtiyaçlar listesi oluşturulmuştur fakat bu listenin değişebileceği de göz önünde bulundurulmalıdır.

Başarı İhtiyacı

McClelland başarı ihtiyacının insan davranışlarının kökeni olduğunu ileri sürer. Başarı ihtiyacı insanların üretimlerini optimize etmelerine ön ayak olur. İnsanlar bunu yalnızca materyal anlamda yarar sağlamak için yapmazlar. Bunun yerine, bir şeyleri iyi bir şekilde yapabilmenin yaratacağı tatmin duygusu için yaparlar.

Bir görevi yerine getirerek bireyler öz yeterlilik hislerini artırabilirler. Kendilerini daha iyi ve daha yetkin hissettiklerinde, bireyler daha yeterli olduklarını düşünürler.

Başarı hissi iyi bir şey yapmış olma hissi ile ilişkilidir. İnsanlar bunu basit bir şekilde elde ettikleri sonuçtan tatmin olmak ve bireysel becerilerinin gelişmesini sağlamak için yaparlar.

Güce Sahip Olma İhtiyacı

McClelland’e göre bazı davranışların temelinde yatan diğer bir ihtiyaç da güce sahip olma ihtiyacıdır. Güç ya da prestij sahibi olma belirli durumları ve kişileri kontrol etmek isteyen insanları etkiler. Ayrıca bu bireyler harekete geçebilme kapasitesine sahip olduklarını da hissetmek isterler.

Bu ihtiyaçlar arasında kurumsal, sosyal bazda ve grup kontrolü bazında statü ve pozisyon sahibi olma arayışını da sayabiliriz. Bu tarz insanların kişisel özellikleri güç, kontrol ve baskınlıkla ilişkilendirilebilir.

Güç sahibi olmanın çok önemli olduğunu hisseden kişiler başarısızlıkla nasıl başa çıkabileceklerini bilemezler. Hayal kırıklığı ve yenilgiyle de başları beladadır. Güç sahibi olma ihtiyacı ciddi bir hal alırsa, bu durum atardamar sorunları, stres ve diğer hastalıklara da neden olabilir. Kişinin güce olan ihtiyacı fazla olduğunda, sorumluluk hissiyle hareket etmesi onun için çok önemli bir hale gelir.

Birlik İhtiyacı: Sevildiğini Hissetme

McClelland’in sosyal ihtiyaçlar listesindeki son madde birlik ihtiyacıdır. Bu en bariz ihtiyaçlardan biridir. Aynı zamanda büyük ihtimalle insanların en çok paylaştığı ihtiyaçlardan biri olduğunu da söyleyebiliriz.

Birlik ihtiyacı ile bireyler bir kişi ya da grupla duygusal ve sosyal bir ilişki kurmak isterler.

Bu oldukça bariz olsa da, sosyalleşmenin nasıl her türlü durumun ardında yatan motivasyon olduğunu açıklamakta yarar var. Sosyalleşme önemli becerilerin gelişmesine ve lisandan empatiye pek çok gelişime açık ögenin oluşumuna olanak sağlar.

Bu ihtiyaç dolayısıyla insanlar, kendilerini başkalarına karşı çekici kılmaya gayret ederler. Başkalarının onları kabul etmesini ve gruplarına dahil etmesini isterler. Birlik ihtiyacı insanların nasıl birbirinden farklı insanlarla ilişkilerini ilerlettiklerini gösterir. Böylelikle onlara değer veren bir gruba dahil olduklarını hissedebilirler.

Yakınlık kurma ihtiyacı da birlik ihtiyacından doğar. Bu durum özellikle duygusal romantik ilişkilerin temelini oluşturur. McAdams yakınlık hissini diğerleriyle yakın ve tutkulu bir ilişki kurma arayışı olarak tanımlar. Araştırmacılar bu hissin kadınlarda erkeklere kıyasla daha güçlü olduğunu gözlemlemişlerdir.

Motivasyon Anlamında Yegane Etmen Sosyal İhtiyaçlar Mıdır?

İnsanları belirli davranışları sergilemeye iten yegane olay sosyal ihtiyaçlar değildir. Kontrol ihtiyacı gibi daha pek çok etmen bulunmaktadır.

R. W. White’a göre, (1959) uzmanlar bireylerin ne olursa olsun çevrelerini kontrol etmeye çalışmaları üzerine araştırmalar yürütmüştür. Bunun yanı sıra, insanlar organizma ve bağlam arasındaki alışverişi de dengelemeye çalışmaktadırlar.

Öte yandan, Deci (2008) insanların en içgüdüsel motivasyonlarının becerilerini sergileyebilme olduğunu öne sürmektedir. Dolayısıyla insanlar, dışarıdan bir ödül mekanizması olmaksızın farklı konularda uzmanlaşma ihtiyacı duyarlar.

Son olarak, kendi kaderini tayin etme teorisine katılan kişiler insanların ihtiyaçlarının öğrenme ve kaynak edinme aracılığıyla ortaya çıktığına inanmaktadırlar. Bu kaynaklar bağımsız olabilecek kadar yeterli olmalıdır. Yani insanlar becerilerini kullanabilmek için kendilerine meydan okuyacak ve onları zorlayacak şeyler ararlar. Bunlarla birlikte becerilerini daha da geliştirir ve kendilerine görev edindikleri şeyler karşısında daha yetkin hissederler.

Ne olursa olsun, insanları belirli davranışlara iten şeyin önemli ihtiyaçlar olduğunu söyleyebiliriz. Bu ihtiyaçlar arasında yetkin hissetme ihtiyacı da bulunmaktadır. Bunun yanı sıra, bir grup içinde olma ve o grup içinde kontrol sahibi olma ihtiyacı da önemli bir yer edinmektedir.

İnsanları motive eden şeylerin öğrenilmesi yararlı olabilir. Zorlu davranışların anlaşılması, onlara nasıl müdahale edileceğinin bilinmesi ve açıklanması için böyle bir yaklaşım işe yarayacaktır.