Otizmli Yetişkinler: Psikolojik ve Sosyal Sorunlar
Yazan ve doğrulayan psikolog Valeria Sabater
Otizm spektrum bozukluğu (autism spectrum disorder – ASD) hakkında konuşulurken, en yaygın eğilim bundan muzdarip olan çocukların zorluklarından ve ihtiyaçlarından bahsetmek oluyor. Diğer pek çok rahatsızlıkta olduğu gibi, ASD için de erken teşhisin çocukların gelişim ve yaşam kalitelerini iyileştirdiğini biliyoruz. Peki otizmli yetişkinler için durum nedir? Bu nörobiyolojik durumu yaşayan yetişkin bir erkek veya kadının ne gibi ihtiyaçları var, nasıl bir destek ve hangi stratejiler uygulanır?
Bilim adamları 1990’larda tanı ölçütlerini iyileştirip geliştirdiler ve artık sadece okullarda ASD problemi olan çocukları tanımlamakla kalmıyorlar. Birçok yetişkinin davranışları için de gerekli açıklamaları bulabildiler. Son olarak, bu insanların, kendilerine özgü özellikleri ve kişisel sınırlamalarının kökenine ilişkin açıklamalar da buldular. Bu noktada bir şeyi çok açık biçimde söyleyebiliriz: ASD, çok geniş bir özellik ve ihtiyaç spektrumuna sahip bir bozukluk.
Bazı insanlar Rett sendromuna, bazıları da Asperger sendromuna sahip. Otizmli yetişkinler, sahip oldukları özellikler sayesinde oldukça işlevsel olabilirler. Ayrıca, yüksek bağımlılık ve ciddi iletişim sorunları, sosyal etkileşimlerle ilgili problemler ve tekrarlayan davranışlarla da ortaya çıkabilirler. Semptomlar ne olursa olsun, bu tür durumlardab bazı ip uçları çıkartabilirsiniz. Psikolojik ilgi, sosyal yardım ve dahil edilme hakkı bakımları için oldukça önemli. Bu duruma sahip yetişkinler, ihtiyaç duydukları cevapları alabilmelerini garanti etmek adına, göz önünde olması gereken bir gerçeklik. Ancak bu şekilde tüm insanların hak ettiği refah düzeyine ulaşacaklardır.
İstatistikler, nüfusun yaklaşık %1’inin otizm spektrum bozukluğuna sahip olduğunu göstermekte. Ayrıca, erken teşhis ve yeterli psikolojik destek, toplumdaki bu geniş kitlenin geleceği ile ilgili daha iyi bir ortam yaratabilir.
Otizmli yetişkinler: İhtiyaçları nelerdir?
Otizmli yetişkinler ile ilgili konunun geçmişte iyi anlaşılamadığını veya pek de üzerinde çalışılamadığını bilmek önemli. Aslında, bu bireyler, toplumda ihmal edilmiş insanlar. Neyse ki, bilim adamları son birkaç yıldır bu alana daha fazla ilgi gösterdiler. Günümüzde, bilimsel topluluk, bu konuda daha fazla istatistiğe, daha fazla kaynağa ve daha fazla bilgiye sahip.
Tüm bunlar, bu konuyu tek bir ana hedefe götürüyor: her bir kişiye ihtiyaçlarına göre bireysel ve uzman ilgisi sunabilmek. Ancak, klinik uygulamada da bir takım sorunlar var. Oldukça işlevsel seviyede olan birçok yetişkin, ASD koşullarına sahip olduğunu bilmiyor bile.
Bunlar, iş yerinde sorumlulukları olan veya büyük projelerle ilgilenen bağımsız insanlar ve bazen içlerindeki bir şeyin eksik olduğunu düşünüyorlar sadece. Gerçekten de, sosyal etkileşim, uyarılma ve kaygıya aşırı duyarlılık sorunları, yaşam kalitelerini ciddi şekilde sınırlama eğiliminde. ASD’li iki kişinin aynı özellikleri göstermediğini bilmek de önemli.
Bununla birlikte ve her insanın sahip olduğu problemin benzersizliğinin ötesinde, yetişkinlerde otizm günlük yaşamı da etkiler. Tespit ve erken kişiselleştirilmiş terapi ile yaratılacak değişiklikler, hayatta gelişmeyi ve belirli bir refah seviyesini garanti edebilir.
Bazı özel zorluklara ve ihtiyaç duydukları yardım türlerine beraber bakalım.
ASD’de psikoloji uzmanları ile danışmanlık
Otizmli yetişkin bir aile üyeniz varsa veya bu spektrumda olabileceğinizden şüpheleniyorsanız, yapılacak en iyi şey bu alandaki bir uzmana danışmaktır. Eğitimli bir psikolog sizin için ne yapabilir?
- İlk olarak, otizmi olan yetişkinin hem güçlü hem de bilişsel, davranışsal ve duygusal ihtiyaçlarını belirlemek için hastayı değerlendireceklerdir.
- Ayrıca, bir terapist hastanın günlük yaşamındaki diğer kişilerle görüşmeler de yapacaktır.
- Diğer koşulları ekarte etmek için bazı testler yapacaklardır.
Otizmli yetişkinler ve terapi türleri
Otizmli bir yetişkin için psikolojik müdahale her zaman için onun özel ihtiyaçlarına bağlı olacaktır. Terapistler, tipik olarak, hastaların aşağıda saydığımız yönlerde çalışmalarına yardımcı olurlar:
- İlk olarak yaptıkları şey, iletişim eğitimi ve sosyal yetenekleri geliştirmeye yönelik tedbirleri uygulamak.
- Tedavi, iyi yöndeki günlük yaşam alışkanlıkları geliştirmelerine yardımcı olur.
- Psikologlar, grup entegrasyonunu sağlamak, refah seviyesini yükseltmek ve sosyal davranışlarına yardımcı olmak için belirli davranışları değiştirmelerine yardımcı olurlar.
- Ayrıca, otistik yetişkinlerin daha fazla güvenli bir ortam ve özerklik kazanabilmeleri için fonksiyonel rutinleri uygularlar.
- İşgücüne katılmak konusunda yardım alırlar.
- Anksiyete veya depresyon gibi duygudurum bozuklukları gibi şeylere yardımcı olmak da önemli. Bu tür bir bozukluk genellikle hastaların birkaç farklı duygusal zorlukla karşılaşmaları gerektiği anlamına gelir. Bu olgularda bilişsel-davranışçı terapi çok faydalı.
- Aynı şekilde, bireysel psikoterapi de önemli. ASD’li bir erkek veya kadının romantik, aile veya işle ilgili ilişkilerini geliştirmesi gerekir.
- Son olarak, otizmli bazı yetişkinlerin daha ciddi bilişsel sorunları bulunacaktır. Psikolojik destek gerektiren davranış problemleri de olabilir.
Aile desteği ve yakın çevre
Son olarak, otizmli yetişkinlerin durumunun tartışılmasında, üzerinde durulacak konular, aile ortamlarının dikkate alınmasını da içermeli. Babalar, anneler, eşler, çocuklar… nasıl davranacağını bilmek ya da sadece hastalığı anlamak, hastaların yaşamlarını iyileştirmek için önemli bir adım.
Sonuç olarak, psikologlar, burada, önemli günlük desteği temsil etmektedir. Ayrıca korkuları, şüpheleri, endişeleri ve stresi ortadan kaldırmaya da yardımcı olabilirler. Esasen, toplumumuzdaki bu büyük kitlenin kişisel gerçeklikleri de karmaşık ve benzersiz özellikler taşıyor. Neyse ki, kaynaklar, stratejiler ve uzmanlar yavaş yavaş daha iyi bir yaşam kalitesini kolaylaştırmaya yardımcı olabilirler.
Bu metin yalnızca bilgilendirme amaçlı sunulmuştur ve bir profesyonelle görüşmeyi yerine geçmez. Şüpheleriniz varsa, uzmanınıza danışın.