Makyavelist Zeka Teorisi

Yazan ve doğrulayan psikolog Gema Sánchez Cuevas

Tarafından yazılmıştır Sara Clemente

Son Güncelleme: 21 Aralık, 2022

Makyavelist zeka teorisi sosyal beyin hipotezi olarak da bilinir. Bu teori, Homo sapiens (insan) beyninin neden bu kadar hızlı geliştiğini açıklar. Bu organ yaklaşık 400.000 yıl önce büyümeye ve gelişmeye başlamıştır. Bununla birlikte, sadece 50,000 yıl önce yerleşik halini almıştır. Bu fenomeni nasıl açıklayabiliriz?

Francis de Wall 1982 senesinde “Makyavelist zeka” ifadesini icat etti. O zamanlarda, birçok araştırmacı primatların sosyal ve politik davranışları hakkında çalışmalar yapıyordu. Bununla birlikte, bugün aşina olduğumuz teori 1988 yılına kadar ortaya çıkmadı. Psikologlar Richard W. Byrne ve Andrew Whiten, İskoçya’daki St. Andrews Üniversitesi için araştırma yaparken bu teoriyi tanımladılar.

Bu iki akademisyen, bulgularını Makyavelist Zeka: Sosyal Uzmanlık ve Maymunlar, Kuyruksuz Maymunlar ve İnsanlarda Aklın Evrimi isimli kitapta topladı. Böylelikle de Makyavelist zeka teorisi ortaya çıktı. Peki bu teori tam olarak ne öneriyor?

Beyninizin büyük bir iştahı var

Beyniniz, toplam vücut ağırlığınızın %2’sini oluşturur. Bununla birlikte, vücut enerjisinin yaklaşık olarak %20’sini kullanıyor. Beynin birincil yakıt olarak kullandığı glikozu tüketim miktarı ise vücudun toplam tüketiminin dörtte birine denk gelir. Bu şekilde baktığınızda, düşüncenin boşaltıcı olduğunu söyleyebilirsiniz. Daha da önemlisi, beynin tükettiği enerjinin sadece %10’una bir açıklık getirebiliyor olmamız. Diğer %90 hala gizemini koruyor…

Yine de, insan beyni diğer memelilerin beyninden çok daha hızlı gelişmiştir. Sadece 25 milyon yıl içinde, genomda birden fazla mutasyon olmuştur. Bu noktada, neokorteks (beyinde işitme ve görmeye ait bölge) insan beyninin en gelişmiş kısmı olarak özel bir ilgiyi hak ediyor. Her şey göz önüne alındığında, sorulmaya değer soru ise beynin neden bu kadar kompleks bir organ olmasıdır.

Bilişsel ve sosyal karmaşıklık

Basit bir beyinden karmaşık bir beyne geçişi açıklamaya çalışan birçok teori var. Bütün bu teoriler arasında, Makyavelist zeka teorisi hala en önemli olanlardan bir tanesi.

Bu hipotez, bu beyin gelişiminin çevremizin bilişsel taleplerinde meydana gelen bir artışa bağlı olduğunu savunuyor. Bu da, dolayısıyla sosyal hayatımızın bir sonucudur. Yoğun rekabet, artan sayıda sosyal etkileşim, birliktelik ve kişiler arası karmaşıklık, evrimsel baskı için tetikleyiciler ve motorlardır.

Önemli nöro-anatomik kanıtlardan destek alan bu yazarlar, bunların, genel zekanın gelişiminde büyük yankılar uyandırdığına inanıyorlar.

Gerekli stratejiler

Bu fikrin savunucuları, yeni zorlukların çevremize uyum sağlamak adına yeni stratejiler gerektirdiğine inanmaktadır. Adaptasyon yeteneğimizi dinamik ortamımıza göre geliştirmemizi talep eden yeni ve sayıca giderek artan sosyal sorunlar mevcut. Aslında, nörofizyoloji, bu maharetin gelecekteki olayları öngörme ve karar vermeyle ilişkili olduğuna dair kanıtlar sunar.

Bu bağlamda, insanlar aldatma, yalan ve manipülasyon sanatlarını sosyal başarıya ulaşmak amacıyla öğrenirler. Bu kaynaklara “Makyavelist” adı verilir, çünkü ister istemez etik olmayan her türlü davranışı içine alırlar. Burada, bir Makyavelist kişi (sosyopati ile karakterize edilen bir kişilik) ve açıklanan teori arasındaki ilişkiyi görebilirsiniz.

Makyavelist zeka teorisine göre, hilekar olmak ve yardımcı olmak sosyal olarak akılcı davranışlar olarak kabul edilir.

Beynin gelişimi (sosyal evrimin bir ürünü), duygularımızı yönetmemizi ve başkalarının duygularını ayırt etmemizi mümkün kılar. Aynı şekilde, sosyal yapıları tanımlamayı, diğer insanlarla ilişkilendirmeyi ve farklı durumlarda hangi rolleri oynadıklarını anlamayı kolaylaştırır. Ayrıca başkalarının tutumlarını ve niyetlerini anlamamızı sağlayarak, bizlere onların eylemleri yorumlama olanağı tanır.

Bu teoriyi açıklamak için Charles Darwin’in doğal seleksiyon ilkesini göz önünde bulundurmamız gerekir. Bu iki teori, başarılı bir şekilde sosyal ve üreme stratejileri geliştirebilen bireylerin gelişenler olduğu konusunda hem fikir. Başka bir deyişle, daha iyi sosyal yeteneklere sahip insanların hayatta kalmak şansı daha yüksektir.

Makyavelist zeka teorisi, beynin gelişimini pratik bir nedenden ötürü açıklayan diğer büyük teorilerle çok alakalı değildir. Bu teoriye göre beyin gelişti çünkü yeni sorunlarla karşı karşıya kaldı: alet kullanmak, barınak bulmak ya da yiyecek bulmak.

Makyavelist zeka teorisi çok önemli bir yaklaşımdır. Beyin evrimi ve farklı türlerdeki sosyal gelişim düzeyleri arasında var olan ilişkiyi anlamamıza yardımcı olur. İnsanların sosyal boyutun hüküm sürdüğü yeni durumlara sürekli olarak uyum sağlamasını sağlayan bir takım yetenekleriyle zekanın bağlantılı olduğunu savunur. Teşekkürler evrim, teşekkürler beynin plastisitesi!