Mihaly Csikszentmihalyi ve Akış: En İyi Deneyimlerin Psikolojisi

Mihaly Csikszentmihalyi bir zamanlar Fiume olarak bilinen küçük bir Italyan kasabasında doğdu. Bugünlerde bu kasaba Hırvatistan’ın bir parçasıdır ve adı Rijeka’dır. Ailesi Macar idi ve II. Dünya Savaşı sırasında son derece zor zamanlar geçirdi. Bu, Mihaly Csikszentmihalyi’yi 1956 yılında ABD ‘ye göç etmeye zorladı. Cebinde birkaç kuruştan başka parası yoktu.

Amerika Birleşik Devletlerine vardıktan sonra, Mihaly Csikszentmihalyi Chicago Üniversitesi Psikoloji bölümüne kaydoldu. 1965 yılında doktorasını aldı ve kısa bir aradan sonra, Akış isimli kitabını yayınladı. Kitap, ilerleyen zamanlarda modern psikoloji için önemli bir referans noktası haline geldi. Csikszentmihalyi, hala “pozitif psikoloji” adlı disiplinin en önemli figürlerinden biri olarak görülüyor.

“Zevk alma ya da eğlenme, zorluk ve anksiyete arasındaki sınırda, zorluklar bireyin harekete geçme kapasitesi ile dengelendiği zaman görünür.”

– Mihaly Csikszentmihalyi

Mihaly Csikszentmihalyi ve “akış” kavramı

Mihaly Csikszentmihalyi’nin teorisinin arkasındaki fikir, insanların bir akış haline girdiklerinde çok daha mutlu olmaları üzerine kuruludur. Bu tamamen ilginizi çeken bir şey yaptığınızda olur. Bir çok insan buna “alana girmek,” der. Başka bir deyişle: bir şeyde tam olarak kaybolmak ve bunu yaparken tam anlamıyla mutluluk yaşamak.

İşte, Mihaly Csikszentmihalyi akış durumunu şöyle tarif ediyor: “tamamen o aktivitenin iyiliği için ona dahil olmak. Ego burada uzağa düşer. Her eylem, hareket ve düşünce kaçınılmaz bir şekilde öncekini takip eder, caz müziği yapmak gibidir. Tüm varlığınız dahil olur ve yeteneklerinizi en üst seviyede kullanırsınız.”

Bu durumda, yaptığınız şeye ya da görevinize tüm ilginizi verirsiniz. Ayrıca bu ilgi ile birlikte derin bir motivasyon duyarsınız. Aslında, orada yaptığınız şeyi yapmak istiyorsunuz. Tüm bunların sonucu, uyum, denge ve en önemlisi, mutluluk. Akış durumundan ayrıca başka bir açıklama ile bahsedilir: “en iyi / optimal deneyim”.

En iyi / Optimal deneyime yol olan şeyler

Csikszentmihalyi tüm dünyadan insanlarla 12 yıllık bir çalışma yaptı. O, herkesin optimal deneyimi yaş, milliyet ya da yaşam koşulları ne olursa olsun çok benzer bir şekilde tanımladığını keşfetti. Böylece, akış durumuna geçtiğinizde bazı şeylerin ortaya çıktığını açıkladı:

• Tüm yeteneklerinizi kullanmanızı sağlayan bir zorluk. Eğer zorluk yeteneklerinizi en yüksek seviyede kullanmanızı talep ederse, çok büyük olasılıkla akışa girersiniz.
• Odaklanma ve konsantrasyon. Bir akış durumunda, odağınız öyle güçlü olur ki, dünya ve ego tamamen yok olur. Bütün varlık tek bir şey üzerinde durur ve aşırı konsantrasyon durumuna girersiniz.
• Açıkça tanımlanan hedefler. Csikszentmihalyi, net hedeflerimiz olduğunda yaptığımız şeylerden daha çok zevk aldığımızı keşfetti. Eğer hedeflerimiz belirsiz ya da muallak ise, dikkatimiz yavaşça kaybolur.
• Doğrudan, anında geri bildirim. İnsanlar davranışlarını güçlendirmek için kısa-vadeli geri bildirim almaya ihtiyaç duyar. Doğru yolda olduğunuzu hissetmek deneyiminize yoğunluk katar.
• Diğer bilgilerin dışlanması. Akış durumunda, faaliyette bulunmayan bilgilere yer yoktur.
• Kontrol hissi. Akış halinde olduğunuzda, olup biteni çok iyi kontrol edebilirsiniz. Bu adeta kendi bilginize ait bir pusula gibidir.
• Öz farkındalık duygunuzu kaybedersiniz. Bu tür durumlar, öz farkındalığının neredeyse tamamen kaybolduğu durumlardır. Bu, insanın kendi içinde bir tür “özgürlük” etkisi yaratmasıdır.
• Zaman algısında bir değişiklik. Bu durum yaşandığı zaman sanki zaman sıkıştırılmış gibi hissedersiniz. Akış durumundayken 3 saat, 30 saniye gibi gelebilir.

Insanlar, Mihaly Csikszentmihalyi’nin fikirlerini birçok farklı alanda kullanıyor. Eğitim, psikoterapi alanlarında ve hatta iş dünyasında olanlar bile bunun için iyi kullanım yolları bulmuştur. Ayrıca, her birimiz muhtemelen bu optimal deneyimleri, ya da akış durumunu bir kez yaşadık. Hatta, Csikszentmihalyi’nin söylediği gibi, bu duruma girmek için gerekli olan en iyi yolları kullanmak için çabaladığımızda, akış durumunu çok daha fazla yaşayabiliriz.