Olası Demansı Saptamak İçin Mini Akli Durum Ölçeği

Yazan ve doğrulayan psikolog Elena Sanz

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Ömrün uzaması beraberinde Alzheimer hastalığı ve buna bağlı hastalıklarda da artış görüldü. Dolayısıyla değerlendirmelerin iyi bir şekilde yapılması önem arz etmeye başladı. Bu değerlendirmelerin amacı bilişsel hasarların hızlı ve kolay bir şekilde tespit edilebilmesidir. Mini akli durum ölçeği uzmanların en sık başvurdukları değerlendirme yöntemlerinden biridir.

Gidişatın daha iyi yönetilebilmesi için bu hastalığın erken teşhisi son derece önemlidir. Aile hekimleri ve uzmanların da bu testlere erişimi bulunmalıdır. Doktorların %70’inin bu vakaları düzgün bir şekilde teşhis edemediklerini göz önünde bulundurarak bunun altını bir kez daha çizmek istiyoruz.

Mini Akli Durum Ölçeği

Mini akli durum ölçeği bilişsel değişimlerin değerlendirilmesi için uygulanır. Amacı olası demans vakalarını tespit etmektir. Bu bir eleme ölçümlemesidir. Yani daha detaylı bir sürecin ilk araştırma aşamasıdır. Eğer şüpheli bir durum ortaya çıkarsa daha detaylı değerlendirmelerin yapılması gerekir. Hastanın sahip olduğu belirtilere bağlı olarak farklı bilişsel fonksiyonlar ayırt edilebilir. Bu fonksiyonlara normal bilişsel işlev ya da hafif, orta veya ağır demansı sayabiliriz.

Aynı zamanda, bilişsel işlevlerin zayıflamasının iyi huylu ve normal seyrinde de olabileceğini belirtelim. Yaşa bağlı orta derecede bilişsel yitim normal karşılanır. Fakat bununla demans arasında bir fark vardır. Bilişsel yitim yalnızca hafızayı etkilerken, demans birden fazla soruna yol açar ve kişinin günlük hayatına normal bir şekilde devam etmesine engel olabilir.

Durumun ortaya çıkması için mini akli durum ölçeği etkilenebilecek farklı bilişsel bölgeleri sorgular. Başlamadan evvel testi yapacak kişi danışana ona bazı sorular soracağını açıklar. Ardından, danışanın bazı görevleri yerine getirmesini ister. Devamında danışanın herhangi bir duyusal yoksunluğunun olmaması adına gerekli gözlük ve kulaklıklar sağlandıktan sonra test başlar.

Mini Akli Durum Ölçeğinde Değerlendirilen Bilişsel Bölgeler

Oryantasyon

Zamansal oryantasyonun değerlendirilmesi için doktor danışana “Bugün günlerden ne? Hangi aydayız? Bugün ayın kaçı? Hangi yıldayız? Hangi mevsimdeyiz?” gibi sorular sorar.

Mekansal oryantasyon içinse doktor “Neredeyiz? Kaçıncı kattayız? Hangi caddedeyiz? Hangi şehirdeyiz? Hangi ülkedeyiz?” gibi sorular sorar.

Fiksasyon

Bu kısımda kuvvetli hafıza kapasitesi ölçülür. Bunun için hastaya üç kelime söylenir. Sonrasında doktor bu üç kelimeyi tekrar eder. Ardından doktor bu kelimeleri sorabileceği için hasta kelimeleri hatırlamaya çalışır. Örneğin; doktor danışanın “ucuz”, “at” ve “elma” kelimelerini tekrar etmesini isteyebilir. Her bir doğru tekrar için bir puan alırlar.

Mini Akli Durum Ölçeği İle Konsantrasyon ve Hesaplama Becerisinin Değerlendirilmesi

• Bu ölçümde doktor danışanın otuzdan geriye üçer üçer saymasını ister.
• Ardından, 5-9-2 sayılarını öğrenene dek tekrar etmesi istenir. Sonrasında da 2-9-5 şeklinde tersten tekrarlaması rica edilir.

Hafıza

Bu kısımda fiksasyon kısmında söylenen üç kelimenin hatırlanıp hatırlanmadığı sorulur. Sonrasında doktor, sırası önemli olmaksızın, hatırlanan her bir kelime için bir puan verir.

Dil ve Çizim

• Ardından, doktor danışana bir kalem ve saat göstererek bunların ne olduğunu söylemesini ister.
• Sonrasında doktor danışanın “Mısır tarlasında beş köpek vardı.” cümlesini tekrar etmesini ister.
• Akabinde “Elma ve armut meyvedir. Öyleyse kedi ve köpek nedir? Peki ya kırmızı ve yeşil?” diye sorar.
• Bunun ardından, danışanın sağ eline bir kağıt alması istenir. Kağıdı katlayıp masaya koymaları gerekir. Doktor bu görevlerin tamamlanıp tamamlanmadığını not eder.
• Doktor danışana üstünde “Gözlerinizi kapatın.” yazan bir kağıt verir. Danışanın okumasını ve okuduğunu yapmasını ister.
• Danışanın özneli bir cümle yazması ve ifade etmesi istenir.
• Bir diğer görev de danışana bir resim gösterilmesi ve bunu başka bir kağıda çizmesinin istenmesidir.

Mini Akli Durum Ölçeği Kullanımı

Her bir testte gösterilen performansa göre doktor danışanın durumu hakkında değerli bilgiler edinir. Farklı puanlar danışanın demans seviyesinin belirlenmesini sağlar. Bu yazıda da görebileceğiniz üzere, test görece kolay ve hızlı uygulanan bir testtir.

Eleme açısından harika bir yöntemdir fakat her koşulda teşhis sürecinin tamamlanması gerekir. Bu da daha detaylı bir değerlendirme gerektirir. Tabii kolaylığı ve sorunları basitçe belirleyebilmesi nedeniyle mini akli durum ölçeği popüler bir test haline gelmiştir. Bilişsel işlevlerin ölçümü ve demansın saptanması için en çok tercih edilen ölçeklerden biridir.