Saat: Her Şeyi Değiştiren Ortaçağ İcadı

Yazan ve doğrulayan tarihçi Juan Fernández

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Saat yapım sanatı, pek çok şey gibi, Batı Avrupa’da doğmadı. İslam medeniyeti ve Çinliler, Avrupalılardan çok önce zaman tutmanın gizemlerini keşfetti. Bununla birlikte, astronomiden esinlenen Doğu su saatleri, mekanize edilmiş saatlerin Batı’da yaptığı gibi bir tür toplumsal değişime neden olmadı. Saatin icadı, her şeyden çok, zamanın keşfidir. Fransız tarihçi Jacques Le Goff’un dediği gibi, bir tüccar için zaman bir çiftçi için aynı değildir.

Günlerin ölçümü, yıldızların gözlemlenmesi kadar eskidir. Bununla birlikte, güneşin ve ayın sağladığı hizmet aynı zamanda bir tür köleliktir. Tıpkı şehir elektriğinin gecenin zulmünü sona erdirdiği gibi, saat meşgul erkekleri güneşin ritminden kurtardı. Bu yeni özgürlük yeni değerler getirdi.

Ülke Saati ve Şehir Saati

Ortaçağ, bir tarım çağıydı. Çoğu Avrupalı, ya mahsul ekimi yaparak ya da hayvan yetiştirerek topraktan geçimini sürdürüyordu. Mevsimlerin ve günlerin doğal döngülerini izlediler. Hem dini hem de seküler olan diğer faaliyetler, tarımsal çalışma ritmine uyum sağlamak zorundaydı. Saatler yaygın değildi, iyi tanınmıyordu ve gerekli değildi.

Ancak, 13., 14. ve 15. yüzyılda her şeyi değiştiren bir şey oldu. Orta ve Batı Avrupa, her türden mekanik saatlerin istilasına uğradı. Padua ve Bologna’daki halka açık saatlerden Chartres ve Wells’teki kilise saatlerine kadar insanlar zamanı çok farklı bir şekilde algılamaya başladılar. Bu değişimin kilit unsurları Yeni Manastırlık ve kentsel yaşamdı.

Tanrı İçin Bir Saat

Yeni manastır kuralları, öncekinden daha katı olan, duaya odaklanan bir yaşam tarzı empoze etti. Çiftçilerin aksine, rahipler çalışmalarını dua etrafında uyarlamak zorunda kaldılar. Bu, manastırlarda daha istikrarlı programlara neden oldu.

Dua takvimi belirlendikten sonra keşişlerin zamana dikkat etmesi gerekiyordu. Saatler aniden ortak alanları doldurdu, topluluktaki herkesin dua vakti geldiğini bilmesini sağladı. Gelecekteki pratik zeka da böyle doğdu.

Ortaçağ ilahiyatçıları için zaman, yeri doldurulamaz olduğu kadar önemliydi de. Zaman harcamak, Tanrı’dan bir armağanı harcamaktı. Meditasyona, zaman ayrılmalıydı ve bu da bir erdemdi.

Para için bir saat

Saatler orijinal olarak Tanrı’ya hizmet etmek için tasarlandıysa da, diğer tanrıların hizmetinde kullanılması uzun sürmedi. Şehirdeki tüccarlar ve zanaatkârlar için yaşamın ritmi, güneşin ve ayın sonsuz dansına da uyum sağlamamıştır.

İş talepleri, dakiklik veya verimlilik gibi yeni değerlerin ortaya çıkışını empoze etti. Kamu meydanları her saat başı zil çalmaya başladı. Şehir kalabalıktı, para el değiştirdi ve çalışkan vatandaşlar randevu için geç kalamaz ya da boşuna diğer insanları bekleyemezdi.

Şehirler, her türlü olayı ilan eden zillerin çalan yankıları haline geldi. Yeni çağa metalik bir halka eklendi.

Saat

Saat teknolojisindeki değişiklikler o dönemlerin bir göstergesiydi. Doğu tarzı çok geride kaldı. Hiç kimse saatllerde su kullanmakla ilgilenmiyordu çünkü kesin değildi ya da yeterince tutarlı değildi. Farklı kablo sistemleri, akslar, çarklar ve ağırlıklar, Prag’daki eski şehir saati (1410) gibi bazı gerçek şaheserlere dönüşmüştür.

15. yüzyılda, saatçiler bir kol saati modeli geliştirdiler ve saatin modası ancak dijital saatler icat edildiğinde geçti. Köprüler ve spiraller ağırlıkların yerine geldi ve saatler metal işlerinden ziyade sanat eserleri haline geldi. Bir kol saati, liberal meslekler için gerekli olan zamanın bireyselleşmesiydi. Aynı yüzyılda, bu küçük saatler sayesinde, programlar bir yaşam tarzı haline geldi. Bu son 600 yılda pek değişmedi.

Bu açık kapitalist sistemde, hepimizin köle olmadığı bir hayatı hayal etmek zor olabilir. Ancak, çok da eski olmayan bir zamanlarda sürekli hareket eden ve tıklayan bir saatin kolu tarafından yönetilmiyorduk. Zamanı domine edemeyiz ve yıldızların ritmini kontrol altına alma girişimimiz kendi egemenliğimizi teslim edişimizle sona erdi.