Ödüller Bedel Ödemek Zorunda Bırakabilir

Yazan ve doğrulayan psikolog Gema Sánchez Cuevas

Tarafından yazılmıştır Sara Clemente

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Birini bilinçli bir şekilde ödüllendirdiğiniz zaman bunu, belli davranışları ya da tutumları pekiştirmek amacıyla yaparsınız. Bu özellikle de çocuklar için geçerlidir. Ancak, davranışları etkilemek için ödüller kullanmak sizi gizli bir bedel ödemek zorunda bırakabilir. Eğer ödüllendirici motivasyon kullanıyorsanız, o kişinin sergilediği davranış için sahip olduğu içsel motivasyonu baltalarsınız.

Bu kavram, insanların zevk için yazarken ve çizerken (yaratıcı motivasyon veya IM) aynı şeyi bir ödül veya ekonomik kazanç (dış motivasyon veya EM) için yaptıklarına kıyasla neden daha yaratıcı olduklarını açıklamaya çalışır. Başka bir deyişle, bir paradoksla karşı karşıyayız. Burada, dışsal ödüller, motive olmuş davranışı azaltır.

İçsel ve dışsal davranış

Ödüller yüzünden bedel ödemek kavramını açıklamak için her iki motivasyon türü arasındaki farkı anlamak zorundayız. Kendinden motive olmuş davranış, zevk veya kişisel çıkar için kendiliğinden yaptığımız şeydir. Herhangi bir ödül, teşvik veya dış kontrolün olmadığı durumlarda yaptığımız içsel davranışlardır. Sonuç olarak, bu davranışlar, işin sonunu düşünerek yapılmış bir şey değildir. Bu işler, bu içsel davranışlarımızı hak eder.

Öte yandan, dışsal motivasyon, dış çevreden gelen teşviklerden ve sonuçlardan gelmektedir. “Bunu yaparsan” (gerekli davranış) “bu ödülü” (koşullu ödül) elde edeceksin diyen davranışsal bir sözleşmeden gelir.

İlk bakışta, davranışlar içsel ya da dışsal gibi görünebilir. Ancak, ikisi arasındaki temel fark, davranışı enerjilendiren ve yönlendiren kaynakta bulunur. İçsel motivasyon, aktivitenin sağladığı psikolojik ihtiyacın kendiliğinden doyumundan gelir. Dışsal motivasyon, dış teşviklerden ve sonuçlardan gelir.

Bedel ödemek: öğrenmeye müdahale

İnsanlar motivasyon ve davranışın artıracağını umarak ödül verirler. Ancak bir ödül verdiğiniz zaman, bu dışsal ödül, kişinin öğrenme sürecine müdahale eder. Aynı zamanda otonom kendinden ayarlamanın önüne geçer. Bu, ödüllerin gizli bedellerinden biridir.

Ebeveynlerin, çocuklarını iyi notlar aldıkları için her zaman parayla ödüllendirdiklerini düşünün. Bu birkaç kez gerçekleştikten sonra, öğrenci yalnızca geçmek için gerekli bilgileri ezberlemek ister. Başka bir deyişle, materyal hakkında kavramsal bir anlayışa sahip olmak için kendinden motive olmayacaklar. Bunun yerine, karşılığında bir şey almak için ders çalışacaklardır.

İnsanlar öncelik olarak dış baskılardan ziyade ilgi, zevk, memnuniyet ve işin zorluğuyla motive oldukları zaman daha yaratıcı hissederler.

Basitçe anlatmak gerekirse, birisini zorlamak veya fazla teşvik etmek, görevi yerine getirme nedenlerinin ağırlığındaki bir değişikliği tetikler. Bu, ödül çok çekici olduğunda bile geçerlidir (örneğin para gibi). Nedenler otonomluk ile ilişkili olmaktan çevre ile ilişkili olmaya kadar değişmektedir (Deci ve ark, 1999).

Beklenen ve somut ödüller

Beklenen ödüller içsel motivasyona zarar verir. Öte yandan beklenmeyen ödüller, vermez. Ödüllerin gizli bedelleri, takviyenin niteliğine bağlı olarak az ya da çok ortaya çıkmaktadır.

Maddi ödüller davranış üzerinde bir kontrol oluşturur. Bunlara örnek olarak para, ödüller ve madalyalar verilebilir. İnsanları, aksi takdirde yapmayacakları şeyleri yapmaya teşvik etmek için bunları farklı bağlamlarda (aile, iş, okul) sık sık kullanıyoruz.

Çok sayıda araştırmaya göre, beklenmeyen ve şarta bağlı olmayan maddi ödüller içsel motivasyonu olumsuz yönde etkilemiyor. IM’i artırmıyor ya da azaltmıyorlar. Şarta bağlı olmayan ödülün, bir kişinin performansından bağımsız olarak aldığı ödüller olduğunu unutmayın. Öte yandan, katılım, kesinleşme ve uygulama koşullarına bağlı ödüller, içsel motivasyonu azaltır.

Dış motivasyon ne zaman iyidir?

Dışsal motivasyonun iyi olduğu bazı durumlar vardır. Bu gibi durumlarda, hiçbir gizli bedel ödemek yoktur. Başka bir deyişle, teşviklerin, sonuçların ve dış ödüllerin fayda sağladığı istisnalar vardır. Özellikle kendi içlerinde çok düşük içsel çekiciliği olan aktivitelerden bahsediyoruz.

Bu tür faaliyetlere örnek olarak geri dönüşüm, enerji tasarrufu, trafik yasalarına uymak veya yaşlıların fiziksel aktiviteye katılmaları sayılabilir. Tüm bu örneklerde, iyi davranışları ödüllendirmek verimlidir. Bu davranışları ödüllendirmezsek, insanlar aktif olarak bu aktivitelere katılmayacaktır.

Dışsal ödüllerin içsel motivasyon üzerindeki gizli bedelleri, insanların yine de yapmak isteyebilecekleri faaliyetlerle sınırlıdır (dışsal motivasyonun olmaması).

Gördüğünüz gibi, bir aktivitenin tadını çıkarmanın her zaman iki yolu vardır. Diyelim ki bir enstrüman çalıyorsunuz çünkü bunu eğlenceli buluyorsunuz. Yeteneklerinizi geliştirmek istediğiniz için bunu yaparak zaman harcıyorsunuz. Bu durumda, bunu içsel motivasyon yüzünden yapıyorsunuz. Para kazanmak, madalyalar, ödüller kazanmak veya başkalarını etkilemek için bir fırsat olduğu için yapıyorsanız, işin içinde dışsal motivasyon var demektir. Siz hangisiyle tanımlıyorsunuz? İlki mi, ikincisi mi yoksa ikisi birden mi?