Kronik Stres Hafızanızı Kaybetmenize Neden Olabilir

Yazan ve doğrulayan psikolog Valeria Sabater

Son Güncelleme: 22 Aralık, 2022

Kronik stres hayatınızı siz farkına bile varmadan etkileyebilir. Kronik stres altında yaşamak yüksek hızlı bir trenin içerisinde yaşamak gibidir. İlk etapta her şey normal görünür ve trenin o kadar hızlı gidişine müteşekkirsinizdir. Ancak, yavaş yavaş, manzaranın keyfini zar zor çıkardığınızı ve vücudunuz ile zihninizin yolculuğa direnmeye başladığını fark edersiniz.

Huzurun Kendisi Olmak da dahil olmak üzere birçok kitabın yazarı ve iyi bilinen bir Budist rahip olan Thich Nhat Hanh hisleriniz ve duygularınızın rüzgar ile gelip giden bulutlar gibi olduğunu belirtir. Bu doğrudur, ve bunun içerisinde dengenizi bulmak zordur, iç huzurunuzu yakalamak ve zihninizin olması gerektiği gibi çalışmasına izin vermek de zordur.

Stres ve anksiyetenin zihniniz üzerinde ortaya çıkardığı psikolojik etkiler ile başa çıkmak kolay değildir. Ancak, problem, kronik stres yaşamanın bunu daha da zor hale getirmesidir. Uzun süreler boyunca bir kronik stres hali içerisinde olmak size çok zarar verir ve bunun gizli etkilerini görmeye başlarsınız.

Stresli bir ortamda ya da stresli durumların içerisinde olmanın vücudunuz üzerinde etkileri olabileceğini fark etmelisiniz. Bu kas ağrılarına, sindirim problemlerine, uyku eksikliğine ve hayat kalitenizi etkileyecek diğer birçok faktöre neden olabilir. Ancak, bahsetmeye değer olan bir şey daha var: hafıza kaybı da deneyimleyebilirsiniz.

“Birçok sakin nehir varlığına çalkantılı bir nehir olarak başlar, ancak hiçbiri köpürerek ve hızla denize kadar gitmez.”

– Mikhail Lermontov

Kronik Stres ve Kademeli Hafıza Kaybı

Stresli olduğunuzda dünyanın etrafınızda çok hızlı döndüğünü hissedersiniz. Ancak, aslında durum tam tersidir. Bilişsel becerileriniz yavaşlar. Odaklanmanız, karar vermeniz, yeni bir göreve başlamanız ve diğer bazı şeyleri yapmanız daha zordur. Ayrıca zihniniz sizinle korkunç oyunlar da oynar, gerçek olmayan şüpheler ve tehditler yaratır.

Bu gereksiz görünüyor olabilir, ancak stres daha fazla stres yaratır. Ayrıca; baş ağrılarını, baş dönmelerini ve uyku problemlerini fark etseniz bile bunların duygusal ve bilişsel performansınız açısından ne kadar zararlı olduğunu fark etmezsiniz. Kendinizi iyi hissetmemek, çaresiz ve motivasyonsuz hissetmek, ve bir şeyleri unutmak ciddiye almanız gereken semptomlardır.

Kronik Stres ve Hafıza Kaybı

Stres, zaman zaman gerçekleştiğinde tehlikeli değildir. Çoğu durumda stres size belirli hedeflere ulaşmanız, belirli sorunları aşmanız ve bir insan olarak bir şeyleri atlatmanız konusunda yardımcı olabilir ve bunları daha kolay hale getirebilir. Ancak, eğer bu durum sürekli hale gelirse gizli etkilerini görmeye başlarsınız.

Greifswald Üniversitesinden Doktor Jannine Wirnker, önemli bir şeyi gösteren çalışmalar yürütmüştür. Küçük miktarlardaki akut stres hafızanızı iyileştirebilir. Bu, bir sınava girmeniz gerektiğinde harikadır. Ancak kronik stres ve sürekli kortizol salgılanması yeni anılar yaratmanızı zorlaştırır.

Stres beyninizin hafıza ile ilgili süreçlerinin hepsine ayrı ayrı müdahale edebilir. Bu da kodlamayı, birleştirmeyi ve kurtarmayı kesintiye uğratması demektir.

Kronik Stres ve Hipokampüs ve Prefrontal Korteks Üzerindeki Etkileri

Diğer yandan, Florida Üniversitesinden Dr. Kim Jeasokok tarafından yürütülen farklı bir çalışma da ilginç bulgulara ulaşmıştır. Kortizol seviyeleri çok yüksek olduğunda hipokampüsün morfolojisinde bir değişiklik yaşanır. Hafızanız ve duygularınız ile ilişkili olan bu beyin yapısı stres hormonlarının bir sonucu olarak büzülür.

Benzer şekilde, kronik stresin bir diğer negatif yönü daha vardır. Sürekli bir alarm durumunda olmak amigdalanızın prefrontal korteksinizin aktivitelerini durdurmasına sebep olur. Bu da mantık kullanmayı, bir şeyleri derinlemesine düşünmeyi ve karar vermeyi zorlaştırır.

Hafıza ve Stres Arasındaki İlişki

Kronik stres bir şeyleri ilk etapta düşündüğünüzden daha karmaşık hale getirebilir. Hatırlayın ki, bir şeyler hakkında düşünerek haftalar ya da aylar geçirdiğinizde ve çok fazla baskı altında olduğunuzda stres kronik hale gelir. Bu da hafızanızın başarısız olmasına neden olur. Ancak, travma sonrası stres bozukluğu spesifik şeyleri daha derinden hatırlamanıza sebep olabilir.

• Yüksek bir duygusal yüke sahip dramatik deneyimler yaşadığınızda, hipokampüsünüz bu kötü imaj ve hisleri süresiz bir şekilde korur.
• Ancak, böyle deneyimler yeni anılar yaratmayı da daha zor hale getirebilir. Bu da kusurlu yansıtıcı ve mantıksal analizler, odak eksikliği ve karar verme yetisinde kötüleşme gibi akıl yürütme problemlerine yol açabilir.

Bu, beyninizin ne kadar karmaşık olabileceğini gösterir. Bu durumlara, travmalara ve kronik stresin üzerinizdeki etkilerine rağmen; şunu hatırlamaya çalışın. Beyniniz plastik gibidir, değişebilir ve bu etkileri tersine çevirebilir.

Fiziksel aktiviteler, psikolojik terapi, meditasyon, stres yönetimi ve sağlıklı bir yaşam stili üzerine odaklanmak nasıl hissettiğinizi ve beyninizin plastisitesini iyileştirmeniz konusunda size yardımcı olabilir. Hadi buna bugün başlayın!